دو روی سکه برنامه‌ی جدید برای نابارورها

وزارت بهداشت اخیرا در راستای اجرای سیاست‌های جدید جمعیتی، برنامه‌ای با عنوان "حمایت مالی از زوجین نابارور و مدیریت خدمات درمان ناباروری" را تدوین کرده تا ضمن حمایت مالی از زوجین، زیرساخت‌های درمان ناباروری در مراکز دولتی را تقویت کرده و آن را گسترش دهد.

در این میان رییس مرکز درمان ناباروری ابن سینا ضمن اشاره به پوشش بیمه‌ای داروها و خدمات تشخیصی و درمانی ناباروری، تعیین استانداردهای خدمات درمان ناباروری و ارایه آن به شورای عالی بیمه را از ضروریات می‌داند.

وی در عین حال نقدهایی هم به برنامه جدید وزارت بهداشت در این حوزه دارد و معتقد است که طرح جدید وزارتخانه در حمایت از زوج‌های نابارور، هزینه‌زا خواهد بود و نتیجه چندانی هم در برنخواهد داشت؛ چرا که در حال حاضر زیر ساخت‌های لازم برای درمان ناباروری در بخش غیردولتی فراهم است.

گفت‌وگوی ایسنا با دکتر محمدمهدی آخوندی، رییس مرکز درمان ناباروری ابن سینا در رابطه با برنامه جدید وزارت بهداشت در راستای حمایت از زوجین نابارور و همچنین مدیریت درمان آنها در پی می‌آید:

دکتر محمد مهدی آخوندی با اشاره به مباحث مطرح درباره هزینه‌های درمان ناباروری و عدم پوشش بیمه‌ای داروهای ناباروری، گفت: طی یکسال گذشته همه داروهای ناباروری ایرانی تحت پوشش بیمه قرار گرفته و حدود نیمی از هزینه داروهای خارجی را نیز بیمه پرداخت می‌کند. تمام مراحل تشخیصی شامل هیستروسکوپی، لاپاروسکوپی، عکس رنگی رحم و... نیز بیمه هستند و تنها ممکن است میزان پوشش بیمه‌های مختلف، متفاوت باشد.

وی افزود: شورای عالی بیمه چند سال گذشته عنوان داشت که حاضر است از درمان‌های ناباروری حمایت کند اما به شرط آنکه استانداردهای درمان ناباروری به این شورا ارایه شود. حال سوال این است که آیا تاکنون این استانداردها از سوی وزارت بهداشت به شورای عالی بیمه ارایه شده است؟

وی ادامه داد: مبنای پرداخت بیمه برای روش‌های تشخیص، آزمایش‌ها و ویزیت، مشخص است. بیمه‌های پایه هزینه داروها و خدمات تشخیصی ناباروری را پرداخت می‌کنند، البته هنوز تعرفه حدود 45 تا 50 خدمت در این حوزه تصویب نشده و استانداردهای آن به شورای عالی بیمه نرفته است.

آخوندی با اشاره به برنامه‌های اخیر وزارت بهداشت مبنی بر "حمایت از زوج‌های نابارور و مدیریت خدمات درمان ناباروری"، افزود: این برنامه در نهایت قرار است به توسعه مراکز درمان ناباروری دولتی کمک کند.

وی با اشاره به بالا بودن هزینه درمان ناباروری و شمار زوج‌های نابارور در کشور، گفت:‌ طبق آمار وزارت بهداشت تعداد زوجین نابارور 1.7 میلیون نفر در کشور است. میانگین هزینه‌ یک دوره درمان ناباروری هم بر اساس تعرفه جدید وزارت بهداشت سه میلیون تومان است. بر اساس طرح مذکور وزارت بهداشت باید در سال 94 به 45 هزار سیکل درمان برسد؛ یعنی اگر تمام مراکز درمان را باهم جمع کنیم باید 45 هزار سیکل درمان انجام شود.

آخوندی همچنین به هزینه بسیار زیادی که این برنامه به دنبال خواهد داشت، اشاره کرد و گفت: اگر 1.7 میلیون زوج نابارور داشته باشیم و سالی حدود 40 هزار سیکل درمان هم انجام شود، در مجموع 42.5 سال طول می‌کشد که این تعداد زوج، یک بار درمان شوند. این درحالیست که به طور متوسط هر زوج باید سه بار درمان شوند تا به نتیجه برسند. درنتیجه 120 سال طول می‌کشد این سه بار درمان برای همه این تعداد زوج انجام شود.

وی افزود: حال سوال این است آیا ما در شرایط حاضر امکان حمایت اینچنینی از آنها را داریم؟ بیمه چقدر می‌خواهد هزینه کند؟ این درشرایطی است که بازدهی بخش دولتی پایین است. در حال حاضر 24 مرکز دولتی و 38 مرکز خصوصی (در مجموع 62 مرکز) در حوزه درمان ناباروری فعالند. بنابر اظهارات مسوولان وزارت بهداشت، 24 مرکز دولتی یعنی 40 درصد مراکز، 13 درصد خدمات را ارایه می‌دهند. 82 درصد خدمات هم در بخش خصوصی که 60 درصد مراکز درمان ناباروری را تشکیل می‌دهند، صورت می‌گیرد.

آخوندی در این باره ادامه داد: حال در شرایطی که بخش دولتی تنها 13 درصد خدمات این حوزه را ارایه می‌دهد، چگونه می‌توان بودجه 100 میلیاردی برنامه مذکور را در قالب تجهیزات و زیرساخت برای مراکز دولتی هزینه کرد؟. البته این هزینه تنها برای تجهیزات و زیر ساخت است و باید هزینه استخدام پرسنل و سایر هزینه‌های جاری را نیز به آن اضافه کرد تا به این ترتیب طی‌ سال‌های بعد، میزان خدماتی که مراکز دولتی ارائه می‌دهند، افزایش یابد؛ یعنی پولی که با هدف‌گیری کشوری جهت حمایت از زوج‌های نابارور تخصیص داده شده، برای حمایت از زیرساخت‌های مراکز ناباروری دولتی استفاده می‌شود.

وی افزود: علیرغم اظهارات مطرح درباره هزینه‌های درمان ناباروری در مراکز خصوصی و دولتی، باید گفت که هزینه درمان در مراکز دولتی با حساب هزینه‌های مربوط به پرسنل، تجهیزات، ساختمان، آب، مالیات و ... به حدود هشت میلیون تومان می‌رسد، ولی این رقم برای مراکز خصوصی پنج میلیون تومان است. اینکه گفته می‌شود متوسط هزینه درمان در بخش غیردولتی هشت میلیون تومان است، خلاف است. همانطور که گفته شد این رقم به طور میانگین برای هر زوج نابارور که از بیمه پایه استفاده می‌کند بابت یک دوره درمان و تشخیص پنج میلیون تومان است که دوره دوم و سوم کمتر هم می‌شود.

آخوندی در ادامه از چگونگی هزینه‌کرد بودجه‌ای که برای حمایت از زوج‌های نابارور اختصاص داده شده، انتقاد کرد و افزود: سال گذشته وزیر بهداشت اعلام کرد با توجه با سیاست‌های جمعیتی تصمیم گرفتیم که حمایت خاصی از زوجین نابارور داشته باشیم. ابتدای سال نیز گفتند که می‌خواهیم صندوق حمایت از زوجین نابارور داشته باشیم. من از وزیر بهداشت در رابطه با طرح تحول نظام سلامت، درمان، نظارت بر امور درمان و جلوگیری از زیرمیزی‌ها تشکر می‌کنم، اما انتقاد ما به روش معاونت درمان در استفاده از این بودجه برای غیرموقعیت خود است.

رییس مرکز درمان ناباروری ابن سینا با طرح این سوال که وزارت بهداشت در طول چند سال گذشته چه برنامه‌ریزی درحمایت اززوجین نابارور داشته است؟ افزود: وقتی صندوقی ایجاد می‌شود تنها یک بار به آن بودجه تعلق می‌گیرد. آن زمان پیشنهاد شد که به جای اینکه این پول صرف تک تک زوجین نابارور شود و بعد از آن هم ازبین برود، صندوقی درست کنیم که پایدار بماند و نهایتا نیز این پول وارد بازارسرمایه شده وافزایش پیدا کند. یکی از پیشنهادات این بود که به جای آنکه این پول از بین برود می‌توان از محل آن به زوج نابارور وام داد. اما متاسفانه این صندوق ازبین رفت و سیاست وزارت بهداشت به برنامه حمایت مالی از زوج‌های نابارور تغییر یافت. این برنامه در مدل بعدی خود به برنامه حمایت مالی از زوجین نابارور و مدیریت خدمات درمان ناباروری تبدیل شد و ایجاد یک کار دولتی را به این بار بودجه‌ای اضافه کرد.

آخوندی با تاکید بر این که در حال حاضر نیازی به ایجاد زیر ساخت در زمینه ناباروری نداریم، گفت: ما الان این زیرساخت را در بخش غیردولتی داریم، اما زوج نابارور پول ندارد که از آن استفاده کند. از طرف دیگر مراکز غیردولتی می‌گویند که ظرفیت‌شان خالی است و‌ به جای ایجاد زیرساخت‌های جدید در بخش دولتی، می‌توان از ظرفیت موجود بخش غیردولتی استفاده کرد.

مغایرت فعالیت سامانه ثبت بیماران نابارور با اصل محرمانه بودن اطلاعات بیمار

وی همچنین بخشی از برنامه حمایت از زوجین نابارور و مدیریت درمان ناباروری که طی آن زوج‌ها باید در سیستمی ثبت نام کنند و اطلاعات آنها در دسترس وزارت بهداشت و ثبت احوال قرار گیرد را مغایر با قانون و اصل محرمانگی اطلاعات بیماران دانست و افزود: این کار با بحث محرمانه بودن اطلاعات بیمار مغایرت دارد. کسی که قلبش درد می‌گیرد ابایی ندارد به کسی بگوید، اما آیا زوج نابارورهم حاضراست به کسی مشکلش را بگوید؟ آنها وقتی درمان می‌شوند حتی تلفن خودشان را قطع می‌کنند؛ چون می‌خواهند این سابقه را پاک کنند. همه تلاش ما این است که درمان مثل یک حرکت عادی انجام شود تا بلکه بتوانیم فشار روانی ناباروری را از روی مردم برداریم و حمایت کنیم تا مانند بیمار عادی درمان شوند.

رییس مرکز درمان ناباروری ابن سینا، افزود: این درحالیست که در این برنامه جدید، قراراست سامانه ثبت بیماران نابارور راه‌اندازی شود که از یک سو به وزارت بهداشت و از سوی دیگر به ثبت احوال وصل باشد. تمام این اقدامات در شرایطی است که تنها 20 درصد احتمال دارد درمان برای زوج نابارور جواب دهد. در مجموع باید گفت که طبق قوانین موجود کشور، کسی حق ندارد بیماری کسی را افشا کند و این کار جرم دارد.

آخوندی اجرای برنامه "حمایت از زوجین نابارور و مدیریت خدمات درمان ناباروری" را هزینه‌بر خواند و افزود: کاربرد این مدل میان مدت است و هزینه‌ها را چند برابر می‌کند، چراکه هزینه‌هایی را که دولت در بخش متخصص، پرسنل، تجهیزات، ساختمان و ... می‌پردازد را در نظر نمی‌گیرد. ما برای درمان و توسعه درمان، زیرساخت داریم، به شرطی که حمایت‌ها مستقیم به دست زوجین برسد و در حال حاضر هیچ کمکی برای زیرساخت نیاز نداریم. بخش خصوصی هرجایی که بداند پتانسیل بازگشت سرمایه‌اش وجود دارد، وارد می‌شود.

وی همچنین یکی از تاثیرات برنامه "حمایت از زوجین نابارور و مدیریت خدمات درمان ناباروری" را ایجاد این مطالبه عمومی عنوان کرد که با توجه به احتمال 20 درصدی موفقیت در درمان، ممکن است به زوج آسیب روحی برساند و گفت: ما با این کار برای زوج‌های نابارور ایجاد یک مطالبه عمومی می‌کنیم و می‌گوییم بیمه هیچ کمکی نمی‌کند ولی ما کمک می‌کنیم؛ این درحالیست که این برنامه فاقد پشتیبانی مالی است و در نهایت شاید بتوان به 10 هزار زوج کمک کرد. از طرفی بودجه همین تعداد هم قرار است به زیرساخت برسد. با این تفاسیر می‌توان گفت که ما در حوزه ناباروری یک ولع ایجاد می‌کنیم، زوجین نابارور هم تصور می‌کنند با این درصدی که دولت کمک می‌کند، بچه‌دارمی‌شوند؛ این درحالیست که در طرف مقابل هیچ اتفاقی نمی‌افتد، همه آن تبدیل به خسارت شده وبه زوج ضربه روحی وارد می‌شود.