دعوای همیشگی آلودگی هوا،‌این بار در تلویزیون/ شهرداری مقصر است یا دولت؟

آلودگی هوا، بلای جان مردم موضوع گفتگوی ویژه خبری دیشب از شبکه دو سیما بود. در این برنامه سید جعفر هاشمی تشکری معاون حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران و علی اصغر رجبی مدیر تحقیقات هوا و محیط زیست و اقلیم سازمان حفاظت از محیط زیست به صورت حضوری و حسن بیادی عضو سابق شورای شهر تهران و موسوی نژاد نماینده مجلس نیز به صورت تلفنی به بیان دیدگاه های خود پرداختند.

در ادامه مشروح این گفتگو را می خوانید.

کمیته اضطرار آلودگی هوا تشکیل جلسه داده و مدارس را تعطیل کرده. ولی برخی مسئولان می گویند وضعیت هشدار دهنده نیست که مدارس را تعطیل کنیم. چرا اختلاف نظر وجود دارد؟

رجبی: طبق مصوبه وقتی ضریب آلودگی به ۲۰۰ می رسد باید کمیته اضطرار تشکیل دهیم. ولی ما در عدد ۱۵۰ تشکیل دادیم. پیش بینی کردیم اگر این روند ادامه یابد می تواند در روز آینده آلودگی به هشدار و اضطرار برسد.

شهرداری سنجش آلودگی بیشتری دارد. به نظر شما چرا این اختلاف است؟

تشکری هاشمی: ابزارهای استاندارد جای هر گونه اختلافی را پر می کند. شهرداری ۲۱ ایستگاه دارد و محیط زیست ۱۸ ایستگاه. ما اختلافی برای روش اندازه گیری نداریم. عدد اعلام شده میانگین است. در برخی نقاط کمتر و در برخی نقاط بیشتر. در شهرری و منطقه ۱۳ ماه شاهد افزایش آلایندگی ها هستیم.

امروز خانم ابتکار گفت نیاز به تعطیلی مدارس نیست. مبنای تعطیلی چیست؟

تشکری هاشمی: هرگاه میزان آلایندگی از ۱۵۰ افزایش یابد، ما در شرایط ناسالم برای عموم مردم هستیم.

شهرداری می گوید ۱۵۰ است، محیط زیست می گوید نه. این اختلاف نظر برای چیست؟

رجبی: نه اینطوری نیست ما الان ۱۸۸ ایستگاه در کل کشور داریم. هم ما و هم شهرداریها، رصد می کنند. همزمان هواشناسی نیز ایستگاه هایی دارد که رصد می کند.

تشکری هاشمی: بارندگی در آلودگی تاثیر دارد. ظاهرا هواشناسی این بارش را پیش بینی نکرده بود.

رجبی : حتی هواشناسی هم بارش را پیش بینی نکرده بود. ما نباید بگذاریم وضعیت به بحران برسد. همه فکر می کنند اگر مقداری آلودگی هوا وجود دارد و به دلیل وارونگی ماند، فردا هم به آن اضافه شد، دو برابر می شود.

اقدامات پیشگیرانه برای جلوگیری از آلودگی هوا دارید. مثلا طبق قانون ظرف ۳ سال باید میزان مونوکسید کربن به حد استاندارد می رسید. شما در این باره چه کردید؟

رجبی: باید دید وضعیت موجود چه بوده و بعد چه شده. در تهران، چندین بخش منتشر کننده آلودگی است مانند منابع ثابت و متحرک، پمپ بنزین ها و ترمینالها. اولین اقدام اندازه گیری اینهاست. حوزه منابع متحرک بیشترین مشکل را دارند. برای خودروها مصوبه داریم که در سال ۹۳ تصویب شده و یک سری اقدامات برای خودروهای در حال حرکت باید انجام شود و اقداماتی نیز برای خودروهای نو باید انجام شود. اقدامات برای خودروهای در حال حرکت، یکی، تعویض کاتالیزگر خودروهای عمومی درون شهری است. شهرداری اقدام کرده و ۱۰۰۰ دستگاه را تعویض کرده. اینها دارای برنامه های زمان بندی است و مجری هم مشخص است و ما ناظر هستیم و هر ساله باید گزارش پیشرفت را بدهیم. این کار شروع شده. خودرو به تنهایی مشکل ندارد، سوخت هم حتما می تواند تاثیر ویژه ای بگذارد.

خانم ابتکار گفتند خودروها یورو ۴ شده اند.

رجبی: در کلانشهرها سوخت یورو ۴ شده است. آخرین شهر ما اهواز بود که وارد چرخه یورو ۴ شد. اصفهان در سال ۹۲، ۴۹ روز هوای سالم داشته. با اقداماتی که انجام شد و نیروگاه ها از مازوت به سمت گازسوزی رفتند، هوای سالم می رود ۱۰۴ روز. وقتی یورو ۴ توزیع شد، هوای سالم به ۲۰۰ روز رسید.

راست می گویند سوخت ما یورو ۴ نیست؟

رجبی: ما استاندارد ۴۹۰۴ داریم که تقریبا معادل یورو ۴ است. بنزین باید ۱ درصد و اولوفن ۱۸ درصد و اروماتیک ۳۵ درصد حجمی باشد. ما یا باید بنزین را وارد کنیم یا تولید کنیم. در مبادی ورودی گمرک و استاندارد هستند که چک می کنند. ما به عنوان محیط زیست تکلیف آزمایش داریم و دائما در ۸ کلانشهر، سوختها را به صورت راندوم آزمایش می کنیم. در تهران نیز شهرداری این کار را می کند.

سید مهدی موسوی نژاد عضو کمیسیون انرژی مجلس به صورت تلفنی وارد بحث شد.

شما درباره استاندارد نبودن سوخت، نظری دارید؟

موسوی نژاد: ادعا می شود بنزین یورو ۴ وارد و توزیع شده و عموما خانم ابتکار موضوع آلودگی را ناشی از بنزین داخلی می دانستند، هوای فعلی را که باعث تعطیلی مدارس شده، دلیل متقنی است که بنزین وارداتی یورو ۴ نیست. بنزینهای وارداتی یورو ۴ نیست و اروپایی ها آنقدر مازاد تولید ندارند که صادر کنند. یورو ۴ مانند یورو ۲ و ۳ نیست.

رجبی: اینها در دو جا کنترل می شود. یکی در مبادی ورودی گمرک و استاندارد کنترل می کند و ما هم در پمپ بنزین ها این سوخت را چک می کنیم.

موسوی نژاد: اولا بفرمایید از کجا بنزین وارد می شود و دوم بگوییم کدام سازمان این را کنترل می کند؟

رجبی: در گمرک ها و مرزها این کنترل می شود و گمرک و سازمان استاندارد چک می کند. در سال ۹۱ غلظت بنزن، ۲۸۷ بوده است.

تشکری هاشمی: ما نسبت به گذشته وضعیت بنزین و گازوئیل ما بسیار بهتر شده و تردیدی نیست. شاید در بنزین میزان گوگرد و عدد اکتان فاصله با یورو ۴ دارد ولی سایر شاخصها نزدیک به یورو ۴ است. به خصوص درباره گازوئیل وضعیت ما بسیار بهتر شده است. این که منطبق با استاندارد یورو۴ است نیاز به آزمایشگاه دقیق دارد. هر محموله ای که آمد باید تست شود. متوجه باشیم مسئله اصلی ما این نیست که درصد بنزن سوخت ما چقدر است. مسایل خیلی جدی تر از این داریم. شاخص اصلی آلودگی ذرات معلق زیر ۲.۵ میکرون هستند. اینها باید مشخص شود که از کجا به وجود آمده. اندازه گیری ها نشان می دهد مهمترین آلایندگی حاکم در هوای تهران، ذرات معلق زیر۲.۵ میکرون است. در وهله دوم ذرات معلق زیر۱۰ میکرون است. این آلاینده به طور طبیعی وجود ندارد. عمدتا محصول سوخت خودروهای دیزل و بنزینی است. باید دنبال منشا آلودگی باشیم. بررسی های ما نشان می دهد خودروهایی که استانداردهای پایین دارند، به خصوص کاربوراتوری و خودروهای فرسوده، خودروهای تنظیم نشده باعث این می شود.

راههای کنترل چیست؟

تشکری هاشمی: قانون گفته اجازه تردد خودروهای فرسوده در کلانشهرها نباید باشد.

رجبی: معاینه فنی جزء مصوبه هیات دولت است. از رده خارج کردن خودروهای فرسوده در ستاد حمل و نقل و سوخت است که وزارت راه و شهرسازی است.

چرا اجرا نشده؟

رجبی: در دوره های قبل، یکی از کارهای خوب، از رده کردن خودروهای فرسوده بود. اگر کسی می خواست خودرویی وارد کند باید چند خودروی فرسوده را از رده خارج می کرد. در دو دولت پیش، این در اختیار سازمان محیط زیست بود که از ما گرفته شد. این کار در حال انجام است ولی تاثیری برای آن نمی بینیم.

چرا نتیجه نمی دهد؟

رجبی: کار انجام می شود ولی تاثیرگذاری اش را نمی بینیم. سرعت این کار خیلی کم است.

بحث معاینه فنی، تجهیزات به روز است؟

تشکری هاشمی: در تهران ما به روز ترین تجهیزات را داریم ولی موضوع معاینه فنی برای کسانی که رعایت نمی کنند بسیار بسیار ضعیف است. در تهران از ۴ میلیون خودرو، کمتر از ۳۰۰ هزار معاینه فنی دارند. این در هیات وزیران مصوب شده، که هر ماشینی که معاینه فنی ندارد باید از حرکت آن جلوگیری شود. این اتفاق به شدت ضعیف است و اهمیتی به آن داده نمی شود. در دولت گذشته، کمتر از ۴۰۰ هزار خودرو از رده خارج شد. اما از یکی دو سال اخیر ستاد سوخت دچار نقص فنی شد و به انزوا کشیده شد. امروز این ستاد نقش بسیار ضعیفی دارد و خودروهای فرسوده به سادگی در کلانشهرها تردد میکنند. خودروی کاربوراتی تردد می کند، خودروی فرسوده تردد می کند و خودروی بدون معاینه فنی هم تردد می کند. یک خودروی کاربوراتی به ازای هر کیلومتر حرکت ۴۰ گرم آلودگی تولید می کند. یک خودروی استاندارد ۲.۷ گرم تولید دارد. یک خودروی فرسوده تا ۶۰ گرم آلایندگی دارد. شهرهای دیگر دنیا که هوای پاک دارند، همین ها را از رده خارج کردند. موتورسیکلتهای ما کاربوراتوری است و به ازای هر کیلومتر راه رفتن ۱۵ گرم تولید دارد. تولید موتورسیکلت آلاینده ممنوع است ولی هنوز دارد تولید می شود.

رجبی: درباره معاینه فنی این تاثیر را نمی بینیم. در کل کشور این را نداریم.

تشکری هاشمی: در دولت مصوب کردیم نرم افزاری به نام سیمفا راه اندازی شود که معلوم شود معاینه فنی توسط چه کسی و چه مرکزی صادر شده. در تهران همه کارها دقیق و سالم است.

رجبی: در کشور ممکن است خودرویی به مراکزی وارد شود که به این نرم افزار وصل نیست.

حسن بیادی عضو سابق شورای شهر به صورت تلفنی وارد گفتگو شد.

نظر شما درباره آلودگی هوا چیست؟

بیادی: من مدتی رئیس مرکز اقلیم شناسی در خراسان بودم. ۱۰ سال هم نایب رئیس شورای شهر بودم. معظل جدی ما، نبودن مدیریت یکپارچه است. ۱۵ ارگان در این زمینه باید مسئولیت داشته باشند. دولت باید این مدیریت یکپارچه را اعمال کند. در برنامه سوم مجلس بوده. وقتی مدیریت یکپارچه نیست، جزیره ای مدیریت می شود و هر کسی کار خود را می کند. هفته پیش آلودگی هوا کامل بود ولی تعطیل نکردند. مدیریت شهری باید چه می کرده که نکرده. معاونت فنی و عمرانی شهرداری باید چه می کرده که نکرده؟ هواشناسی در اقدسیه است و ربطی به وسط و آخر شهر ندارد. تهران ۴ نوع هوا دارد. بالای شهر بارندگی است، پایین شهر نیست. زمین گران است و به هواشناسی اصلا زمین نمی دهند. درمان کار فقط مدیریت یکپارچه است.

تشکری هاشمی: تکرار می کنم برای غلبه به بحران آلودگی هوای تهران، جلوگیری از تردد خودروهای فرسوده، جلوگیری از تردد خودروهای کاربوراتوری. توسعه حمل و نقل پاک، مترو، اتوبوس و موتورسیکلت برقی. ۶ هزار اتوبوس باید در تهران تعویض شود که نشده. ۶ سال است دولت به تهران هیچ اتوبوسی نداده، در حالی که باید نیمی از هزینه حمل و نقل عمومی را می پرداخت. شهرداری امسال ۱۰۰۰ میلیارد تومان برای مترو خرج کردیم ولی دولت فقط ۴۷ میلیارد داده یعنی پول ساخت ۳۰۰ متر تونل مترو را پرداخت کرده. اگر دولت به هوای پاک اهمیت می دهد باید سهم خود را در این باره بپردازد.

رجبی: باید فرهنگسازی شود. علاوه بر این باید یکپارچه سازی مدیریت انجام گیرد. نباید کریدور غرب تهران اینقدر ساخت و ساز شود. ساخت و ساز، منابع خانگی و تجاری یکی از اصلی ترین منابع آلایندگی است.

تشکری هاشمی: خودروها عامل اصلی آلودگی هستند.