تاریخچه اعتکاف و پیامبری که اعتکاف کرد

مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی به سوالاتی درباره تاریخچه اعتکاف و اینکه کدام پیامبر در بیت‌المقدس اعتکاف کرده است، پاسخ داد.

به گزارش خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، در پرسش و پاسخ این مرکز که آن را در اختیار ایسنا قرار داده، آمده است:

«پرسش: هرساله روز سیزدهم رجب آغاز ایّأم‌البیض است و اعتکاف انجام می‌شود. آیا زمان پیامبر نیز چنین بود؟ آیا حدیث یا سندی در این باره آمده است؟

پاسخ: در مورد ایّام‌البیض روایاتی وارد شده است از جمله:

پیامبر(ص)فرمود: "هنگامی که حضرت آدم، خدا را نافرمانی کرد، او را از عرش خود دور ساخت. او گریست و جبرئیل آدم را به زمین آورد، در حالی که سیاه شده بود. ندایی از آسمان شنید که روزه بگیر. آدم در آن روز که سیزدهم ماه بود روزه گرفت و بدن او سفید شد. به این جهت، این سه روز از هر ماه را ایّام‌البیض می‌نامند. سپس منادی ندا داد: ای آدم! این سه روز را برای تو و فرزندانت قرار دادیم. هر کس این سه روز در هر ماه را روزه بگیرد، مانند این است که تمام عمرش را روزه گرفته است ".(1)

مرحوم صدوق (ره ) می‌گوید: "علت این‌که این سه روز از هر ماه را ایّام‌البیض می‌نامند، این است که شب‌های این ایام روشن است".(2)

بنابراین ایام البیض به 13و 14و 15هر ماه گویند و روزه گرفتن در این سه روز فضیلت دارد. فضیلت روزه این سه روز در ماه رجب بیش‌تر است. در این زمینه روایت ام داوود از امام صادق (ع)را نقل می‌کنیم.

ام داوود (فاطمة دختر عبداللّه بن ابراهیم) در فراق فرزندش داوود که توسط حکام بنی عباس دستگیر شده بود و مدت‌ها در زندان و سختی و از مادرش دور بود، روزی خدمت امام صادق (ع)رسید. امام به او فرمود: چه خبر از داوود داری؟ ام داوود گفت: دیگر از او ناامید شده و خبری از او ندارم. خیلی علاقه دارم او را ببینم. شما دعا بفرمایید او نجات یابد.

حضرت فرمود: ماه رجب فرا رسیده است. ماهی مبارک و محترم است و دعا در آن مستجاب است. روز 13و 14و 15که ایّام البیض است، روزه بگیر و در روز پانزدهم غسل کن و... (اعمال مفصّلی به نام اعمال ام داوود، در مفاتیح الجنان در اعمال ماه رجب ذکر شده است.)

ام داوود می‌گوید: آن اعمال را انجام دادم و داوود از زندان آزاد شد و خدمت امام صادق رسید.(3)

روزه گرفتن و اعتکاف در 13و 14و 15هر ماه، از فضیلت خاصی برخوردار است و در ماه رجب شاید فضیلت بیشتری داشته باشد. و اگر چه سیزدهم رجب (ابتدای ایام البیض) مصادف با ولادت حضرت علی علیه السلام است؛ ولی ایام البیض و آداب مربوط به آن، مرتبط با ولادت ایشان نیست.»

کدام پیامبر در بیت‌المقدس اعتکاف کرد؟

« پاسخ: کسی به درستی نمی‌داند که این عبادت، از چه زمانی آغاز و کیفیت اجزا و شرایط آن در بدو شکل‌گیری چه چیزهایی بوده است. اما با توجه به آیه 125 سوره بقره،:" و ما به ابراهیم و اسماعیل فرمان دادیم که خانه مرا برای طواف کنندگان و معتکفان و رکوع‌کنندگان و سجده کنندگان از هرگونه آلودگی تطهیر کنند (4)، می‌توان نتیجه گرفت که اعتکاف در ادیان پیش از اسلام وجود داشته است (5) و عملی بوده که در شریعت ابراهیم از مناسک و عبادات الهی محسوب می‌شده و پیروان ایشان به این عمل مبادرت می‌ورزیدند و لذا ابراهیم و اسماعیل (ع) از طرف خداوند موظف شده بودند تا محیط لازم را برای برپایی این مراسم مهیا سازند. بیت‌المقدس از مکان‌هایی بود که همواره عده‌ زیادی از انسان‌ها، برای اعتکاف در آن گرد می‌آمدند و به راز و نیاز با پروردگار خویش مشغول می‌شدند. بزرگ این گروه، حضرت زکریا (ع) بود. (6)

حضرت سلیمان (علیه‌السّلام) در مسجد بیت‌المقدس به مدت یک سال و دو سال، یک ماه و دو ماه و کمتر و بیشتر اعتکاف می‌کرد و آب و غذا برای آن حضرت فراهم می‌شد و او در همان جا به عبادت می‌پرداخت. (7)

مرحوم مجلسی به نقل از مرحوم طبرسی آورده است: براستی سلیمان همیشه در مسجد بیت‌المقدس به مدت یکسال و دو سال، یک ماه و دو ماه، کمتر و بیشتر، اعتکاف می‌کرد و غذا و آب خود را به آنجا می‌برد و به عبادت می‌پرداخت. (8)

»

پی‌نوشت‌ها:

1. بحارالانوار، علامه مجلسی، ج 94، ص 97.

2. همان، به نقل از علل الشرایع، ج 2، ص 67.

3. بحارالانوار، علامه مجلسی، ج 94 ، ص 43.

4. ناصر مکارم شیرازی، تفسیرنمونه، تهران، دارالکتب الإسلامیة،1374، ج1، ص 447.

5. جمعی از نویسندگان، دایره المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی، ج9، ص 355.

6. علامه مجلسی، بحارالانوار، ج‌14، ص‌141

7. همان

8. همان

منبع: مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی