آیا ایران در کشاورزی خودکفا شد؟

پارسینه-گروه اقتصادی: سرمايه گذاري يكي از مهمترين عوامل رشد و توسعه اقتصادي هر كشوري است و از ميان سرمايه‌گذاري در بخشهاي مختلف اقتصادي، سرمايه‌گذاري در بخش كشاورزي از اهميت و جايگاه خاصي برخورداراست چرا که سرمايه‌گذاري در بخش كشاورزي و باغداری، به دليل افزايش پيوسته تقاضا براي مواد غذايي و ديگر محصولات كشاورزي، مي‌‌تواند موجب رشد توليد و اشتغال در اين بخش شود و در نتیجه به باروری اقتصاد کشور کمک کند اما این بخش مهم در اقتصاد و اشتغال زایی همیشه مورد بی مهری مسئولان قرارداشته و هرگز توجه جدی برای رفع مشکلات آن صورت نگرفته است و همین امر باعث شده بسیاری از کشاورزان و باغداران زمینهای زراعی و باغهایشان را رها کنند و به کلان شهرها مهاجرت کنند.

از سوی دیگر واردات بی رویه در سال های اخیر همواره مورد انتقاد اقتصادی ها بوده است.به روایت بازار از صنایع دستی گرفته تا میوه و برنج و گوشت همه و همه از کشورهای دیگر وارد می شوند و کشاورزان و تولید کنندگان ایرانی را کلافه کرده است.

بر طبق آمار ، طی 8 سال گذشته بسیاری از کارخانه های تولیدی کوچک بسته شد ند ، کارخانه های بزرگ رو به ورشکستگی رفتند و کشاورزان نیز در فکر فروش زمین ها و کوچ به شهرها افتادند.

نکته اما اینجا بود که حجم واردات مواد غذایی که از کالاهای اساسی موردنیاز مردم است و قابلیت تولید در داخل را دارد، نسبت به حجم واردات کل کشور روز به روز در حال افزایش بود و این مساله نشان از بحرانی بزرگ از وابستگی کشور به بیگانگان داشت که هنوز هم ادامه دارد.
در زمان وزارت اسکندری وزیر کشاورزی دولت نهم بود که هشدارها در باره واردات بی رویه و وضعیت بد کشاورزی در کشور شدت گرفت و حتی بارها بحث استیضاح وی روی میز بهارستان نشینها رفت.

در همان روزها بسیاری از کارشناسان حوزه کشاورزی نسبت به واردات بی رویه محصولات کشاورزی که در داخل کشور قابلت تولید آنها وجود داشت ،انتقاد کردند.

با روی کار آمدن دولت دهم و وزارت صادق خلیلیان ،ظواهر نشان می دهد که تغییری در وضعیت کشاورزی کشور ایجاد نشده است و با وجود ارائه آمارهایی درباره خودکفایی در تولید بسیاری از محصولات کشاورزی مانند گندم ،نگاه اجمالی به زندگی کشاورزان و رکود اقتصادی در زندگی شان و میوه هایی که روی دست باغداران می ماند تا تلف شود، حکایت از سیاست های غلط اقتصادی دولتی ها داشت.

درواقع بر اساس آمار از نزدیک به 30 درصد از واردات کشور مربوط به مواد غذایی است که در این میان تنها 2 درصد آن از مواد غذایی اساسی به شمار نمی روند و مابقی صرف واردات برنج و روغن و گوشت و گندم و... می شوند.

سال گذشته نیز اسکندر زند رییس سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی در دولت یازدهم در این خصوص گفت:‌ در حال حاضر ضریب خودکفایی براساس شاخص انرژی حدود 70 درصد است و 30 درصد مواد غذایی مورد نیاز کشور از طریق واردات تامین می‌شود اما می‌توان با توجه به در اختیار داشتن منابع غنی و در صورت ورود بیشتر یافته‌های تحقیقاتی محققان بخش کشاورزی به عرصه‌ها از طریق آموزش و ترویج بهره برداران که در حال حاضر از هم پاشیده است امنیت غذایی مردم را تامین کرد.

به عنوان مثال در چهار ماهه نخست سال 91 حجم واردات گندم به كشور به بيش از 2.3 ميليون تن رسيده است.

براساس آمار گمرك ايران در مدت زمان يادشده بالغ بر 806.8 ميليون دلار گندم از 13 كشور جهان وارد ايران شد. اين ميزان واردات نسبت به مدت مشابه در سال قبل از نظر وزني 15 هزار واز نظر ارزشي 20 هزار درصد رشد نشان مي‌داد.

نکته اما اینجا بود که با وجود جشن خودکفایی تولید گندم، در اين مدت نزديك به 126 هزار تن گندم نيزاز آمريكا وارد ايران شد که اين رقم نسبت به آمار واردات سه ماهه گندم از آمريكا رشد دو برابري را نشان مي‌دهد.

آماری که با توجه به کارشکنی های آمریکا در اقتصاد ایران و با توجه به جشن خودکفایی تولید گندم در سال 83 خجالت اور است.

با روی کار امدن دولت یازدهم هم وضعیت واردات مواد غذایی هنوز بهبود نیافته است چرا که بر اساس اعلام گمرک جمهوری اسلامی ایران در مهر ماه سال جاری، ۱,۱۵۰,۶۰۷ تن کالای اساسی(برنج، جو، ذرت، قند و شکر، کنجاله سویا و گندم) به ارزش ۶۲۴,۴۹۶ هزار دلار وارد کشور شده است.

این در شرایطی است که در شهریور سال جاری ۴۴۷.۸۹۲ تن کالای اساسی به ارزش ۳۸۹.۹۱۲ هزار دلار وارد کشور شده بود .

به این ترتیب واردات کالاهای اساسی با افزایش ۱۱۰ درصدی از نظر وزنی و ۶۰ درصدی به ارزش دلاری در ماه مهر مواجه شده است.

همچنین در ماه مهر ۱۶۶.۶۵۳ تن برنج به ارزش ۱۷۴.۱۵۱ هزار دلار، ۴۰.۲۰۷ تن جو به ارزش ۱۳.۷۱۰ هزار دلار، ۱۸۸.۲۴۶ تن ذرت به ارزش ۷۵.۱۰۵ هزار دلار، ۲۰۷.۷۷۸ تن قند و شکر به ارزش ۱۰۷.۷۸۲ هزار دلار، ۲۷۷.۷۷۸ تن کنجاله سویا به ارزش ۱۶۲.۴۷۷ هزار دلار و ۲۷۰.۶۳۹ تن گندم به ارزش ۹۱.۲۷۱ هزار دلار وارد کشور شده است.

بر همین اساس واردات برنج، جو، ذرت، قند و شکر، کنجاله سویا و گندم در مهر ماه در مقایسه با شهریور ماه به ترتیب ۲، ۱۰۰، ۵۷۹، ۳۰، ۲۳۳ و ۱۳۴ درصد افزایش یافته است.

از سوی دیگر، طی پنج ماهه نخست سال ۹۲ در مقایسه با مدت مشابه سال ۹۱ میزان واردات به کشور از نظر حجم معادل ۲۹.۱ درصد و از نظر ارزش معادل ۲۵.۵ درصد کاهش پیدا کرده است که این کاهش البته با افزایش ارزش هر واحد کالاهای وارداتی همراه بوده، به طوریکه ارزش هر تن کالای وارداتی در دوره مورد بررسی معادل ۱۴۵۷ دلار بوده است در حالی که در دوره مشابه سال ۹۱ این رقم معادل ۱۳۸۸ دلار اعلام شده است.

در مقابل طی همین دوره صادرات کشور از نظر حجم معادل ۱۶.۷ درصد نسبت به مدت مشابه سال ۹۱ افزایش پیدا کرده و از نظر ارزش معادل ۴ درصد کاهش را نشان می دهد .

البته مقایسه قیمت واحد کالاهای صادراتی کشور نشان می دهد که طی پنج ماهه منتهی به مردادماه سال ۹۲ هر تن کالای صادراتی کشور ۳۸۴ دلار قیمت گذاری شده که در مقایسه با مدت مشابه سال ۹۱ این رقم کاهش ارزش ۱۸ درصدی کالاهای صادراتی را نشان می دهد.

در یک جمله کوتاه مقایسه کلی تراز بازرگانی کشور نشان می دهد طی پنج ماهه نخست سال ۹۲ در مقایسه با مدت مشابه سال ۹۱ کالاهایی کمتر اما گرانتر وارد شده است و کالاهای بیشتر و ارزان تر صادر شده است.

هر چند این روزها بازار خبر از افزایش آمار صادرات و کاهش آمار واردات توسط دولتی ها داغ است و همه از روزهای خوش اقتصاد کشور سخن می گویند اما فاصله حرف تا عمل بسیار است و باید منتظر ماند و دید به راستی وضعیت کشاورزی و واردات بی رویه محصولاتی که امکان تولدید آن در کشور وجود دارد بهبود می یابد یا خیر؟