موضع بنی صدر درباره شکست حصر سوسنگرد

در ساعت 5 بامداد روز 9/ 7/ 1359، تعداد 23 رزمنده از پاسداران خوزستان به فرماندهی "برادر علی غیور اصلی" (شهید) یک عملیات چریکی را در پیچ حمیدیه اجرا کردند. این شبیخون که با شرکت رزمندگان داوطلب و بسیار باانگیزه انجام شد، واحدهای ارتش عراق را به عقب‌نشینی واداشت و در پی آن شهر سوسنگرد آزاد شد. در این عملیات بالگردهای کبرای هوانیروز ارتش ایران هم به شکار تانک‌های عراقی پرداختند و نقش بسیار مثبتی در انهدام قوای زرهی ارتش بعثی ایفا کردند.

اگرچه ارتش عراق در تصرف سوسنگرد شکست خورد، ولی نمی‌توانست از اشغال این شهر صرف‌نظر کند. بنابراین بار دیگر واحدهایی از لشکر 9 زرهی خود را مأمور کرد تا در روز 23/ 8/ 1359 از شمال رودخانة کرخه‌کور، پیشروی خود به‌سوی جادة حمیدیه ـ سوسنگرد را آغاز کنند. این نیروها در 24 آبان 1359 شهر سوسنگرد را از شرق، جنوب و غرب به محاصره درآوردند. در آن هنگام حدود 310 رزمندة سپاه و بسیج در شهر مقاومت می‌کردند.

نیروهای عراقی در 25 آبان 1359 به منظور اشغال مجدد سوسنگرد به این شهر حمله کردند. در پی دستورِ امام خمینی که «تا فردا باید سوسنگرد آزاد شود» و با پیگیری‌هایی که شد، یک گروه رزمی به استعداد چند اسکورپین و تعدادی نفربر در بامداد روز 26 آبان از سمت تپه‌های فولی‌آباد اهواز به کمک محاصره‌شدگان شتافتند. نیروهای گروه جنگ‌های نامنظم دکتر چمران هم که حدود 20 نفر بودند، به فرماندهی شخص دکتر چمران به کمک آمدند. (حسین علایی، روند جنگ ایران و عراق ، جلد اول، تهران: نشر مرز و بوم، 1391، ص 211- 208).

عدم همکاری بنی‌صدر برای آزادسازی سوسنگرد

از جمله موارد بغرنج حصر سوسنگرد عدم همکاری بنی‌صدر، رئیس‌جمهور و فرمانده کل قوای آن زمان، برای آزادسازی این شهر بود. درحالی‌که در اواخر آبان 1359، سوسنگرد در شرف سقوط قرار داشت و توان تسلیحاتی و لجستیکی پاسداران و نیروهای بسیجی حاضر در شهر که به دفاع از آن می‌پرداختند رو به اتمام بود، مقامات نظامی بلندپایه، طی جلسه‌ای با ارتش تصویب می‌کنند که لشکر 92 زرهی با هماهنگی سپاه خط محاصره را بشکنند؛ اما در آخرین ساعات خبر می‌رسد که ارتش به دستور بنی‌صدر از انجام این مأموریت سر باز می‌زند...

سندی که در ذیل آمده است، دستخط داود کریمی، مسئول عملیات سپاه خوزستان است که گزارش آن جلسه و وضعیت خطرناک سوسنگرد را در تاریخ 26/ 8/ 1359 تشریح می‌کند. در این سند می‌خوانیم:

«در ساعت 6-4 بعدازظهر در ستاد جنگ لشگر 92 زرهی با حضور آقای خامنه‌ای-تیمسار ظهیر نژاد تیمسار فلاحی - سرهنگ قاسمی فرمانده لشگر 92 زرهی و سرهنگ سلیمی معاون دکتر چمران- فرمانده عملیات سپاه خوزستان داود کریمی - و مسئولین ارکان لشگر و سپاه جهت شکستن محاصره سوسنگرد تصویب شد که تیپ 3 و 2 و 148 با هماهنگی سپاه خط محاصره را شکسته و اطراف شهر را پاکسازی کند. در این طرح نیروهای دکتر چمران و بسیج، تأمین راه تدارکاتی و حفاظت عقب و پهلو جبهه را به عهده خواهند داشت.

در ساعت 12 شب طی تماس تلفنی با برادر غرضی استاندار خوزستان مطلع شدم که به دستور رئیس‌جمهور از حرکت تیپ 2 جلوگیری شد و به عنوان شرکت تیپ مذکور در شکستن محاصره آبادان نمی‌بایستی تیپ شرکت کند با توجه به کمبود نیروی ارتش در مقابله با دولت مزدور عراق حذف نیروی مذکور تمامی ارتش و سپاه را ضربه وارد می‌کند و با توجه به قتل‌عام روز گذشته از سپاه و مردم و ارتش و سهل‌انگاری مسئولین تلفنی با آقای خامنه‌ای موفق به تماس با ایشان شدم و نسبت به حذف تیپ 2 از شرکت در عملیات شدیداً اعتراض نمودم و اظهار داشتم چنانچه مسئله از طرف بنی‌صدر به این صورت عمل شود مطالب را به اطلاع تمام فرماندهان سپاه ایران و علما خواهم رساند و آقای بنی‌صدر با این وضع حتی نماز جمعه تهران را متلاشی و خط امام را از بین خواهد برد و آقای رئیس‌جمهور و دکتر چمران با بنی‌صدر و ظهیر نژاد صحبت کردند و مسئله منتفی شد و نیز با سرهنگ قاسمی فرمانده لشگر صحبت کردم و ایشان طی تماس تلفنی با ظهیر نژاد (به زبان ترکی) مسئله را این‌طور به من جواب داد که ظهیر نژاد می‌گوید با رئیس‌جمهور صحبت شد که اگر تیپ 2 لازم باشد استفاده شود؟! و مسئله منتفی شده است. لشگر می‌بایستی طرح تصویب شده را اجرا کند با توجه به تخصص فلاحی و ظهیر نژاد که خود ظهیر نژاد طراح عملیات مذکور بود (نامفهوم) و بنی‌صدر متخصص نظامی نیست چنین تصمیم‌گیری‌ها برای ما بسیار مورد سؤال و قابل پیگیری است.»

در این برهه بود که دخالت شجاعانه حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در ماجرا و ارسال نامه‌ای به فرمانده وقت لشکر 92 زرهی اهواز ، (به تاریخ 26 آبان 59) که در ذیل آن، وزیر دفاع وقت، دکتر چمران، نیز مطالبی نوشته بود، مسیر جنگ را عوض کرد.

سرانجام مقاومت‌ها در سوسنگرد مؤثر افتاد و در ساعت 2:30 بعد از ظهر روز 26 آبان ماه، رزمندگان اسلام از سمت شرق وارد شهر شدند. آنان دوباره محاصرة سوسنگرد را شکستند و از سقوط این شهر به دست ارتش بعثی جلوگیری کردند. در این درگیری‌ها بیش از 80 نفر از رزمندگان اسلام به شهادت رسیدند که عمدتاً در داخل شهر مقاومت می‌کردند. تعداد بیشتری نیز زخمی شدند. دکتر چمران هم از ناحیة پا مجروح شد. مجموعاً باید بگوییم که یکی از بیشترین مقاومت‌ها در جریان تهاجم عراق، در منطقة سوسنگرد شکل گرفت و پس از درگیری‌های شجاعانة خرمشهر، شدیدترین نبردها در این جبهه بود.

منبع(+)