سرنوشت مبهم تحریم ها در توافق ژنو

خط خبر: «... همانطور که مسؤولان بارها گفته اند، جمهوری اسلامی ایران فعالیت هسته ای خود را مطلقاً تعطیل نخواهد کرد و این خط قرمز ما است .تلاش های سیاسی و مذاکرات با اروپایی ها و آژانس بین المللی انرژی هسته ای، با رعایت این خط قرمز بوده است و اگر آژانس بین المللی انرژی هسته ای در قضاوت ها و مواضع خود، تحت تأثیر امریکا و کشورهای همفکر او قرار گیرد، اعتبار بین المللی خود را از دست خواهد داد و قابل اعتماد نخواهد بود.»

این سخنانی بود که رهبر معظم انقلاب اسلامی در سال ۱۳۸۳ در دیدار با رئیس جمهورسابق ونزوئلا، هو گو چاولز تصریح کرده بودند و زمانی که آن را در کنار جدیدترین اظهارات معظم له در رابطه با فعالیت های هسته ای قرار می دهیم، در می یابیم که هیچ تغییر بنیادینی در استراتژی هسته ای جمهوری اسلامی ایران روی نداده است.

ایشان در دیدار با مسئولان و دانشمندان هسته ای کشور در سال ۱۳۹۳ نیز با پیگیری خط قبلی در رابطه با انرژی هسته ای اذعان داشتند:
«پیشرفتها و دستاوردهای هسته ای که تا به امروز به دست آمده اند، در واقع بشارت و مژده ای برای ملت ایران است که می توانند راههای منتهی به قله های رفیع علم و فناوری را بپیمایند، بنابراین حرکت علمی هسته ای، به هیچ وجه نباید متوقف و یا حتی کُند شود. هیچ یک از دستاوردهای هسته ای کشور قابل تعطیل شدن نیست و کسی هم حق معامله برروی آنها را ندارد و کسی هم این کار را انجام نخواهد داد.»

اما این روزها با روند فعلی مذاکرات هسته ای یا همان توافق «ژنو» بیم و امیدها به فعالیت های هسته ای ایران افزایش یافت و زمانی نگرانی ها و دلواپسی ها رو به فزونی رفت که از یک سو در متن این توافق نامه ضمن وجود ابهامات فراوان، بر تعطیلی فعالیت های تحقیق و توسعه و نیز بر اکسید کردن ذخایر اورانیوم غنی شده ۲۰ درصدی تصریح شد.

نگرانی دیگر نیز از این قرار بود که با وجود اعطای امتیازهای فراوان از سوی ایران، باز هم لحن تهدید آمیز و غیر مودبانه کشورهای غربی علیه ایران ادامه یافت و بدتر آنکه واکنش مناسبی از سوی مقامات ایران دیده نشد.
در جریان یکی از همین تهدیدها، «باراک اوباما» رئیس جمهور آمریکا در مصاحبه با پایگاه اینترنتی «بلومبرگ» اظهارات صهیونیست ها در مورد اینکه کاهش تحریم ها علیه ایران طبق توافق اولیه «ژنو» موجب می شود تا تجار برای برقراری رابطه تجاری به سمت ایران هجوم ببرند را رد کرد و گفت که «هنوز ۹۵ درصد تحریم ها برجای خود باقی است» و ما قصد داریم این تحریم ها را اجرا کنیم و در حین مذاکرات برای رسیدن به راه حل جامع این تحریم ها را اجرا می کنیم.

اوباما:یک تن آجر بر سر شرکت‌هایی که با ایران قرارداد ببندند می‌ریزم

اوباما هر روز بر ادامه تحریم های اقتصادی علیه ایران تاکید داشت و حتی از گفتن این عبارت دریغ نکرد که «یک تن آجر بر سر شرکت‌هایی که با ایران قرارداد ببندند می‌ریزد»

اظهارات اوباما زمانی رنگ و بوی جدی تری به خود می گیرد، که نماینده آمریکا در مذاکرات هسته ای نیز با وی کاملا همراه و هم صدا می شود . جان کری می گوید: «رئیس جمهور اوباما و من همانند اعضای این کمیته کاملا شفاف و واضح بودیم. ایران نباید به سلاح هسته ای دست یابد. این نکته محوری سیاست خارجی رئیس جمهور است. ایران نباید به سلاح هسته ای دست یابد و این دستور کار در اولویت برنامه امنیت ملی آمریکا قرار دارد.»
وزیر خارجه آمریکا اضافه می کند که اگر ایران هر بخشی از این توافقنامه را نقض کند، همه پیشرفت ها متوقف می شود و آمریکا می تواند به صورت نظامی پاسخ دهد.

بر اساس آمارها پس از توافقنامه ژنو نه تنها اوضاع بهتری در ابعاد مختلف اقتصادی و امنیتی نصیب ملت ایران نشد بلکه طی این مدت ۳ بار تحریم و ۱۸ بار تهدید نظامی به سراغ ایران آمد.

پارلمان اروپا انتخابات ۲۴ خرداد را زیر سؤال برد و آن را غیرمشروع خواند، به هیچ شرکت غربی اجازه ورود به ایران داده نشد، تعهدات هواپیمایی مندرج در توافق نامه ژنو صورت نپذیرفت و دلاری به بانک مرکزی(که اجازه هزینه و جابه‌جایی داشته باشد)نرسید. ضمن آنکه برای اولین‌ بار در تاریخ تاسیس سازمان ملل به نمایندگی معرفی شده از طرف دولت ایران ویزا داده نشد و به خاطر ایران قانون مقر را تغییر دادند!

حال این سوال اساسی باقی می ماند که اولا اصرار ایران بر داشتن چرخه کامل انرژی هسته ای چه دلیلی دارد و مهم تر آنکه چرا غربی ها برای انصراف ایران از داشتن این انرژی از همه ابزارها بهره می برند؟

بحث غربی ها در رابطه با انرژی هسته ای بهانه است

«دکتر فواد ایزدی» (کارشناس مسائل بین الملل) در گفت و گو با «خط خبر» در ارتباط با اهمیت این موضوع (دارا بودن چرخه کامل انرژی هسته ای) برای هر نظام سیاسی توضیح داد:

«بحث انرژی هسته ای از جمله مواردی است که نمی توان به همین راحتی از جایگزینی آن سخن گفت چرا که این نوع از انرژی اساسا جهت جایگزینی سوخت های فسیلی در نظر گرفته می شود که رو به اتمام است.

درست است که انرژی های جایگزینی مانند انرژی بادی، آفتابی و... وجود دارد اما باید در نظر داشت که این انرژی ها به لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه نبوده و نمی توانند نیاز های یک کشور پر جمعیت را پاسخ دهند.

در عین حال باید توجه داشته باشیم که کل منازعه و بحث غربی ها در رابطه با انرژی هسته ای صرفا یک بهانه است و قبل از این ماجرا نیز با ما مشکل داشته اند و تحریم را علیه ما تصویب می کردند؛ آنها یک هدف اساسی دارند که آن هم براندازی نظام جمهوری اسلامی است.»

این استاد دانشگاه در پاسخ به این سوال برخی افراد در داخل کشور که اصولا انرژی هسته ای چه پیامدهای مثبتی را برای جمهوری اسلامی دارد؟ ادامه داد: «فن آوری هسته ای می تواند توانایی های متعددی را برای یک نظام سیاسی فراهم آورد، از جمله قدرت اقتصادی، قدرت تامین انرژی، قدرت علمی و... و تنها محصول آن برای یک نظام سیاسی صرفا سیاسی نیست بلکه دشمنان ما از این ابزار برای فشار سیاسی علیه ما استفاده کرده اند در غیر این صورت چرخه کامل انرژی هسته ای و غنی سازی ۲۰ درصدی فی نفسه یک موضوع سیاسی نیست.

اما عقب نشینی ایران در مذاکرات هسته ای و تمکین به خواسته های طرف مقابل برای ایران یک شکست سیاسی به حساب می آید و تیم مذاکره کننده باید نسبت به این موضوع حساسیت لازم را به خرج دهد.»

در صورت اجرای کامل توافق نامه ژنو همه تحریم ها برداشته نمی شود

دکتر ایزدی در تبیین عدم رعایت اصول حفظ منفعت ملی و عدم کارآمدی توافق ژنو در لغو تحریم ها نیز گفت:n«دوستان مذاکره کننده تاکید داشتند که «همه» تحریم ها لغو خواهد شد و این در حالی است که حتی در صورت اجرای کامل توافق نامه ژنو نیز تنها تحریم های مربوط به مسائل هسته ای لغو خواهد شد و باقی تحریم ها بر جای خود باقی است.

در توافق نامه ژنو هیچ اشاره صریحی به تحریم های بانکی و نفتی نشده است

وی افزود:امروز مهم ترین تحریم هایی که نظام با آن سر و کار دارد، تحریم های بانکی و نفتی است که در توافق ژنو هیچ اشاره صریحی به رفع آنها نشده است بنابر این امضا کنندگان این توافق نمی توانند ادعا کنند که این تحریم ها پس از اجرای کامل برداشته می شود.در یک کلام می توان گفت که مهم ترین دغدغه غربی ها از پس توافق ژنو برطرف شده است و این درحالی است که ایران نتوانسته است به این مهم(رفع مهم ترین دغدغه ها) دست یابد.»

ضرورت مقابله قانونی با تحریم های غیرقانونی

این کارشناس مسائل بین الملل در ارتباط با راهکارهای مقابله با تحریم ها اذعان داشت: «به نظر من در حوزه های مختلف پرداختن به توانمندی های داخلی مهم است اما باید در نظر داشت که تنها از طریق مذاکرات با ۵+۱ همه مشکلات حل نمی شود و باید از همه ظرفیت ها و ابزارها استفاده کرده که مهم ترین آن مقابله قانونی با تحریم های غیرقانونی است. البته راه های دیگری چون: تقویت دیپلماسی عمومی، اقامه دعوی در مجامع بین المللی حقوقی و... نیز وجود دارد که از هر کدام از آنها نیز نباید غافل شد.

ایزدی ادامه داد: چندی قبل در خبرها دیدم که جزیره مارشال(که کشوری بسیار کوچک است) در دادگاه بین المللی لاهه از کشورهایی که دارای سلاح هسته ای هستند شکایت کرده است؛ حال اگر یک کشور کوچک موفق به شکایت از این کشورها می شود، چرا ما دست به این کار نمی زنیم و این در حالی است که همه می دانند بر اساس ماده ۶ معاهده منع گسترش سلاح های هسته ای، همه ی کشورهای دارای سلاح هسته ای باید به سمت نابودی این سلاح ها بروند و دقیقا بر عکس این ماده عمل کرده اند.»

عقب نشینی دستگاه دیپلماسی راه را برای تهدید کشوری مثل عربستان هم هموار کرد

باید اعتراف کرد که عقب نشینی های مکرر دستگاه دیپلماسی ایران کار را به جایی رسانده است که از پس توافق ژنو نه تنها نتوانستیم حتی لحن صحبت کردن کشورهای غربی با ایران را عوض کنیم بلکه راه را برای تهدید سایر کشورها نیز هموار کردیم تا جایی که احمد القطان(سفیر عربستان در قاهره) گفت: «امیدوارم ایران، قدرت ما را نیازماید زیرا ما توانایی مقابله را داریم.»

پیروزی در این مذاکرات تنها از طریق امتیاز دادن حاصل نمی شود

این استاد دانشگاه تاکید کرد:مجموعه عواملی که پرونده هسته ای را پیش می برند باید در نظر داشته باشند که پیروزی در این مذاکرات تنها از طریق امتیاز دادن حاصل نمی شود بلکه می توان تقویت اقتصاد داخلی را به عنوان بهترین راه دور زدن تحریم ها پیش گرفت.همانطور که رهبر معظم انقلاب اسلامی در بازدید اخیر خود از گروه مپنا به ریشه بدرفتاری و قلدری دول غربی در برابر ملت ایران اشاره داشتند ،مسوولان نیز باید این سخن را سرلوحه کار خود قرار دهند؛ ایشان در این باره فرمودند:

«رفتارهای غیرمنطقی قلدرهای جهان در مقابل جمهوری اسلامی تابعی از ضعف و قدرت ماست و هر جا روی پای خود بایستیم و قوی شویم آنها مجبورند که مؤدبانه و منطقی برخورد کنند که توجه به این واقعیت کلید حل همه مشکلات کشور است.»