تامین منافع ملی؛ شاید وقتی دیگر!

تحریریه پارسینه؛ در همه جوامع مخالفت و فعاليت سياسي به قصد كسب آرا و قدرت سياسي به صورت قانون مند كه گروه‌ها و احزاب سياسي قادر هستند با راي اكثريت مردم، دولت يا مجلس را تشكيل دهند وجود داشته و به نوعي بايد گفت كه این روند جزيي از ابزار و لوازم دموكراسي است.

در واقع حزب به مفهوم امروزی فرزند خلف دموکراسی بوده که از اروپا آغاز شد و به تدریج به سایر نقاط جهان گسترش یافت. برای اولین بار در دوران مشروطه فعالیت سیاسی احزاب خاص در ایران آغاز شد و دوران پرفراز و نشیبی را طی کرد.

در اینجا مجال سیر تاریخی احزاب در ایران وجود ندارد، آنچه مهم است این است که به باور کارشناسان سیاسی اکنون دو حزب اصولگرایی و اصلاح طلبی به مانند حزب دموکرات و جمهوری خواه ایالات متحده در سپهر سیاست ایران نقش آفرینی می کنند هرچند در مقطعی جریان سومی نیز از تضعیف یا حمایت یکی از این دو حزب شاخص متولد می شود.

شکل گيري گروههاي اصولگرا و اصلاح طلب وصف بندي اين دو جبهه به طور منسجم به قبل از انتخابات نهمين دوره رياست جمهوري باز مي گردد هر چند پيش از آن هم بحث اصلاح طلبي و اصولگرايي مطرح بوده است اما شکل گيري منسجم اين گروهها و ائتلاف گروههاي همسو در اين عناوين و صف بندي اين دو تفکر و جريان به انتخابات نهمين دوره رياست جمهوري بر مي گردد.

در جريان انتخابات نهمين دوره رياست جمهوري عملا گروههاي سياسي و جريانات سياسي به سمت ائتلاف در سايه دو جبهه اصولگرا و اصلاح طلب پيش رفتند، جبهه اصولگراشامل جامعه روحانيت مبارز، جبهه پيروان خط امام و رهبري و آبادگران و گروههاي همسو با آن و جبهه اصلاح طلبان شامل جامعه روحانيون مبارز،

جبهه مشارکت و گروههاي موسوم به جبهه دوم خرداد و تشکل هاي همسو مي باشد البته پس از انتخابات رياست جمهوري و در آستانه انتخابات دوره هشتم مجلس شوراي اسلامي گروههايی در اين ميان تحت عنوان اصولگرايان اصلاح طلب و اصولگرايان تحول خواه شکل گرفتند ولي در فرآیند رقابت های سیاسی ، رقابت اصلي به همان دو جريان اصلي باز مي گردد.

البته مقام معظم رهبري اين صف بندی اصلاح طلب و اصولگرا را قبول نداشته و دراين باره فرمودند: « بنده دعواي اصلاح طلب و اصولگرا را هم قبول ندارم من اين تقسيم بندي را غلط مي دانم نقطه مقابل اصولگرا ، اصلاح طلب نيست ، نقطه مقابل اصلاح طلب ، اصولگرا نيست نقطه مقابل اصولگرا آدم بي اصول و لاابالي است آدمي که به هيچ اصلي معتقد نيست آدم هرهري مذهب است ... نقطه مقابل اصلاح طلبي افساد است بنده معتقد به اصولگراي اصلاح طلبم اصول متين و متقني که از مباني معرفتي اسلام برخاسته با اصلاح روش ها به صورت روز به روز و نو به نو... »

آنچه مهم است این است که با توجه به نقش این دو حزب شاخص در سپهر سیاست کشور می توان از این توان برای منافعی بالاتر و فراتر از منافع حزبی اندیشید و آن را در نظر گرفت. بنابر این برای منافع ملی باید از منافع حزبی و گروهی گذشت. البته این امر بیانگر این است که هرچند منافع ملی و منافع حزبی جدا از هم هستند اما با هم تضاد ندارند. چرا که منافع حزبی در راستای منافع ملی است که معنا پیدا می کند و ثبات سیاسی را به همراه می آورد. به بیان دیگر این دو به مثابه دو جزیره جدا از هم نیستند، بدون شک باید این دو گروه منافع ملی را بر هر چیز دیگری اولویت دهند.

اما شعاری که معمولا بعد از هر رقابت سیاسی از هر دو جناح شنیده می شود «رفاقت» پس از «رقابت» است. شعاري كه بیشتر بعد از پایان هر رقابت انتخاباتی به طور معمول از سوي جناح برنده عمدتا به قصد كند كردن تيغ انتقاد و كارشكني‌هاي رقيب بازنده به كار برده مي‌شود. اما نه برنده یارای کند کردن کارشکنی های بازنده را پیدا می کند و نه جناح بازنده قصد همکاری و همیاری برای تحقق منافع ملی را دارد.

در میانه این رقابت حزبی است که منافع ملی تحت الشعاع منافع حزبی قرار گرفته و مطامع ملی به حاشیه سپرده می شود. متاسفانه به نظر مي‌رسد تعارف‌هاي روزمره به قصد خلع سلاح طرف مقابل، در سپهر سياست ايران جاي سياست‌ورزي را گرفته و «حزب گريزي» به جاي تحزب و فعاليت‌هاي نهادي و نظام‌مند سياسي نشسته است.

نگاه واقع گرایانه در عرصه سیاسی و توجه به مصلحت ها در میدان سیاست نیازمند توجه به این نکته است که ما همه دارای سرنوشت مشترک هستیم و منافع ملی همچون کشتی ای است که ما مسافران آنیم و محافظت از این کشتی و محافظت از آن بقای ما را تامین می کند. از این رو فهم شرایط می تواند راهگشای مهمی در عرصه ملی و برای تامین منافع ملی باشد.

به نظر می رسد برای تامین بیشتر منافع ملی و اولویت دادن آن بر منافع حزبی، نیازمند عمل کردن احزاب در چارچوب قانون و پایبندی به خط قرمزها در راستای تقویت منافع ملی باید باشیم. رعایت قواعد بازی در رقابت های سیاسی، باید با توجه به منافع ملی باشد تا به ارتقای ثبات سیاسی منجر شود و نقش گره گشایی داشته باشد و خارج شدن از این قواعد به طور حتم مفید به فایده نیست و آسیب رسان است.

به عبارتی در فعالیت‌های سیاسی و حزبی، اولویت به منافع جناحی داده می‌شود و تصمیمات متناسب با اهداف ملی گرفته نمی‌شود همین عامل، موجب می‌شود که رقابت ها به رفاقت تبدیل نشود. اگر بخواهیم به این هدف یعنی تبدیل رقابت ها به رفاقت‌ پس از دوره انتخابات دست پیدا کنیم باید قواعد و الزامات آن را پایه گذاری کنیم و بدانیم صرفا با سخنرانی نمی توان به این هدف دست یافت.

بی شک احزاب در اصل فلسفه وجودی و منشور خود دغدغه منافع ملی دارند و بر این نکته اذعان دارند که منافع ملی باید در اولویت قرار گیرند اما بهتر است که این دغدغه تنها انتزاعی و ذهنی نباشد و از شعار رفاقت بعد از رقابت نیز گذر کرد و این مهم در عرصه عملی نیز مورد توجه قرار بگیرد و جامه عمل بپوشد.

از طرفی دیگر نگرش عقلایی در چارچوب قواعد منطقی بازی های سیاسی احزاب می تواند متضمنی برای تامین منافع ملی باشد چرا که توجه به قواعد، بهینه شدن یک نظام سیاسی را در پی دارد. به عبارتی خلاء وجود منشورملی اخلاق سیاسی و حزبی در کشور محسوس است که متاسفانه نمونه بارز آن را در موضوع اخیر فیش های نجومی شاهد بودیم و هر کدام از جناح ها سعی در گرفتن ماهی خود بودند و اراده ای بر اجماع در ریشه کن کردن منفذهای بروز این نوع آسیب ها نشان ندادند.

به نظر می‌رسد با توجه به حساسیت خیلی بالا‌ در فعالیت‌های سیاسی و حزبی و با توجه به لزوم ترجیح منافع ملی بر منافع حزبی و منافع حزبی بر منافع شخصی، باید نظام تحزب کشور فکری عاجل برای این مهم کند. اگر چنین رویه ای مبنای عمل سیاست ورزان قرار گیرد به تدریج شاهد خروج باندهای حزبی و تعهد سیاسی جهت تامین منافع ملی و ارجح دانستن آن بر منافع حزبی در عمل حاکم خواهد شد.