هنرمندانی که مورد تحقیر قرار گرفتند

محمود مکتبی هنرمند محیطی ایرانی در نشست خبری پروژه هنری «کوچ رو»، ابتدا درباره نمایشگاه «اکو آوانگارد» که این روزها در موزه کنشتاله مجارستان جریان دارد، گفت: «این نمایشگاه در سه بخش نیچرآرت ، اینوایر آرت و اکوآرت برگزار می‌شود که هر سه بخش این نمایشگاه بین المللی است.»

وی ادامه داد: «در این نمایشگاه پیشینه هنر محیطی مجارستان از ۱۹۷۰ تا امروز در معرض نمایش گذاشته شده است و در کنار دیگر آثارها بخش مجزایی در این نمایشگاه به ایران اختصاص داده شده است و ایران سالن ویژه‌ای در این نمایشگاه دارد.»

این هنرمند ایرانی درباره دلیل حضور در نمایشگاه توضیح داد: «در سال ۲۰۱۵ نمایشگاهی با عنوان «فضاهای زندگی» در کشور رومانی برگزار کردیم که پنج هنرمند ایرانی در آن حضور داشتند و نمایشگاه موفقی بود، چرا که اولین نمایشگاهی بود که به صورت منسجم هنر محیطی در ایران را بررسی می‌کرد.»

مکتبی با بیان این که در همان نمایشگاه از سوی کشور مجارستان پیشنهاد برگزاری نمایشگاه مشابهی در این کشور مطرح شد، افزود: «از آن جایی که موزه کنشتاله از نظر اعتبار مهم‌ترین موزه معاصر مجارستان است ترجیح دادیم در این نمایشگاه شرکت کنیم و از طرفی حضور هنرمندان بزرگ دنیا در کنار هنرمندان ایرانی را به فال نیک گرفتیم.»

وی با اشاره به حضور هنرمندان مشهوری چون آنتونی گروملی و کریس بوس در این نمایشگاه ادامه داد: «جان کی گرانده مشهورترین منتقد در هنر محیطی نگاه جالبی به هنر محیطی ایران داشت و باورش نمی‌شد که این هنر در این حجم گسترده از سوی هنرمندان ایرانی پیگیری شود.»

این هنرمند ایرانی حضور چشمگیر هنرمندان زن در این مدیای هنری را یکی دیگر از شگفتی‌های هنرمندان و مخاطبان خارجی عنوان کرد و گفت: «کیفیت کار هنرمندان ایرانی در مقایسه با دیگر آثار حاضر در نمایشگاه از کیفیت بالایی برخوردار بود.»

مکتبی ادامه داد: «ما ۳۶ هنرمند ایرانی را برای حضور در این نمایشگاه انتخاب کردیم که عده‌ای از آن‌ها در نمایشگاه رومانی حضور داشتند، همچنین آثارهنرمندان دیگری مثل آنه محمد تاتاری که پیشینه کاریش مشخص است اما دغدغه و نگاهی هم سو با ما داشت هم در این نمایشگاه حضور داشتند.»

وی با بیان این که آثار نمایشگاه به نحوی معرف پیشینه ۱۰ ساله هنر محیطی در ایران بود گفت: «اکثر هنرمندان حاضر در این نمایشگاه کسانی بودند که طی یک دهه به طبیعت رفتند و بدون هیچ چشمداشتی به مارکتینگ و فضاهای مالی کار کردند و بعضاً مورد تحقیر و تمسخر دیگر هنرمندان و فضاهای دانشگاهی قرار گرفتند.»

این هنرمند ایرانی علت انتخاب نام «اکو آوانگارد» برای این نمایشگاه را ناشی از حضور این هنرمندان در نمایشگاه مجارستان دانست و گفت: «اکثر افرادی که انتخاب کردیم هنرمندان آوانگاردی بودند که طی یک دهه کار کردند و هنر محیطی ایران را شکل دادند.»

محمود مکتبی با بیان این که این نمایشگاه نقطه پایانی برای معرفی پیشینه هنر محیطی در ایران بود، ادامه داد: «از این پس به دنبال اتفاق‌های جدید در هنر محیطی هستیم که تا به حال در ایران و از سوی هنرمندان ایرانی اتفاق نیافتاده است.»

وی با بیان این که هنر محیطی در ایران یک هنر بدون ریشه و نوپاست گفت: «طبیعتاً تکرار و کپی در آثار هنرمندان محیطی ایران وجود دارد و ما شاهد بودیم در سال‌های اولیه شکل گیری این هنر در ایران از میان هفتاد یا هشتاد هنرمند تنها ده هنرمند ایده نو برای کار داشتند.»

این هنرمند با بیان این که دهه ۸۰ دهه شکل گیری این هنر در ایران بود افزود: «طبیعی است که بخشی از این هنر تمرینی برای چگونه ارتباط برقرار کردن با محیط است و از طرفی بسیاری از افرادی که در ابتدا با این هنر مواجه بودند در همان تحقیقات مطالعه با آثاری برخورد کردند که به طور ناخودآگاه رگه‌هایی از آن‌ها در آثارشان نمود داشته باشد.»

مکتبی گفت: «وقتی در یک فضای بین المللی هزینه هنگفتی برای برگزاری یک نمایشگاه می‌شود برگزار کنندگان اجازه نمی‌دهند که کار بدون ایده و یا غیر اورجینال در آن جا ارائه شود و حضور ایران در عرصه‌های بین المللی نشانه از پیشرفت این هنر در ایران است.»

وی به زمان ورود این هنر به ایران اشاره کرد و گفت: «در ابتدا این هنر در یک جو با انرژی و در فضایی خود جوش پیش رفت اما این برای دهه گذشته کافی است و نسل بعد باید با دانش و آگاهی این هنر را پیش بگیرند چرا که اگر دانش و آگاهی وجود نداشته باشد دیگر آن شور اشتیاق سابق که پیش برنده بود وجود ندارد.»

این هنرمند ایرانی ادامه داد: «زمانی که این هنر در ایران شکل می‌گرفت نه منتقدی بود و نه کسی انتظاری از آن داشت. از طرفی بسیاری می‌گفتند این اصلاً هنر نیست، اما در حال حاضر خود هنرمندان محیطی اولین منتقدان هستند و خیلی سریع تر از دیگران نقدشان را ارائه می‌کنند و همین نشان می‌دهد مهم‌ترین نیاز امروز هنر محیطی آموزش است تا در مسیر این آموزش‌ها تا اتفاق‌های اصولی تری را شاهد باشیم.»

مکتبی در ادامه این نشست به حضورش در پروژه هنر «کوچ رو» در آفریقا اشاره کرد و گفت: «از ۱۷ شهریور تا ۱۶ مهر ماه، هشت هنرمند بین المللی از کشورهای کره جنوبی، آلمان، سوئد، ایران و فرانسه مسیر میان دو شهر ژوهانسبورگ تا کیپ تاون را طی می‌کنند.»

وی به تفاوت این پروژه با پروژه‌های قبلی آن در هند و کره اشاره کرد و گفت: «در پروژه‌های قبلی تمام هنرمندان با یکدیگر سفر می‌کردند اما در پروژه کوچ رو آفریقا هنرمندان به چهار گروه مجزا تقسیم می‌شوند و هنرمندان بومی به عنوان میزبان آن‌ها را همراهی می‌کنند و در هفته آخر پروژه سمپوزیومی برگزار می‌شود و متریال ها به هنرمندان تحویل داده می‌شود تا آثار خود را خلق کنند.»

این هنرمند ایرانی از ادامه برگزاری پروژه هنری «کوچ رو» در ایران خبر داد و گفت: «در این پروژه که قرار است آذرماه امسال برگزار شود ۹ هنرمند مشهور بین المللی و ۱۲ هنرمند ایرانی حضور دارند که بر خلاف آفریقا همه با هم سفر می‌کنند.»

مکتبی به مسیر برگزاری این پروژه در ایران اشاره کرد و گفت: «تهران، کاشان و اصفهان برنامه اولیه ما بود که آقای نادعلیان پیشنهاد دادند که قشم و هرمز هم به این سفر اضافه بشود اما از آن جایی که ما حتی پوستر و لوگو این پروژه را بر اساس کویر طراحی کردیم، باید ببینیم در نهایت برنامه به چه صورتی برگزار می‌شود.»