تهران شاهد مخاطرات نوپدید

مراد کاویانی در نخستین نشست از رشته نشست‌های «ابعاد ژئوپلتیک مخاطرات محیطی در ایران» که امروز شنبه(یکم آبان) توسط معاونت فرهنگی جهاد دانشگاهی استان البرز با موضوع مخاطرات نوپدید شهر تهران در دانشگاه خوارزمی برگزار شد، گفت: امروز محیط زیست به یکی از موضوعات امنیت ملی کشور تبدیل شده است.

کاویانی با بیان اینکه مطرح شدن ابعاد مختلف امنیت به دوران پس از فروپاشی شوروی باز می‌گردد، گفت: تا پیش از فروپاشی شوروی تنها دیدگاه حاکم بر امنیت نظامی بود و این باور وجود داشت که هر کشوری که دارای قدرت نظامی است از امنیت برخوردار است.

وی افزود: اما با وجودی که شوروی از این مزیت برخوردار بود باز دچار فروپاشی شد و همین باعث شد تا مباحث دیگری همچون مسائل زیست محیطی هم در موضوع امنیت مطرح شود.

این استاد جغرافیای سیاسی دانشگاه خوارزمی در ادامه با بیان اینکه اهمیت محیط زیست در مقوله امنیت از زمان مطرح شدن بحث گرمایش جهانی، افزایش گازهای گلخانه‌ای و تخریب لایه ازون بیشتر شده است، گفت: گرمایش زمین در 100 سال اخیر منجر به تغییر اقلیم و تغییر الگوی بارش در جهان و به خصوص ایران شده است.

وی به نحوه وقوع این تغییرات در ایران اشاره و اعلام کرد: علاوه بر کاهش کلی بارش‌ها، نوع بارش‌ها نیز از جامد و برف به مایع و باران تغییر کرده است و این در حالی است که عمده نیاز ما به برف است تا باران.

کاویانی علاوه بر کاهش و تغییر بارندگی، افزایش جمعیت و به خصوص جمعیت شهرنشین و رویکرد کمّی محور توسعه را از دیگر عوامل در تنگنا قرار گرفتن کشور به خصوص در حوزه امنیت آبی عنوان کرد و گفت: این عوامل در کنار عدم ارزیابی زیست محیطی و اقدمات توسعه‌ای، باعث کاهش روان‌آب‌های کشور و جاری شدن رودخانه‌ها به صورت فصلی شده است.

این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه کاهش روان‌آب‌ها منجر به اجرای سیاست انتقال میان حوزه‌ای آب در کشور و همچنین بهره‌برداری بیش از حد از آب‌های زیرزمینی شده است، گفت: افزایش برداشت از سفره‌های زیرزمینی باعث تمام شدن بخش زیادی از این آب‌ها شده است.

وی افزود: زمانی که آب‌های زیزمینی تمام می‌شود یک خلأ در سفره‌های آب زیرزمینی ایجاد و منجر به ریزش لایه‌های بالایی می‌شود و همین موضوع باعث شده است تا یک سوم از کشور ما در سال‌های اخیر دچار فرونشست شود.

کاویانی به کاهش بسیار زیاد سطح جنگل‌های کشور اشاره کرد و گفت: در سی سال گذشته سطح 18 میلیون و 500 هزار هکتاری جنگل‌های کشور به 10 میلیون و 500 هزار هکتار کاهش یافته است.

وی ادامه داد: از بین رفتن جنگل‌ها منجر به فرسایش خاک‌های ارزشمندی می‌شود که برای هر سانتیمتر آن 350 سال زمان صرف شده است و علاوه بر آن باعث از دست رفتن توان جذب آب توسط زمین شده است.

این استاد دانشگاه در بخش دیگری از سخنان خود به مطرح شدن مقوله آب در شورای عالی امنیت ملی کشور اشاره و اعلام کرد: این مساله باید 15 سال پیش در شورای عالی امنیت ملی مطرح می‌شد نه اکنون که بسیار دیر شده است و رویکردهای موجود دیگر پاسخگوی وضعیت کنونی نیست.

وی در ادامه به مخاطرات نوپدید در شهر تهران اشاره و خاطرنشان کرد: از 230 سال گذشته تاکنون تهران مرکز انباشت ثروت و قدرت بوده است و با ایفای نقش کلانتری در کشور نقش مهمی را بر عهده داشته است.

کاویانی افزود: هرگاه در طول این 230 سال، شهر تهران تضعیف شده است کلیت کشور با آشفتگی مواجه شده؛ چرا که تهران موقعیت هارتلندی در کشور داشته و امنیت ملی و منطقه‌ای تحت تاثیر امنیت آن بوده است.

وی به جایگاه محیط زیست در این امنیت اشاره و با تاکید بر اهمیت آن خاطرنشان کرد: اما متاسفانه واقعیت این است که محیط زیست هنوز در نزد مردم نهادینه نشده و به آن نگاهی لوکس و زینتی وجود دارد.

این عضو هیئت علمی گروه جغرافیا دانشگاه خوارزمی، یکی از اساسی‌ترین موضوعات زیست محیطی مرتبط با شهر تهران را موضوع آب عنوان کرد و گفت: تامین آب جمعیت حاضر در تهران از طریق سدها و سپس چاه‌های عمیق منجر به مطرح شدن موضوعی به نام فرونشست زمین شده است.

کاویانی افزود: در حال حاضر تهران روزانه یک میلیمتر نشست می‌کند و این نشست در مناطق جنوب شرقی تهران کاملا محسوس است و بسیاری از خانه‌ها نیز ترک برداشته است.

وی ریزش تونل‌های در حال احداث تهران را یکی دیگر از نمودهای این مساله عنوان کرد و گفت: این موضوع می‌تواند در بلندمدت بسیاری از شریان‌های حیاتی تهران همچون شبکه‌های آب، برق، گاز و تلفن را از بین ببرد.

این استاد دانشگاه پیدایش مگس سفید را یکی دیگر از مخاطرات نوپدید شهر تهران دانست و خاطرنشان کرد: استفاده بیش از حد از سموم آفت‌کش برای افزایش تولیدات کشاورزی ارتباط مستقیمی با افزایش مگس سفید در شهر تهران دارد.

کاویانی اضافه کرد: افزایش استفاده از سموم در مزارع اطراف تهران باعث از بین رفتن دشمنان طبیعی مگس سفید و در نتیجه افزایش تکثیر این موجود شده است.

وی ادامه داد: افزایش گرما نیز نقش غیرقابل انکاری در این موضوع دارد؛ به طوری که امسال شاهد این بودیم که دمای هوا در تهران از 40 درجه نیز فراتر رفت.

کاویانی درخت توت را یکی از مساعدترین محل‌های تکثیر مگس سفید عنوان کرد و گفت: در چند سال اخیر اقدام شهرداری تهران برای کاشت توت در حاشیه خیابان‌ها و اتوبان‌های تهران باعث ایجاد بهترین محل برای رشد مگس سفید شده است.

این استاد دانشگاه راه‌حل‌های موجود برای مبارزه با این معضل را ناکارآمد دانست و با بیان اینکه خود مسئولان هم با این مساله به نوعی کنار آمده‌اند، تصریح کرد: مردم تهران نیز همان‌طور که به موش‌ها عادت کردند با مگس سفید هم کنار خواهند آمد.

وی پیدایش این مخاطرات را نشانه‌ای از کاهش زیست‌پذیری شهر تهران عنوان و تصریح کرد: شهر تهران از سال 75 به بعد توان اکولوژیک، خودپالایی و بازسازی طبیعی خود را از دست داده است و نتوانسته است در تناسب با افزایش جمعیت، سازه و ماشین‌های اضافه شده حرکت کند.

کاویانی افزود: شهر تهران مانند فردی است که به بیماری ایدز مبتلا شده و توان دفاعی خود را از دست داده است و از این به بعد باید شاهد مخاطرات نوپدید دیگری هم در شهر تهران باشیم.

وی در پایان اعلام کرد: شهروندان تهرانی در کنار ترافیک، آلودگی و ... ناچار به سازگاری با مخاطرات نوپدید دیگری نیز هستند؛ چرا که دیگر توانی برای مقابله با آنها باقی نمانده است.