نوبل صلح؛ «کبوتر سفید» بر شانه چه کسی می‌نشیند؟

برنده جایزه صلح نوبل 2015، روز جمعه اعلام می‌شود. موضوعی که گمانه‌زنی‌ها را درباره نفر برنده دشوار می‌کند این است که کمیته صلح نوبل در سال‌های قبل ثابت کرده‌ که هیچ اطلاعاتی نمی‌تواند از آن به بیرون درز پیدا کند. این کمیته بارها با انتخاب‌هایش همه را شگفت‌زده کرده‌است. با این حال در اغلب گمانه‌زنی‌های اخیر، نام محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران به عنوان یکی از کاندیداهای جدی دریافت این جایزه قلمداد می‌شود.

آلفرد نوبل در وصیت‌نامه خود گفته‌است که این جایزه باید «به کسی داده شود که بهترین یا بیشترین کوشش را در راه برادری ملل، انحلال یا کاهش ارتش‌ها یا تشکیل و ترغیب کنفرانس‌های صلح کرده باشد.» جایزه نوبل صلح تنها جایزه نوبل است که در استکهلم داده نمی‌شود. این جایزه هر ساله در اسلو پایتخت نروژ اهدا می‌شود. در دو سال اخیر که مذاکرات هسته‌ای ایران در جریان بوده‌است، نام محمدجواد ظریف و جان کری، وزرای امور خارجه ایران و آمریکا به عنوان کسانی که مستحق دریافت جایزه صلح نوبل هستند، بسیار شنیده شده‌است. به عنوان مثال، «طارق رئوف»، یکی ازمقامات سابق سازمان بین‌المللی انرژی اتمی و مدیر فعلی برنامه خلع سلاح و جلوگیری از گسترش سلاح‌های کشتارهای جمعی در موسسه بین‌المللی تحقیقات صلح استکهلم در سوئد، یک روز پس از توافق ایران و کشورهای ١+5 در وین، گفت ظریف و کری کاری کرده‌اند که هیچ جای شکی را برای دریافت جایزه صلح نوبل به خاطر «نقش‌آفرینی در انعقاد توافق تاریخی هسته‌ای» باقی نگذاشته‌اند. یکی دیگر از کارشناس سیاست خارجی اندیشکده بروکینگز، نیز قبلا با اشاره به تلاش‌های ظریف و کری، این دو را از شانس بیشتری برای دریافت جایزه صلح نوبل معرفی کرد. بیل کریستول، تحلیل‌گر سیاسی نومحافظه کار آمریکایی حدود سه ماه پیش در صفحه توییترش با عنوان «رویاهای کری» نوشت: «سپتامبر: تصویب توافق ایران در کنگره. اکتبر: انتخاب کری به عنوان برنده جایزه صلح نوبل. نوامبر: کری استعفا داده و در انتخابات درون حزبی دموکرات‌ها برای ریاست جمهوری به عنوان نامزد شرکت می‌کند».

تمام رقبای ظریف

در گمانه‌زنی‌ها درباره برنده احتمالی جایزه صلح نوبل، نام‌های دیگری به جز ظریف و کری نیز به چشم می‌خورد. گفته می‌شود نام «پاپ فرانسیس» به خاطر تلاش‌هایش برای تغییر دادن باورهای دیرین کلیسای کاتولیک و تغییر بوروکراسی واتیکان و ترمیم اختلافات با دیگر ادیان میان نامزدهای دریافت جایزه صلح نوبل است. خوان مانوئل سانتوس، رئیس‌جمهوری کلمبیا نیز به خاطر اقداماتش برای پرداخت غرامت به قربانیان خشونت‌های سیاسی و پایان دادن به درگیری ۵۰ ساله با شورشیان فارک و رودریگو لاندونو، فرمانده شورشیان چپ گرای گروه فارک به خاطر تعهدش در پایان دادن به درگیری‌ها نیز بر اساس گفته‌ها در فهرست نامزدها هستند. همچنین گفته می‌شود جان اگلند، رئیس شورای پناه‌جویان نروژ افرادی را در رابطه با اسکان پناه‌جویان سوری معرفی کرده‌است که بر اساس گمانه‌زنی‌ها نام «آنگلا مرکل» در میان این افراد است. او به خاطر سیاست‌های حمایتی‌اش از پناه جویان سوری و اسکان‌شان در آلمان برای دریافت جایزه صلح نوبل از شانس بالایی برخوردار است. فرد دیگری که گفته می‌شود بین نامزدها حضور دارد، ادوارد اسنودن از عوامل سابق سی.آی.ای است که به خاطر افشای اطلاعاتی فوق محرمانه معروف شد.

پایان راه سخت 11 ماهه

بر اساس آنچه وب سایت رسمی جایزه صلح نوبل، معیارهای انتخاب برنده معرفی می‌کند، افرادی که می‌توانند دیگران را به عنوان نامزد معرفی کنند باید از اعضای مجامع بین‌المللی یا دولت‌ها، اعضای دادگاه‌های بین‌المللی، روسای دانشگاه‌ها، استادان برجسته دانشگاهی در رشته‌های علوم اجتماعی، تاریخ، فلسفه، حقوق یا الهیات، مدیران موسسات فعال در حوزه صلح یا موسسات سیاست خارجی، برندگان پیشین جایزه صلح نوبل، اعضای هیات مدیره سازمان‌هایی که قبلا برنده جایزه صلح نوبل شده‌اند، اعضای فعلی یا سابق کمیته نروژی نوبل یا مشاوران سابق این کمیته باشند. فرایندی که انتخاب برنده جایزه نوبل طی می‌کند حدودا ١١ ماه به طول می‌انجامد. در ماه سپتامبر مقدمات دریافت معرفی نامه‌های نامزدها انجام می‌شود، ماه فوریه ضرب‌الاجل دریافت معرفی‌نامه ‌است، در ماه‌های مارس (اسفند و فروردین) و می (اردیبهشت و خرداد) برخی از اسامی از لیست حذف می‌شوند، در ماه‌های ژوئن و آگوست (تیر و مرداد) لیست توسط کارشناسان بررسی می‌شود، ماه اکتبر (مهر و آبان) برندگان نوبل انتخاب شده و در نهایت در ماه دسامبر (آذر و دی) در مراسمی جوایز اهدا می‌شود. بر اساس وب سایت رسمی جایزه نوبل، اسامی و اطلاعات نامزدهای جایزه صلح نوبل تا ۵۰ سال بعد فاش نمی‌شود. در پایگاه داده نامزدهای جایزه صلح نوبل برای سال ۲۰۱۵ نیز هنوز نام کسی ثبت نشده ‌است. این جایزه می‌تواند به هر کسی که معیارهای تعیین شده را داشته باشد اهدا شود. بر اساس آنچه این وب سایت اعلام کرده‌است، نامزدهای جایزه صلح نوبل امسال، ۲۷۳ نفر هستند که این تعداد را، ۶۸ سازمان و ۲۰۵ فرد تشکیل می‌دهند.

رکورد جالب سال‌هایی با یکان 5

با نگاهی به لیست برندگان جایزه صلح نوبل، نکته جالب توجهی درباره این جایزه به چشم می‌خورد. معمولا در سال‌هایی که به عدد ۵ ختم می‌شوند جایزه صلح نوبل به کسانی تعلق می‌گیرد که فعالیت‌هایی در زمینه محدود کردن تسلیحات هسته‌ای و اتمی انجام داده‌اند. این جایزه در سال ۲۰۰۵ به محمد البرادعی رئیس سابق آژانس انرژی اتمی، در سال ۱۹۹۵ به ژوزف روتبلات فیزیکدان بریتانیایی که تلاش‌های زیادی برای خلع سلاح اتمی در جهان انجام داد. در سال ۱۹۸۵ به سازمان بین‌المللی پزشکان طرفدار جلوگیری از جنگ هسته‌ای و در سال ۱۹۷۵ به آندره ساخاروف روس تعلق گرفت، کسی که از او تحت عنوان پدر علم بمب اتم شوروی یاد می‌شد؛ اما زمانی که به امکان کاربرد و قدرت تخریب بمب‌های هیدروژنی پی برد به مخالفت برخاست و به یک مخالف تبدیل شد. این مخالفت تا آخر عمر با وی همراه بود. حالا باید تامل کرد و دید این روند که از سال ۱۹۷۵ آغاز شده و تا ۲۰۰۵ هم ادامه داشته، همچنان استمرار خواهد داشت یا خیر؟

ظریف باعث شد تا صلح و آرامش به جهان برگردد

علی خرم، نماینده پیشین جمهوری‌اسلامی‌ایران در دفتر اروپایی سازمان ملل متحد در خصوص اینکه اگر محمدجواد ظریف موفق به کاندیدا شدن یا دریافت جایزه صلح نوبل شود چه آثاری در ایران و جهان خواهد داشت به «ابتکار» گفت: اعطای این جایزه یک ارزش جهانی و یک پاسخ جهانی خواهد داشت چرا که وزیر خارجه کشورمان برای پشبرد ارزش‌ها و صلح در جهان تلاش‌های بسیاری کرده‌است و باعث شد صلح و دوستی به منطقه و جامعه جهانی برگردد. او در ادامه افزود: حتی کاندیدا شدن ظریف برای کشور گامی مثبت و با ارزش تلقی خواهد شد زیرا او به همراه همکاران و همتایان خود یعنی گروه 1+5 برای رسیدن به توافق هسته‌ای تلاش‌های بسیاری کردند و در نتیجه باعث صلح و آرامش در جهان شدند و قطعا پاسخ جهانیان هرچه که باشد یک خوش‌آمد به گام‌های مثبت ایران خواهد بود.

دلواپسان آماده حمله به ظریف

این کارشناس سیاسی در پاسخ به این سوال که اگر محمدجواد ظریف جزو کاندیداها باشد یا جایزه صلح نوبل به او اهدا شود، با توجه به سوابق پیشین، دلواپسان چه واکنشی نشان خواهد داد، تاکید کرد: دلواپسان منتظر کاندیدا شدن یا اعطای جایزه به وزیر امور خارجه ایران نمی‌مانند چراکه آن‌ها در هر صورت به او حمله خواهند کرد. خرم با بیان اینکه نباید از دلواپسان و افراطی‌های مجلس مجلس‌شورای‌اسلامی توقع رفتار بهتری داشت، تصریح کرد: دلواپسان و افراد تندرو مجلس همان خلق و خوی دولت نهم و دهم را دارند و چه ظریف جزو کاندیداها باشد و چه نباشد یا جایزه صلح نوبل به وی اهدا شود یا نشود دلواپسان به او حمله خواهند کرد و نباید از این افراد انتظار بیشتری داشت.

نسبت به جایزه صلح نوبل دچار توهم شده‌ایم

او در ادامه به سوءتفاهمات برخی از مقامات و مسئولان کشور نسبت به جایزه صلح نوبل اشاره کرد و گفت: متاسفانه در کشورمان نسبت به جایزه صلح نوبل دچار توهم شده‌ایم و فکر می‌کنیم این جایزه در واشنگتن یا سازمان سیا طراحی شده و بعد به سوئد یا نروژ منتقل می‌شود در حالی که این چنین نیست. به گفته خرم، اکثر کسانی که موفق به دریافت جایزه صلح نوبل شدند افرادی وارسته، دانشمند، محقق، دانشگاهی و... بوده‌اند و نباید فراموش کرد که جایزه صلح نوبل یکی از سیاسی‌ترین جوایز در دنیاست. او با تاکید بر اینکه این سوءتفاهمات باید بر طرف شود، بیان کرد: جایزه صلح نوبل فلسفه خاص خودش را دارد اما نباید در این ماجرا مانند شیرین عبادی که خود را بعد از دریافت جایزه صلح نوبل تافته جدا بافته از جامعه دید، رفتار کرد.

منبع: روزنامه ابتکار/ علی فراهانی