آیا در دین می توان "رای به قیاس" کرد؟

در این وقت عدهای از مردم کوفه آمدند. امام علیهالسلام به آنها اجازه ملاقات داد. من هم با آنها داخل خانه شدم. چون به محضرش رسیدم، گفتم:

- فرزند رسول خدا! بهتر است کسی را به کوفه بفرستید تا مردم را از دشنام اصحاب حضرت محمد صلی الله علیه و آله باز دارید. من بیش از ده هزار نفر را میدانم که به یاران و اصحاب پیغمبر خدا صلی الله علیه و آله دشنام میدهند.

حضرت فرمود:

- مردم از من قبول نمیکنند.

گفتم:- چه کسی از شما نمیپذیرد، شما فرزند پیامبر خدا صلی الله علیه و آله هستید.
امام علیهالسلام فرمود:

- تو یکی از آنها هستی که حرفهای مرا نمیپذیری. اکنون بدون اجازه داخل خانه من شدی و بدون اجازه من نشستی و بدون اجازه من شروع به سخن نمودی. سپس فرمود:

- شنیدم تو بر مبنای قیاس فتوا میدهی؟ (51)
گفتم: آری!

حضرت فرمود:

- وای بر تو! نخستین کسی که در مقابل فرمان خداوند به قیاس گرفتار شد، شیطان بود. آن گاه که خداوند به او دستور داد به آدم سجده کند.
گفت:
- من سجده نمیکنم. زیرا که مرا از آتش آفریدی و آدم را از گل و آتش برتر است. بنابراین با قیاس نمیتوان حق را پیدا کرد. برای اینکه مطلب را خوب بفهمی از تو میپرسم:

- ای ابوحنیفه! به نظر شما کشتن کسی به ناحق مهمتر است یا زنا؟

گفتم: کشتن کسی به ناحق، فرمود:

- پس چرا برای اثبات قتل، خداوند دو شاهد قرار داده و در زنا چهار شاهد؟ آیا این دو تا را به یکدیگر میتوان قیاس نمود؟

گفتم: نه! فرمود: بول کثیفتر است یا منی؟

گفتم: بول.

فرمود: پس چرا خداوند در بول دستور میدهد وضو بگیرید و در منی غسل کنید؟ آیا این دو را میتوان به یکدیگر قیاس کرد؟

گفتم: نه!

فرمود: آیا نماز مهمتر است یا روزه؟
گفتم: نماز.
فرمود: پس چرا بر زن حائض قضای روزه واجب است ولی قضای نماز واجب نیست؟ آیا اینها را به یکدیگر میتوان قیاس نمود؟
گفتم: نه!
فرمود: آیا زن ضعیفتر است یا مرد؟

گفتم: زن.

فرمود: پس چرا خداوند در ارث برای مرد دو سهم قرار داده و برای زن یک سهم؟ آیا این حکم با قیاس درست میشود؟

گفتم: نه!

فرمود: چرا خداوند دستور داده است که اگر کسی ده درهم دزدی کند باید دست او قطع شود ولی اگر کسی دست کسی را قطع کند، دیه آن پانصد درهم است؟ آیا این حکم با قیاس سازگار است ؟

گفتم: نه!

فرمود: شنیدهام در تفسیر این آیه که خداوند میفرماید:

- ثم لتسئلن یومئذ عن النعیم ، یعنی روز قیامت درباره نعمتها از شما پرسیده خواهد شد. گفتهاید منظور از نعمتها، غذاهای لذیذ و آبهای خنک در تابستان میخورند، میباشد.

گفتم: آری! من اینطور معنی کرده ام.

فرمود: اگر کسی تو را دعوت کند و غذای لذیذ و گوارا در اختیار تو بگذارد، پس از آن بر تو منت گذارد، درباره چنین آدمی چگونه قضاوت میکنی؟

گفتم: میگویم آدم بخیلی است.

فرمود: آیا خداوند بخیل است (در روز قیامت راجع به غذاها و آبهایی که به ما داده، مورد سوال قرار دهد؟).

گفتم: پس مقصود از نعمتهایی که خداوند میفرماید انسان درباره آن مورد سؤال قرار میگیرد چیست؟

فرمود: مقصود نعمت دوستی و محبت ما خاندان پیامبر است. (52)

صفحه 52 از کتاب داستان های بحارالانوار جلد2
نام کتاب : داستان های بحارالانوار جلد 2
نویسنده: محمود ناصری