بازار با کمبود برنج مواجه می‌شود؟

تحریریه پارسینه: باید پذیرفت که میزان تولید برنج ایرانی جوابگوی مصرف داخلی نیست و بخشی از آن باید از طریق واردات تأمین شود. اما در این میان به جای واردات از مبادی قانونی این محصول بیشتر به صورت قاچاق وارد کشور می‌شود و از آنجا که روی سلامت کالای قاچاق هیچ‌گونه نظارتی وجود ندارد این موضوع سلامت را هم زیر سؤال می‌برد.

به گفته کارشناسان متاسفانه ممنوعیت واردات برنج باعث واردات قاچاق این کالا شده است در حالی که با افزایش چند برابری تعرفه در فصل برداشت برنج، می‌توان واردات برنج را به خوبی کنترل کرد و فقط نیاز واقعی به کشور وارد شود.

با توجه به اعمال سیاست ممنوعیت مقطعی واردات برنج در ایران، وضعیت نه به طور کامل اما به نسبت کنترل شده است. به در این میان، ممنوعیت واردات در فصل برداشت برنج باعث شد که آسیب کمتری به شالیکاران وارد آید، به طوری که قیمت این محصول روند صعودی داشت و اغلب تولید‌کنندگان از این شرایط اظهار رضایت می‌کردند. اما در این میان مسائل دیگری مطرح می‌شود که نیاز است کنترل و بررسی شود.

آزاد سازی واردات برنج برای تأمین کمبودهای موجود در بازار از سوی وزارت جهاد کشاورزی، تب افزایش قیمت برنج را به نوعی کاهش داد. زمانی که میزان تولیدات پاسخ نیاز بازار را نمی داد مسئولان تصمیم گرفتند که واردات باید به حالت قبل بازگردد. متاسفانه در حال حاضر امکان تولید به اندازه نیاز در کشور وجود ندارد و تقاضای جامعه در برابر عرضه برنج با کمبود بیش از ۸۰۰ هزار تنی مواجه است، اتفاقی که طی سالیان گذشته همواره در چنین ایامی صورت می‌گرفته است.

طبق آمارهای اعلام شده میزان تولید برنج در کشور که عمده آن در دو استان شمالی گیلان و مازندران انجام می‌گیرد حدود ۲ میلیون و ۲۰۰ هزار تن است که این میزان در برابر تقاضای بیش از ۳ میلیون تنی با کاستی‌های بیش از ۸۰۰ هزار تنی روبه‌رو است.

راهکار دیگری توسط کارشناسان مطرح می‌شود و آن هم کاهش میزان مصرف برنج در سطح جامعه است. فعالان بازار معتقدند که استفاده بهینه از تولیدات داخلی مقدار نیاز به واردات را کاهش خواهد داد.

کاوه خاکسار مدیر کل دفتر غلات و محصولات اساسی وزارت جهاد کشاورزی در این خصوص می‌گوید: که ایرانی‌ها تقریباً ۷ برابر اروپایی‌ها برنج مصرف می‌کنند. البته مصرف سالانه در کشورمان که حدود ۳۷ کیلوگرم است به نسبت متوسط مصرف جهانی این محصول که حدود ۵۷ کیلوگرم است، وضعیت خوبی دارد، اما در مقایسه با متوسط مصرف سرانه برنج در اتحادیه اروپا که۵.۳ کیلوگرم است اختلاف زیادی دیده می‌شود. بنابراین اگر مصرف سرانه در ایران به ۳۲ کیلوگرم در سال برسد دیگر نیازی به واردات نخواهیم داشت.

ضمن اینکه، عبدالمهدی بخشنده معاون برنامه‌ریزی اقتصادی وزیر کشاورزی تعرفه در نظر گرفته شده برای واردات ۴۰ درصد و عوارض ۵۰۰ تومانی را اعلام کرده است. تعرفه و عوارض واردات برنج به‌حدی بالا رفته که واردات این محصول توجیهی برای وارد‌کننده ندارد و واردکنندگان به دولت حقوق گمرکی و عوارض پرداخت می‌کنند.

براساس آخرین آمار رسمی منتشر شده در ماه‌های مرداد، شهریور، مهر و آبان واردات برنج صورت نگرفته و طی ۴ ماه نخست امسال ۳۲۵ هزار و ۷۳۷ تن برنج به ارزش ۲۷۳ میلیون و ۹۷۸ هزار و ۹۳۹ دلار از کشورهای امارات، پاکستان و هند به ایران وارد شده که ۲۹.۵۴ درصد از نظر وزنی و ۴۱.۷۶ درصد از نظر ارزشی نسبت به ۸ ماه سال گذشته کاهش داشته است. این در حالی است که طبق آمار گمرک طی ۸ ماه گذشته ۶۲۰ هزار تن برنج وارد کشور شده است. با کسر واردات برنج تا مردادماه (۴۷۵ هزار تن)، ۱۵۰هزار تن برنج در فصل ممنوعیت وارد کشور شده است. بنا بر اعلام وزارت جهاد کشاورزی نیز تا پایان سال گذشته ۷۶۰هزار تن برنج در فاصله زمانی ۸ ماه مجاز به کشور وارد شده است.

در همین حال چندی پیش سید‌احمد بحق رئیس انجمن واردکنندگان برنج در گفتگو با یکی از خبرگزاری‌ها، گفت: برخلاف اعلام وزارت جهاد کشاورزی مبنی بر آزاد شدن واردات برنج بعد از فصل برداشت، واردات آن هنوز آزاد نشده و هیچ ثبت سفارشی انجام نمی‌شود. او با بیان اینکه بخش قابل توجهی برنج بصورت قاچاق و با اسم ته‌لنجی به کشور وارد می‌شود، افزود: ته‌لنجی تعریف مشخصی دارد و براساس قانون مجوز واردات از این طریق به مقدار معین داده شده است اما افراد با سوء استفاده از این مجوز مقادیر قابل توجهی برنج بدون پرداخت تعرفه، عواض و یا مالیات به کشور وارد می‌کنند.

رئیس انجمن واردکنندگان برنج ایران واردات غیر قانونی از هند را تایید کرد و گفت: برنج از هند به دبی صادر می‌شود و از آنجا بوسیله لنج به کشور وارد می‌شود و واردکنندگان به جای مقدار قانونی از هر لنج، به اندازه ۲۰ وانت برنج وارد می‌کنند.

وی بیان داشت: در حال حاضر واردکنندگان واقعی و قانونی برنج که تعرفه، مالیات و عوارض پرداخت می‌کنند بیکار مانده‌اند اما قاچاقچیان بدون پرداخت حقوق دولتی و بدون هیچ نظارتی از طریق ته لنجی برنج به کشور وارد می‌کنند.

رئیس انجمن واردکنندگان برنج ایران در پاسخ به این سوال که چرا علیرغم تولید بیش از ۲ میلیون تن برنج در سال جاری هنوز قیمت هر کیلو از این کالا در بازار بین ۱۲ تا ۱۴ هزار است، گفت: آمار تولید اشکال دارد، چرا که اگر واقعا ۷۰ درصد نیاز کشور از طریق برنج داخلی تأمین شود نباید تا این اندازه برنج در بازار گران شود.

از سوی دیگر موضوع دیگری که سبب گرانی برنج ایرانی شد، هجمه‌ای بود که دو سال قبل در مورد آلودگی برنج‌های وارداتی شرکت بازرگانی دولتی مطرح شد و این اتفاق مصرف‌کننده را به سمت مصرف برنج ایرانی سوق داد و نتیجه آن امروز همان افزایش قیمت برنج در بازار است.

واردات غیرقانونی برنج

در این میان، شنیده می‌شود که بر اساس آمار ارائه شده در گمرک هندوستان، طی ۴ ماهه مرداد، شهریور،مهر و آبان با وجود ممنوعیت واردات برنج، ۴۴ هزار و ۴۶۷ تن برنج از هند به کشور ما صادر شده است.

در چهار ماه مرداد، شهریور، مهر و آبان ۹۵ با وجود ممنوعیت واردات برنج به ایران، هندی‌ها توانسته‌اند ۴۴ هزار و ۴۶۷ تن برنج به کشور ما صادر کنند. جدیدترین آمار منتشر شده از سوی مراجع گمرکی هند نشان می‌دهد این کشور در ۸ ماهه فروردین تا آبان سال جاری ۴۴۸ هزار تن برنج به ارزش ۳۴۵ میلیون دلار به ایران صادر کرده است.

ارزش متوسط هر کیلو برنج صادراتی هند به ایران در این دوره ۷۷ سنت برابر با حدود ۳ هزار تومان محاسبه شده است.بنابراین گزارش در ماه آبان ۶۹۷۱ تن برنج هندی به ارزش ۶.۲۸۴ میلیون دلار و در ماه های مهر، شهریور و مرداد نیز به ترتیب ۱۴۷۳۹ تن، ۱۳۱۹۹ تن و ۹۵۵۸ تن بوده از این محصول به کشور ما وارد شده است.

حالا در این برهه از فصل برای بر طرف کردن کمبود بازار ضرورت باز کردن درهای واردات به روی این محصول استراتژیک بیش از پیش احساس می‌شود اما متاسفانه در این میان اتفاق تلخی که رقم می‌خورد در این خصوص قاچاق و واردات بی‌رویه است که ضربه سنگینی را به تولید داخل وارد می‌سازد.