گوناگون

نظر مراجع تقلید درباره «سقط جنین»

پارسینه: سقط جنین نه فقط در قانون مدنی که در فتواهای آیات عظام هم ممنوع است و حرام به حساب می آید. مدتی قبل آیت الله سبحانی سقط جنین را آدم‌کشی مؤدبانه ای در قرن 21 دانست و گفت: در گذشته افراد را خفه می‌کردند، ولی امروز سقط جنین می‌کنند. باید فردی که این کارها را انجام می‌دهد به صورت قانون پیگیری شود.

معاون وزیر بهداشت از 220هزار سقط غیرقانونی در کشور خبر می‌دهد که اگرچه زیرزمینی و غیررسمی هستند، اما در کنار سقط‌های قانونی و تولد 100هزار نوزاد مرده در سال، رقمی حدود 323هزار مرگ را شامل می‌شوند؛ 323هزار مرگ، قبل از تولد.

آمارها وقتی عجیب‌تر می‌شوند که بدانید بر اساس گزارش‌های سازمان ثبت احوال، در سال گذشته 372هزار مورد مرگ در وقایع حیاتی کل کشور به ثبت رسیده‌است. این مرگ‌ها متعلق به کسانی بوده است که شناسنامه داشتند اما رقم مرگ نوزادانی که هیچ‌وقت به دنیا نیامدند یا آنقدر عمر نکردند که صاحب شناسنامه شوند تنها 14درصد کمتر از مرگ آنها است.

آنها قانونی کشته می‌شوند

تا 11سال قبل، سقط جنین به هر شکل ممنوع بود. حتی اگر سلامت مادر یا جنین به مخاطره می‌افتاد، باز قانون اجازه سقط را نمی‌داد. اما سازمان پزشکی قانونی درسال 82 بخشنامه‌ای صادر کرد که بر اساس آن، در صورتی که ادامه بارداری مادر به مرگ جنین یا مادر منجر شود، درخواست صدور مجوز سقط درمانی مورد پذیرش قرار می‌گیرد؛ البته در صورت دستور مقام قضایی یا درخواست زوجین با معرفی نامه پزشک معالج و قبل از 4ماهگی که روح در بدن جنین وارد می‌شود.

در این شرایط، پزشک باید معرفی نامه‌ای همراه با عکس بیمار، مهر پزشک متخصص، مشخصات شناسنامه‌‌ای، تشخیص بیماری و روش تشخیص (علایم، نشانه‌ها و آزمایش‌های پاراکلینیک) برای بیمار صادر کند و تصویر شناسنامه و مدارک احراز هویت زوج، نتایج آزمایش‌های پاراکلینیک را به آن پیوست کند. این معرفی نامه به پزشکی قانونی ارسال می‌شود و 2مشاور تخصصی تشخیص پزشک را تایید می‌کنند. بعد از انجام یک نوبت سونوگرافی و مشخص شدن سن دقیق جنین (درباره بیماری‌های جنین باید دو نوبت سونوگرافی انجام شود)، مادر می‌تواند برای سقط جنین اقدام کند.

در جدول زیر می‌توانید بیماری‌های مادر را منجر به سقط قانونی جنین او می‌شود، بخوانید:


موارد مجاز سقط جنین در بیماری‌های مادر
ردیف	بیماری	انواع
1	بیماری‌های قلبی	هر بیماری دریچه‌ای که به نارسایی قلبی فانکشنال کلاس2 و 4 برسد و غیرقابل برگشت به 2 باشد هر نوع مساله حاد قلبی غیر از بیماری عروق کرونر (رگ‌های تغذیه‌کننده قلب) که به نارسایی قلبی فانکشنال کلاس 3 و 4 رسیده باشد؛ از قبیل میوکاردیت (التهاب دیواره‌های میانی و خارجی قلب) و پریکاردیت سابقه بیماری کاردیومیوپاتی دیلاته در بارداری‌های قبلی نشانگان مارفان (یک اختلال ژنتیکی نادر) در صورتی که قطر آئورت صعودی بیش از 5 سانتی‌متر باشد آیزن منگر (نقص در دیواره‌های داخلی حفرات قلب)
2	بیماری‌های گوارشی	کبد چرب بارداری، واریس مری درجه3، سابقه خون‌ریزی از واریس مری به دنبال افزایش فشار ورید پورت، هپاتیت خودایمنی غیرقابل کنترل
3	بیماری‌های داخلی کلیه	نارسایی کلیه، فشارخون غیرقابل‌کنترل با داروهای مجاز در دوران بارداری
4	بیماری‌های ریوی	هر بیماری ریوی اعم از آمفیزم، فیبروز، کیفواسکولیوز و برونشکتازی (این بیماری‌ها از بیماری‌های‌ مزمن ریوی هستند که عملکرد ریه را مختل می‌کنند) به شرط ایجاد هیپرتانسیون پولمونر، (فشارخون شریان ریوی بالا می‌رود و به قلب آسیب می‌رسد) حتی از نوع خفیف
5	بیماری‌های خونی	مشکلات انعقادی که با تجویز هپارین منجر به تشدید بیماری دیگری شوند که جان مادر را تهدید کند. آلفاتالاسمی (به شکل هیدروپس فتالیس)، اختلال ترومبوتیک مثل کمبود پروتئین C و فاکتور 5 لیدن
6	بیماری‌های عفونی	ابتلا به ویروس HIV که وارد مرحله بیماری ایدز شده باشد
7	بیماری‌های مفصلی	لوپوس فعال غیرقابل کنترل با درگیری یک ارگان ماژور واسکولیت‌ها: بیماری‌هایی که علت اصلی آنها التهاب و درگیری رگ‌ها باشد
8	بیماری‌های جراحی اعصاب	تمامی توده‌های فضاگیر CN8 با توجه به نوع و محل آن که شروع درمان در جنین و عدم شروع درمان در مادر باعث خطر جانی شود
9	بیماری‌های پوست	پمفیگوس وولگاریس، پسوریازیس شدید و ژنرالیزه و ملانوم نوع پیشرفته که باعث خطر جدی جانی برای مادر شود
10	بیماری‌های داخلی اعصاب	صرع مقاوم به درمان ام‌اس‌هایی که بیمار، ناتوان و از کار افتاده شده باشد میاستنی‌ گراو (یک اختلال خودایمنی است که بدن به بافت‌های خودی حمله می‌کند) در مراحل پیشرفته، به شرط اینکه خطر جانی برای مادر داشته باشد
11	بیماری‌های جراحی و ارتوپدی	استئوژنزیس ایمپرفکتای مادرزادی (اختلال در تشکیل استخوان‌ها) دیسپلازی استخوانی - غضروفی کشنده یا استیل اپی فیزال (نوعی اختلال در رشد غضروف و استخوان‌ها که بسیار کشنده است) بیماری استئوپتروزیس انفانتیل (فرم بدخیم) (بیماری بدخیم مرتبط با استخوان‌ها که تراکم آنها را غیرطبیعی می‌کند)
12	بیماری‌های جراحی کلیه	آژنزی دو طرفه کلیه (عدم تشکیل کلیه‌ها) کلیه پلی‌کیستیک نوع مغلوب (وجود کیست‌های متعدد در کلیه‌ها که عملکرد کلیه را مختل می‌کند) دیسپلازی مولتی سیستیک کلیه‌ها (رشد و تکامل ناکافی کلیه‌ها به خاطر وجود کیست‌های متعدد) نشانگان پوتر (نشانگان نادری که در آن تحلیل کلیه‌ها، اختلال اسکلتی و فرم خاص ظاهری به فرد می‌دهد) نشانگان نفروتیک مادرزادی به شرط ایجاد هیدروپس (اختلال مادرزادی ساختمان کلیوی همراه با درجاتی از ادم یا ورم مایع در بافت‌ها) اختلال کروموزومی که موجب ضایعات پیشرفته و به ویژه گرفتاری مغز و کلیه شود (مانند نشانگان واکترل) هیدرونفروز شدید دوطرفه کلیه‌ها (اتساع و تجمع ادرار در کلیه‌ها)

مرده‌های مادرزاد

مدتی قبل سازمان پزشکی قانونی آماری منتشر کرد که از رشد ۵.۱۱ درصدی صدور مجوز سقط درمانی در سال 93 خبر می‌داد. آماری که مربوط به نیمه نخست سال 93 بود که ۴ هزار و ۱۳۷ نفر برای بررسی و دریافت مجوز سقط جنین درمانی به مراکز پزشکی قانونی کشور مراجعه کرده بودند و از این تعداد برای ۳ هزار و ۷۰ نفر این مجوز صادر شده بود. این رقم در مدت مشابه سال 92، به ۲ هزار و ۷۵۳ مورد می‌رسید.

این رشد آمار فقط مربوط به امسال نبود؛ گزارش سازمان نظام پزشکی نشان می‌داد که در پنج سال گذشته آمار مراجعین متقاضی سقط درمانی همواره با افزایش مواجه بوده و از سه هزار و ۴۸۰ نفر در سال ۱۳۸۸ به ۷ هزار و ۶۱۶ نفر در سال 92رسیده است.

در کنار این آمارها، معاون بهداشتی وزیر بهداشت هم از 220 هزار سقط جنین غیرقانونی خبر داده که در سال 1391به ثبت رسیده و گفته است این موضوع نیاز به بررسی دارد. دکتر علی اکبر سیاری می‌گوید که دو سوم زنان پس از 30 سالگی به فرزند آوری تمایلی ندارند و بعد از سن مشخصی هم به کنترل قطعی بارداری تمایل پیدا می‌کنند و همین منجر به از دست رفتن سالانه 440 هزار فرصت فرزندآوری در کشور می‌شود. رقمی که اگر با میانگین 200 هزار سقط غیرقانونی (بر اساس آخرین آمار رسمی موجود) و 3هزار سقط قانونی جمع کنیم، از نزدیک به 650 هزار فرصت از دست رفته تولد در کشور خبر می‌دهد.

فقط 19هفته وقت دارید

مراجعه به پزشکی قانونی برای سقط درمانی همیشه با پاسخ مثبت مواجه نمی‌شود. به جز موارد پزشکی که ممکن است به تایید پزشکی قانونی نرسد، دیر مراجعه کردن افراد دلیل دیگری است که سقط را غیر ممکن می‌کند. بر اساس قوانین پزشکی قانونی مادران باردار تنها در صورتی که قبل از 4ماهگی از مراجع قضایی گواهی دریافت کنند، می‌توانند فرزندشان را سقط کنند. در غیر این صورت، مادر باید با بیماری‌هایی که ممکن است خود او را از پای در آورد یا منجر به تولد نوزاد بیمار شود، کنار بیاید.

بهترین زمان سونوگرافی برای تعیین سن حاملگی 8 تا 9 هفتگی و در اولویت بعدی بالای 11هفتگی است. اگر کسی دو یا چند گزارش معتبر سونوگرافی داشته باشد که سن جنین را متفاوت گزارش کرده باشند، سونوگرافی که نزدیک ترین زمان به 10هفته، معتبرتر است.

در جدول زیر، بیماری‌های جنین که منجر به سقط قانونی او می‌شود، آمده است:

موارد سقط در بیماری‌های جنین
ردیف	بیماری	علایم
1	تریزومی 13	کپی اضافه از کروموزوم 13، هنگام تولد که عامل اختلال در سيستم اعصاب مركزي، عقب‌ماندگي ذهني، لب‌شكري و كام‌شكري، و اختلالات پوستي و قلبي و تناسلی است
2	تریزومی 18	کپی اضافه از کروموزوم 18 كه با عقب‌ماندگي ذهني، ناهنجاري جمجمه، افتادگي پلك، كري، كوتاهي انگشتان و مشكلات قلبي همراه است
3	تریزومی 16	کپی اضافه از کروموزوم 16 که باعث مرگ جنین می‌شود
4	آنانسفالی	تشکیل نشدن قسمتی از مغز به خاطر نبود قسمت فوقانی استخوان‌سر
5	هیدروپس فتالیس	تجمع مایع در بافت‌های بدن جنین به هر علت
6	نشانگان فریاد گربه	نقص در کروموزوم‌ 5 که منجر به عقب‌ماندگی‌های مختلف می‌شود و نوزاد صدای گریه شبیه گربه و سر کوچک‌تر از حد عادی دارد
7	هولوپروزنسفالی	دراین ناهنجاری چشمها به یکدیگر متصل می‌شوند
8	سیرنگومیلیا	به وجود آمدن کیست‌هایی در نخاع و متسع شدن آن که باعث نقص حس لامسه و حرارت در فرد می‌شود
9	کرانیوشیسیس	شکاف مادرزادی در جمجمه
10	مننگوانسفالوسل	شکل گیری غیرطبیعی و کشنده دستگاه اعصاب مرکزی
11	مننگوهیدروانسفالوسل	بیرون‌زدگی پرده مننژ و ماده مغزی از شکاف جمجمه
12	دیسپلازی تاتاتوفوریک	(یا کوتولگی کشنده نوزادی) رشد ناکامل و غیرطبیعی کشنده جنین
13	سیکلوبیا همراه با هولوپروزنسفالی	نقص تکاملی که فقط با یک حفره چشم یا فقدان بینی همراه است
14	ایگتیوزیس گراویس مادرزادی	هر مشکل شدید اختلال پوستی که با خشکی و سفتی پوست مشخص می‌شود
15	شیزنسفالی	داشتن شکاف‌های اضافی و غیرطبیعی درون ماده مغزی
16	اگزانسفالی	ناهنجاری‌ رشدی با جمجمه ناکامل
17	مشاهده ویژگی ناشناخته کروموزمی	توضیح: در صورتی که پدر و مادرهم همان ویژگی‌ها را در کروموزوم‌ها داشته و سالم باشند، سقط انجام نمی‌شود

مجازات سقط جنین چیست؟

سقط جنین در ایران اگرچه یک اقدام غیر قانونی است اما مجازاتی به جز پرداخت دیه ندارد. در ماده 489 قانون مدنی آمده است: هرگاه زنی جنین خود را سقط کند باید دیه آن را در هر مرحله ای که باشد بپردازد و خود از آن دیه سهمی نمی برد.

اما اگر فردی دیگر زن باردار را به سقط جنین ترغیب ‌کند، قانون او را قابل تعقیب و مجازات می‌‌داند؛ چه پزشک باشد و چه فرد عادی. در ماده 624 قانون مدنی آمده است: اگر طبیب یا ماما یا داروفروش و اشخاصی که به عنوان طبابت یا مامایی یاجراحی یا داروفروشی اقدام می کنند وسایل سقط جنین فراهم سازند و یا مباشرت به اسقاط جنین نمایند به حبس از دو تا پنج سال محکوم خواهند شد و حکم به پرداخت دیه مطابق مقررات مربوط صورت خواهد پذیرفت.

در قانون مدنی ماده دیگری هم درباره سقط غیرقانونی وجود دارد. طبق ماده 623 این قانون، هرکس به واسطه دادن ادویه با وسایل دیگر موجب سقط جنین زن شود، به شش ماه تا یکسال حبس محکوم می شود. و اگر عالماً و عامداً زن حامله ای را دلالت به استعمال ادویه یا وسایل دیگر کند که جنین او سقط شود به حبس از سه تا شش ماه محکوم خواهد شد؛ مگر اینکه ثابت شود این اقدام برای حفظ حیات مادر بوده که در هر صورت مورد حکم به پرداخت دیه مطابق مقررات مربوط داده خواهد شد.

فتواهای شرعی درباره سقط جنین

سقط جنین نه فقط در قانون مدنی که در فتواهای آیات عظام هم ممنوع است و حرام به حساب می آید. مدتی قبل آیت الله سبحانی سقط جنین را آدم‌کشی مؤدبانه ای در قرن 21 دانست و گفت: در گذشته افراد را خفه می‌کردند، ولی امروز سقط جنین می‌کنند. باید فردی که این کارها را انجام می‌دهد به صورت قانون پیگیری شود.

آیت الله سبحانی که به وزیر بهداشت تأکید کرده بود باید در تمام بیمارستان‌ها نظارت باشد تا افراد در آفرینش خدا دخالت نکنند، در رساله احکام خود درباره حکم سقط جنین می آورد: سـقط جنين توسط هر كسى و با هر وسيله اى جايز نيست. حفاظت از بچه در رحم واجب است. يعنى مادر بايد تمام شرايط لازم جهت حفظ و سلامتى بچه را فراهم كند. اگر مادر در غير ضرورت كارى كند كه فرزندش سقط شود علاوه بر اينكه فعل حرامى را مرتكب شده، بايد ديه آن را بپردازد و از آن ديه چيزى به خود مادر به عنوان ارث نمى رسد.

در جدول زیر نظر جمعی از علما و مراجع تقلید را درباره سقط جنین می خوانید:

نظر مراجع تقلید درباره سقط جنین
ردیف	نام مرجع	فتوا
1	امام خمینی (ره)	ختم بارداری به دلایل اقتصادی، حتی اگر خانواده در شرایط دشوار مالی قرار بگیرند، و یا به علت سن مادر و یا کثرت فرزندان مجاز نیست. حتی اگر مادر دچار اختلال روانی نیز باشد سقط جنین برای او مجاز نیست.
2	حضرت آیت الله خامنه ای	- سقط جنین شرعا حرام است و در هیچ حالتى جایز نیست مگر آن‌که استمرار حاملگى براى حیات مادر خطرناک باشد که در این صورت سقط جنین قبل از ولوج روح، اشکال ندارد، ولى بعد از دمیدن روح جایز نیست حتى اگر ادامه حاملگى براى حیات مادر خطرناک باشد مگر آن‌که استمرار باردارى، حیات مادر و جنین هر دو را تهدید کند و نجات زندگى طفل به هیچ وجه ممکن نباشد ولى نجات زندگى مادر به تنهایى با سقط جنین امکان داشته باشد. - ناقص‏الخلقه بودن جنین، مجوز شرعى براى سقط جنین حتى قبل از ولوج روح در آن محسوب نمى‏شود، ولى اگر تهدید حیات مادر بر اثر استمرار حاملگى مستند به نظر پزشک متخصص و مورد اطمینان باشد، سقط جنین قبل از ولوج روح در آن اشکال ندارد. - (در پاسخ به استفتایی درباره سقط جنین مبتلا به بیماری‌های ژنتیکی لاعلاج) اگر تشخیص بیمارى در جنین قطعى است و داشتن و نگهداشتن چنین فرزندى موجب حرج مى‏باشد، در این صورت جایز است قبل از دمیده شدن روح، جنین را اسقاط کنند ولى بنا بر احتیاط، دیه آن باید پرداخت شود.
3	آیت الله سیستانی	انداختن حمل پس از انعقاد نطفه، جایز نیست و دیه و کفاره (دو ماه روزه متوالی) دارد، مگر این که باقى ماندن حمل براى مادر ضرر جانى داشته باشد، یا مستلزم حرج شدیدى باشد که معمولاً تحمل نمى‏شود، که در این صورت قبل از دمیدن روح و جان گرفتن جنین اسقاط آن جایز است، و بعد از آن مطلقاً جایز نیست. و اگر مادر حمل خود را بیاندازد، دیه آن بر مادر واجب است، و باید آن را به پدر یا دیگر ورثه‏ اش بپردازد. و اگر پدر حمل را بیاندازد، دیه‏اش بر او واجب است، و باید آن را به مادر بپردازد. و اگر پزشک این عمل را انجام دهد، دیه بر او واجب است، مگر اینکه وارث ببخشد، هر چند اسقاط جنین به درخواست پدر و مادر باشد.
4	آیت الله مکارم شیرازی	اسقاط جنین حرام است، ولى هرگاه جنین در مراحل ابتدایى باشد، و به صورت انسان کامل در نیامده باشد، و باقیماندن جنین در آن حالت و سپس تولد ناقص آن به تصدیق اهل اطلاع متدین باعث عسر و حرج شدید براى پدر و مادر گردد، پایان دادن به حاملگى جایز است، و احتیاطاً باید دیه را بدهند.
5	آیت الله صافی گلپایگانی	کشتن جنین مطلقا حرام است و دیه دارد که به وارث او در صورتی که سبب سقط نباشند می‌رسد و چنانچه ولوج روح هم شده باشد (جنین روح داشته باشد) کفاره هم دارد ولی تا زنده به دنیا نیامده باشد مطلقاً قصاص ندارد.
6	آیت الله بیات زنجانی	سقط جنین چه روح در آن دمیده شده باشد و یا خیر، حرام است ولی اگر پزشک متخصص و مورد اعتماد، زنده بودن مادر را متوقف بر سقط جنین تشخیص دهد و یا بقای آن در رحم را غیر قابل تحمل برای مادر و یا موجب نقص عضو برای وی بداند، سقط جنین در اینجا مانعی ندارد ولی کفاره را باید بپردازد.
7	آیت الله سبحانی	- سـقط جنين توسط هر كسى و با هر وسيلهاى جايز نيست. - اگر مادر در غير ضرورت كارى كند كه فرزندش سقط شود علاوه بر اينكه فعل حرامى را مرتكب شده، بايد ديه آن را بپردازد و از آن ديه چيزى به خود مادر به عنوان ارث نمى رسد. - حفاظت از بچه در رحم واجب است. (يعنى مادر بايد تمام شرايط لازم جهت حفظ و سلامتى بچه را فراهم كند.)
8	آیت الله وحید خراسانی	سقط جنين در صورتى كه پدر و مادر يا يكى از آنها مسلمان باشند جايز نيست و بنابر احتياط واجب از سقط جنينى كه پدر و مادرش هر دو غير مسلمان باشند بايد اجتناب نمود.
9	آیت الله صانعی	سقط جنین مطلق حرام است. یعنی چه قبل از روح پیدا کردن و چه قبل از آن، لکن برای رفع خطر از مادر با توجه به نظر کارشناسی و حرج غیرقابل تحمل در صورتی که هنوز روح پیدا نکرده، نمی‏توان گفت حرام است؛ هر گاه شرایط بارداری یا جنین به بروز مشکلات جدی (عسر و حرج) برای مادر یا خانواده بینجامد انجام عمل سقط جنین مجاز است.