ماموریت کری و ظریف در غیاب اوباما و روحانی

آرمان؛آیا پس از پایان مذاکرات، به مرحله نقطه سر خط رهنمون شده‌ایم یا این «نقطه» تکانی خورده است؟ فرانک اشتاین‌مایر وزیر خارجه آلمان در کنفرانس مشترک خبری با همتای آمریکایی خود حصول توافق هسته‌ای را تاریخی خوانده و آن را «نقطه عطف»جدیدی در رابطه با چشم‌اندازهای نو برای خاورمیانه معرفی می‌کند؛ همزمان جان کری توافق به دست آمده را بسیار مهم و حیاتی می‌خواند که نتایج آن برای جهان بسیار حائزاهمیت است. وی همچنین از دیدار با محمد جواد ظریف وزیر خارجه کشورمان در حاشیه نشست مجمع عمومی ملل متحد می‌گوید. در تهران و در مصاحبه با شبکه سی بی‌اس دکتر روحانی نیز از « نقطه» می‌گوید. او تاکید دارد که برای دستیابی به اعتماد بین ایران و آمریکا، نیاز به زمان طولانی و فراوانی وجود دارد تا دو کشور به اعتماد برسند اما این را هم اضافه می‌کند که مهم این است که از یک نقطه‌ای شروع کنیم و این نقطه، نقطه‌ای بوده که ما آغاز کردیم. او نیز توافق را گام مهم و البته اولیه می‌داند و نقطه را سرخط نمی‌گذارد و آن را برآمده از دستاورد مذاکرات هسته‌ای کمی جلوتر می‌آورد و امتداد نقطه‌های اعتماد آفرینی را موکول به گام‌های عملی پیرامون توافق و تعهدات معطوف به آن می‌کند و تاکید دارد که برای رسیدن به مرحله اعتماد متقابل راه درازی باقی است، راهی که یک سرش معطوف به اجرایی شدن توافق است و در وهله ثانویه می‌تواند در حوزه منافع مشترک تعریف شود.

نیاز به دیدار با اوباما نیست

دو سال پیش در چنین روزهایی همزمان با اولین سفر روحانی به نیویورک، رسانه‌های داخلی و خارجی مملو از تیترها و گمانه‌زنی‌ها پیرامون دیدار اوباما و روحانی بود. در آن برهه هنوز مذاکره‌ای میان تیم جدید مذاکره‌کننده و طرف غربی برگزار نشده و طرف غربی به شدت مشتاق آن بود که بداند شیخ دیپلمات و یاران هسته‌ای که از تعامل سازنده با جهان می‌گفتند با چه استراتژی و نقشه راهی پای به وادی مذاکرات هسته‌ای که تا آن برهه 10سال به درازا انجامیده و نتیجه‌بخش نبود، گذاشته‌اند. تاکید چند باره کاخ سفید و نیز پذیرش دعوت ضیافت دبیرکل از سوی اوباما و خاطرات هیلاری کلینتون نشان می‌دهد که طرف غربی تمایل بسیاری برای انجام این دیدار داشت اما حسن روحانی آگاهانه و با توجهات به تبعات سیاسی دیدار از آن سر باز زد و در نهایت اوباما که به دنبال گشایشی در این زمینه بود، طی تماس تلفنی با رئیس جمهوری ایران ارتباط برقرار کرد. حال دو سال بعد بازهم یکی از سوالاتی که پیش روی رسانه‌های غربی قرار دارد و نسبت به آن کنجکاو هستند، احتمال دیدار دو رئیس‌جمهوری در سفر روحانی به نیویورک است، آن هم پس از نتیجه بخشی مذاکرات هسته‌ای و تحول مهم در یکی از کلیدی‌ترین موضوعات مورد مناقشه دو طرف. روحانی اما همانگونه که انتظار می‌رفت در پاسخ به سوالی در این زمینه، می‌گوید: ما برنامه‌ای برای این کار نداریم. فکر می‌کنم خیلی قدم‌های دیگری باید برداشته شود تا به این مرحله برسیم. از همان ابتدا هم واضح و مبرهن بود که برنامه‌ای برای دیدار رسمی دو طرف وجود نخواهد داشت اما در این پاسخ بخش دوم مهم است که روحانی تاکید دارد برداشتن گام‌های بسیاری در این زمینه لازم است. وی معتقد است که گام اولیه و درست برداشته شده و نیاز به تکانه‌های تند ندارد.

دیدار کری و ظریف

همزمان با تاکید روحانی بر عدم دیدار رسمی با اوباما، جان کری وزیر امورخارجه ایالات متحده در کنفرانس خبری مشترک با همتای آلمانی خود خبر داد که در حاشیه نشست مجمع عمومی ملل متحد با محمد جواد ظریف دیدار و گفت‌وگو خواهد داشت. بر اساس بندی از توافقنامه برجام پیش‌بینی شده که وزرای خارجه عضو برجام در راستای هماهنگی پیرامون اجرای بهینه توافق در بازه‌های زمانی دو ساله نشست‌های مشترکی داشته باشند. در عین حال گویا وزرای خارجه قصد دارند که در حاشیه هفتادمین نشست مجمع عمومی ملل متحد و پس از عبور برجام از سد کنگره و در حالی که مقدمات اجرایی شدن برجام از قبیل حل و فصل موضوع PMD در دست تدارک و آماده‌سازی است با یکدیگر دیدار داشته و پیچ‌های چرخش برجام را محکم کنند. البته نکته قابل توجه آن است که کری از دیدار دوجانبه گفته و خبر از مذاکرات دیپلماتیک در مورد سوریه داده است. این خبر که البته به تایید وزارت خارجه کشور کشورمان نرسیده نشان می‌دهد همزمان با نالازم دانستن دیدار دو رئیس جمهوری همانند اولین گام‌ها در دور تازه مذاکرات هسته‌ای در دو سال پیش، طرفین به جای ملاقات‌های تبلیغاتی به سمت رایزنی‌های هدفمند و در سطوح کمتر حساسیت‌زا تمایل دارند. نکته مهم دیگر هم آن که با توجه به تحولات سوریه و احساس خطر از حضور داعش در این کشور و شکست سیاست‌های آمریکا در مورد سوریه، طرف غربی امید دارد که در خصوص تحولات مهم منطقه‌ای و منافع مشترک با ایران به رایزنی بپردازد. نکته جالب آنکه در ابتدای مناقشات سوریه، غربی‌ها از پذیرش ایران در مذاکرات بین‌المللی پیرامون سوریه سر باز زده و مخالف جدی آن بودند اما اکنون خود پیشقدم همکاری‌های مشترک بر سر منافع مشترکی می‌شوند که روحانی در مصاحبه با سی‌بی‌اس بدان اشاره کرده و آن را آزمون غرب در مسیر اعتماد سازی می‌خواند.