نقش ژنتیک در اعتیاد

برنامه "گفت‌وگوی اجتماعی" با موضوع 55 درصد معتادان متاهل هستند و با حضور دکتر ناهید خداکرمی عضو هیئت علمی دانشگاه، رئیس انجمن علمی مامایی ایران، دبیر کارگروه سلامت محیط زیست معاونت زنان و خانواده ریاست جمهوری و فاطمه خوشپور کارشناس ارشد روانشناسی و مشاوره، روانه آنتن شد.

فاطمه خوشپور در تعریف اعتیاد اظهار داشت: در سال 1950، سازمان ملل متحد اعتیاد به مواد مخدر را یک نوع مصمومیت می دانست که به حال شخص و حال اجتماع زیان آور بود.

درادامه دکتر ناهید خداکرمی در تعریف اعتیاد بیان داشت: امروز اعتیاد فقط مصرف مواد عنوان می شود ولی عادت به رفتار و تکرار یک کار که اگر آن را یک روز انجام ندهد، حالش بد شود، اعتیاد عنوان می شود.

وی با اشاره به طرز تفکر برخی ها که اعتقاد دارند استفاده از مواد باعث افزایش راندمان کاری شان می شود، اظهار داشت: اغلب داروهای مواد مخدر و روانگردان ها یک هیجان کاذبی ایجاد می کند تا بیدار بمانند. بیشتر کسانی که کارهای شبانه دارند یا انرژی زیادی می خواهند تا زمان طولانی را برای صرف یک کار انجام دهند، میل به مصرف در آنها زیاد می شود. البته آنها غافل هستند که همین مواد بعد از مدتی توانایی آنها را پایین می آورد.

دبیر کارگروه سلامت محیط زیست معاونت زنان و خانواده ریاست جمهوری با بیان اینکه از نظر علمی هیچ سند و دلیلی وجود ندارد که مواد باعث افزایش راندمان کاری می شود، گفت: آسیب هایی که در کوتاه مدت و دراز مدت بر جسم و روح فرد وارد می کند، می تواند مانع فعالیت شود و پتانسیل های روحی و روانی فرد را کاهش می دهد.

خداکرمی با اشاره به اینکه امروزه دیگر بی خانمانی دلیل اعتیاد نیست، هشدار داد: در حقیقت اعتیاد باعث بی خانمانی می شود. کسی که خانواده اش را دوست دارد و علاقه مند است شیفت شبانه هم بماند تا خانوادش راحت تر باشد، پس از اینکه به او پیشنهاد مواد مخدر داده می شود تا راندمان کاری اش بالاتر رود، کارش به همان بی خانمانی خواهد کشید.

در ادامه خوشپور بیان داشت: یکی از گله مندی هایی که افراد بهبود یافته دارند این است که مواد در ابتدا به آنها بسیار انرژی می دهند به ویژه مواد مخدر روانگردان که در ابتدا به شدت این حالت یعنی بیداری و دادن انرژی را افزایش می دهد و در ادامه باعث افسردگی می شود.

وی تصریح کرد: تاثیر اولیه مواد زود از بین می رود و اصلا درازمدت نیست و در حقیقت لذت آنی است. کارکرد مواد به این شکل است که در ابتدا به شدت محرک است و باعث لذت هایی می شود اما به مرور فرد باید آن مواد را مصرف کند تا به حالت یک انسان عادی برسد که متاسفانه افراد این موضوع را نمی دانند و معتقد هستند، می توانند وارد شوند و این موضوع را کنترل کنند.

این روانشناس در بیان علل کشیده شدن افراد به مصرف مواد اظهار داشت: در اختلال های شخصیتی دو اختلال وجود دارد که زمینه این موضوع را دارند؛ نخست افراد پارانویا هستند که سوء ظن شدید دارند و همچنین شکاک و خود محور هستند. این افراد در حقیقت ضد اجتماعی هستند و تمایلی برای زیر بار رفتن قوانین و مقررات ندارند یعنی تمایل ندارند به حرف بزرگترها گوش دهند. این افراد کاندید مصرف مواد هستند.

خوشپور خاطرنشان کرد: اعتقاد بر این است که مصرف مواد در حقیقت تیر خلاص است، یعنی یک مجموعه ای از مسائل خلقی، شخصیتی و ژنتیکی وجود دارد که در نهایت منجر به مصرف مواد می شود.

در ادامه خداکرمی به مسئله ژنتیک اشاره کرد و گفت: نمی توان گفت آدم معتاد اعتیاد را ارث برده است ولی بسیاری از فاکتورهای ظریف ژنتیک بدن انسان می تواند تحت تاثیر محیط تغییر شکل دهد.

وی با ذکر یک مثال ادامه داد: وقتی می گوییم سرطان پستان در یک گروه هایی بیشتر است، به این معنا است که مسائلی که می تواند زمینه افزایش سرطان را فراهم کند و تغییرات ژنی دهد، در آن خانم اتفاق می افتد و آن به نسل دیگر منتقل می شود.

این عضو هیئت علمی دانشگاه به معتادین اشاره کرد و اظهار داشت: وقتی یک نفر اعتیاد دارد، مصرف مواد می تواند تغییراتی را در ژن های بدن او ایجاد کند که به نسل بعد منتقل می شود. بعد دیگر این است که باعث الگوی فرزند و محیط اطراف می شود. در واقع خطرناک ترین حالت این است پدر یا مادری معتاد باشد و بچه نیز از نظر خلقی و رفتاری تقلید می کند. هنگامی که بچه ای مداد را مانند پدرش می گیرد تا سیگار بکشد، متاسفانه مورد تشویق والدین هم قرار می گیرد و او فکر می کند که وجه بزرگ بودن است و به این شکل شاهد هستیم سن اعتیاد بچه های خانواده های معتاد خیلی کمتر از خانواده های غیرمعتاد است زیرا از بچگی با این موضوعه عجین هستند.

وی ادامه داد: ما فکر می کنیم یک بچه 5 ساله در یک گوشه ای نشسته است و بازی می کند ولی حتماً گفتگو و بحث و جدل ها بر سر اعتیاد و حتی گفتن اینکه پدر فلانی معتاد است، در ضمیر ناخودآگاه او باقی می ماند و هنگامی که به سن بلوغ می رسد، بار اجتماعی این مسئله باعث افسردگی و کم تحملی می شود.

دبیر کارگروه سلامت محیط زیست معاونت زنان و خانواده ریاست جمهوری به مصرف مواد مخدر در زن و شوهرها به صورت توامان اشاره کرد و گفت: هیجانات کاذبی که این مواد برای روابط زناشویی این افراد ایجاد می کند و فکر می کنند، لذت بیشتری از این روابط خواهند برد، باعث می شود به ورطه بیافتند و بعدا چون با مصرف کوچک مواد دیگر آن هیجان ایجاد نمی شود، شروع به اضافه کردن مواد می کنند.

در ادامه خوشپور با بیان اینکه دنبال درمان هستیم تا پیشگیری، اظهار داشت: در واقع ما باید آموزش دهیم، راهی برای پیشگیری وجود دارد تا افراد وارد این وادی نشوند و اگر وارد شدند، چگونه آنها را به جامعه بازگردانیم.

این کارشناس ارشد روانشناسی افزود: مسائل ژنتیک و محیطی هر کدام 50 درصد تاثیرگذار هستند. وقتی یک فرزندی که در خانواده ای با سوء مصرف مواد رشد می کند، متاسفانه زودتر به سمت مواد گرایش پیدا می کند زیرا مستعد مصرف مواد هستند. همچنین فرزندانی که در خانواده های طلاق هستند. این افراد به مواد کشیده می شود زیرا یکی از کارهایی که مواد مخدر انجام می دهد این است که افراد را از خودشان بی خود می کند.