تقابل ایران، عربستان و اسرائیل به آفریقا رسید

به گزارش «پارسینه» ، درست یک ماه پیش، یعنی چهاردهم تیرماه بود که بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر رژیم صهیونیستی عازم شرق و مرکز آفریقا شد تا با سران کشورهای اوگاندا، کنیا، رواندا و اتیوپی دیدار کند. سفر نخست وزیر این رژیم در حالی صورت گرفت که آخرین مورد آن به سال ۱۹۸۷ باز می گشت.

دو هفته بعد از سفر نتانیاهو به شرق آفریقا، در سوم مردادماه، محمدجواد ظریف در سومین دوره از سفرهای خود به آفریقا، کشورهای غرب این قاره را هدف گرفت. کشورهای نیجریه، غنا، گینه و مالی مقصد نخستین سفر آفریقایی پسابرجام ظریف بودند تا که همراه با یک گروه ۳۰ نفره از فعالان اقتصادی و بازرگانی ایران همراه شد تا علاوه بر گفتگوهای سیاسی و دیپلماتیک، توسعه روابط اقتصادی در پسابرجام به عنوان هدفی مهم از این سفر تلقی شوند.

اکنون، عادل الجبیر، وزیر خارجه عربستان سعودی در اقدامی که به روشنی می توان آن را در راستای مقابله با ایران ارزیابی کرد، سفر خود به کشورهای مالی، غنا و سنگال را به پایان رسانده است. اگرچه آنچه به عنوان اهداف رسمی این سفر عنوان شده بیشتر به توسعه روابط اقتصادی و همکاری در سایر زمینه ها اشاره دارد، اما همان طور که پایگاه خبری «الشرق الاوسط» اشاره می کند، جهت گیری قابل توجه عربستان سعودی به سوی کشورهای آفریقایی بخشی از تلاش این کشور برای مقابله با نفوذ ایران در خارج از مرزهایش است.

در واقع هدف های مقامات ایران، اسرائیل و عربستان به قاره سیاه را می توان را در سه زمینه دنبال کرد:

توسعه روابط اقتصادی با کشورهایی که دارای منابع معدنی غنی، بازار مصرف قابل توجه، نیروی کار ارزان، و نیازمند به سرمایه گذاری هستند می تواند برای هرکسی جذاب باشد. کشورهای آفریقایی که پس از تحمل سده ها استعمار از سوی اروپایی ها هنوز نتوانسته اند به جایگاه اقتصادی شایسته خود دست پیدا کنند، سرشار از فرصت های تازه هستند. منابع معدنی آفریقا می تواند نیروی محرکه اقتصاد کشورهای دیگر باشد در حالی که نیاز آن به سرمایه گذاری در بخش های مختلف می تواند به عنوان ابزاری در راستای تاثیرگذاری بر تصمیم گیری های سیاسی این کشورها مورد استفاده قرار گیرد. همچنین در حالی که محصولات کشاورزی آفریقا می توانند برای تامین نیازهای ایران و عربستان مهم باشند، بازار مصرف آنها برای تولیدات صنعتی ایران و اسرائیل از اهمیت قابل توجهی برخوردارند.

کسب نفوذ اقتصادی در کشورهایی که وابستگی زیادی به منابع مالی و روابط تجاری خارجی دارند راه را برای تاثیرگذاری سیاسی در عرصه بین المللی باز می کند و این مسئله ای است که برای تهران، تل آویو و ریاض حیاتی است. اسرائیل که همواره در سازمان های بین المللی به خاطر فعالیت های غیرقانونیش مورد انتقاد و محکومیت قرار گرفته، نیاز فراوانی به آرای کشورهای دیگر دارد تا بتواند از حجم انتقادات به خود بکاهد و چهره مخدوش این رژیم نزد افکار عمومی را ترمیم کند. ایران و عربستان هم دو کشوری هستند که نه تنها در مجامع بین المللی در مورد مسائل حقوق بشری و سیاست های منطقه ای تحت فشار قرار می گیرند، بلکه در سازمان کنفرانس اسلامی و همچنین تثبیت ادعای رهبری جهان اسلام نیاز به حمایت کشورهای مسلمان قاره آفریقا دارند. نمونه بارز این امر را می توان در جریان حمله به سفارت عربستان در تهران به خاطر آورد که برخی کشورهای آفریقایی با ارائه مشوق های مالی و اعمال فشار از سوی عربستان سعودی روابط دیپلماتیک خود با ایران را قطع و یا تعلیق کردند. اگرچه همچنان قدرت قدرت سخت حرف نخست را در عرصه سیاست بین الملل می زند، اما قدرت نرم و جلب توجه افکار عمومی و کسب پرستیژ در جامعه جهانی آنقدر اهمیت یافته است که حتی قدرت های جهانی همچون ایالات متحده هم تلاش می کنند با خریدن آرای کشورهای ذره ای در سازمان های بین المللی، خود را از زیر بار انتقادها رها کنند و اقدامات غیرقانونی و غیراخلاقی خود را مشروعیت ببخشند.

سومین مسئله ای که حضور و نفوذ در کشورهای آفریقایی را با اهمیت می سازد، حضور نسبتا قدرتمند گروه های تروریستی و شبه نظامی در این قاره است. گروه هایی همچون الشباب و بوکو حرام چندین سال است در این قاره فعالیت دارند و طی سال های اخیر گروه های دیگری همچون داعش و فجر در لیبی حضوری گسترده پیدا کرده اند و حتی «آنتی بالاکا» که نام شبه نظامیان مسیحی جمهوری آفریقای مرکزی است و دو سال پیش حملات خونینی را علیه مسلمانان این کشور صورت داد، به این فهرست اضافه شده اند. لزوم مقابله با این گروه ها، خنثی کردن حملات آنها علیه منافع ملی خود و پیشگیری از آنچه در مورد مسلمانان آفریقای مرکزی، شیعیان نیجریه و به طور کلی مردم این کشورها رخ می دهد هدف مهمی است که نه تنها برای ایجاد شرایط امن جهت فعالیت های اقتصادی ضروری است، بلکه می تواند در میان مقامات سیاسی و افکار عمومی این کشورها وجهه ای مناسب برای هر قدرت خارجی ایجاد کند تا از آن در راستای دو هدف پیش گفته بهره ببرد.

در چنین شرایطی است که مقامات کشورمان باید با اتخاذ راهکارهای سیاسی و دیپلماتیک مناسب بر تلاش های دشمنان و رقبای خود در راستای ایران هراسی و اختلاف افکنی بین ایران و کشورهای آفریقایی غلبه کنند و از فرصت های اقتصادی موجود برای پیشبرد منافع ملی و بهبود شرایط اقتصادی داخلی بهره ببرند.