تولید "شیل گاز" ایرانی به صرفه است؟

تحریریه پارسینه: وجود شیل گاز در لرستان ایران و افزایش حجم مطالعات دراین منطقه رو به افزایش است اما دراین بین این سوال ایجاد می‌شود که تولید شیل گاز در ایران آنهم در شرایطی که قدرت اول گازی دنیا از لحاظ ذخایر گازی محسوب می‌شود تا چه اندازه اقتصادی و منطقی است؟

آنطور که براوردهای جهانی نشان می‌دهد هزینه تولید نفت و گاز(شیل) طی سالهای گذشته کاهش داشته تا جاییکه آمریکا بالاخره موفق شده تا در صورت فروش نفت ۵۰ دلاری در بازار به سود شیل ها دست یابد. اما پیش از این اگر قیمت نفت زیر ۸۰ دلار اعلام میشد دیگر نفت و گاز شیل توجیه اقتصادی در جهت تولید نداشتند.دراین بین آمارها نشان میدهد در صورتیکه نفت ایران با قیمت ۳۰ دلار هم بفروش برسد بازهم فروش نفت و گاز ایران سودده خواهد بود.

دراین بین در شرایطی که تولید این نوع نفت و گاز در بازار پایین تر از نفت ۵۰ دلاری صرفه اقتصادی ندارد و ایران نیزاز نعمت های خدادادی گاز مایع برخورداراست برخی از کارشناسان تلاش برای کشف این ذخایر و سرمایه گذاری دراین بخش را در شرایط کمبود سرمایه برای توسعه میادین اولویت دار نفتی و گازی کشور را در هاله ای از ابهام جستجو می‌کنند.

آنطور که کارشناسان تاکید میکنند در حال حاضر ایران یکی از ارزانترین تولید کنندگان نفت و گاز در جهان است به نحویکه هزینه تولید هر مترمکعب گاز در کشور حدود ۱۰۰ تومان اعلام می‌شود.

با اینحال مسوولان نفتی کشور به شدت به دنبال کشف بیشتر شیل گاز در لرستان هستند و هنوز هم مشخص نیست با چه توجیه اقتصادی این علاقمندی دنبال می‌شود.

به گفته رئیس پژوهش و فناوری مدیریت اکتشاف شرکت ملی نفت ایران فاز نخست اجرای طرح پژوهشی شناسایی و مطالعه شیل‌های گازی منطقه لرستان در دو سازند گرو و سر گلو در حوضه زاگرس به اتمام رسیده است.

براساس اظهارات محمود حاجیان اجرای طرح شناسایی و مطالعات شیل های گازی منطقه لرستان در چهار فاز طراحی شده است، که هم اکنون فاز دوم این طرح مطالعاتی در دست اجراست، ضمن اینکه وجود منابع شیل‌های گازی در محدوده مورد مطالعه به اثبات رسیده است.

به اذعان حاجیان، فاز دوم طرح پژوهشی شناسایی و مطالعه شیل‌های گازی منطقه لرستان در دو سازند گرو و سر گلو حوضه زاگرس هم اکنون حدود ۶۰ درصد پیشرفت دارد.

وی تاکید دارد:پروژه پژوهشی "شناسایی و ارزیابی منابع شیل گازی در توالی های رسوبی ژوراسیک میانی تا کرتاسه زیرین در ناحیه لرستان" نیز در دو فاز و به مدت ۴۲ ماه تعریف شده است که بر اساس پیش بینی ها انجام شده، مهرماه سال آینده به اتمام می رسد.

با اینحال طی سالهای گذشته چندین کشور جهان، از جمله چین، آرژانتین، مکزیک، بریتانیا...برنامه های تحقیقی بسیار جدی در زمینه بهره برداری گاز و نفت شِیل را آغاز کرده اند.برخی از آنها در آینده ای نه چندان دور می‌توانند مبدل به تولید کنندگان مهم گاز و نفت شِیل در جهان شوند.چین که با ۳۱ هزار میلیارد مترمکعب ذخایر، بزرگ ترین ذخایر گاز و نفت شِیل جهان را دارد هم اکنون فقط ۵ میلیارد متر مکعب گاز شِیل در سال تولید می کند.

این کشور در نظر دارد تا تولید گاز شِیل خود را در افق سال ۲۰۲۰ میلادی به ۳۰ میلیارد متر مکعب در سال افزایش دهد.

از سویی دیگر،آمریکا بزرگ ترین کشور جهان است که بهره برداری از گاز شِیل را به صورت گسترده ای آغاز کرده است.تولید گاز شِیل در آمریکا در سال ۲۰۱۴ میلادی ۴۱۶ میلیارد متر مکعب بوده و سپس در سال ۲۰۱۵ تولید گاز شِیل آمریکا به ۴۷۱.۹ میلیارد متر مکعب افزایش یافته است.

آژانس بین المللی انرژی تولید گاز شِیل آمریکا در سال ۲۰۱۶ را ۴۸۰.۶ میلیارد مترمکعب برآورد می کند.گاز شِیل آمریکا را مبدل به نخستین تولید کننده گاز و نفت جهان کرده است. به شکرانه تولید گاز شِیل، آمریکا در سال ۲۰۱۴ روسیه را پشت سر گذاشت و مبدل به بزرگترین تولید کننده گاز جهان شد.در همان حال، با افزایش تولید نفت شِیل تولید نفت خام آمریکا از مرز ۱۴ میلیون بشکه در روز گذشت و آمریکا عربستان سعودی را عقب زد و مبدل به نخستین تولید کننده نفت خام در جهان شد.

رقابتی شدن صنایع گاز ونفت شِیل آمریکا به رغم سقوط قیمت جهانی نفت خام طی سال های ۲۰۱۵-۲۰۱۶ میلادی, تولید گاز و نفت آمریکا کاهش نیافت.حفظ سطح تولید در آمریکا با توجه به افزایش شدید نرخ بازدهی در این بخش و کاهش بسیار مهم هزینه تولید به صنایع تولید کننده گاز و نفت شِیل امکان داد تا موقعیت خود را در بازار جهانی سوخت های فسیلی حفظ کند.

در حال حاضر، سطح تولید گاز شِیل آمریکا بیش از ۵۰ درصد میزان کل تولید گاز این کشور و در حدود ۱۵ در صد کل تولید گاز جهان برآورد می‌شود.هنگامی که قیمت جهانی نفت خام در نیمه دوم سال میلادی ۲۰۱۴ به کمتر از ۴۰ دلار در بشکه و در ابتدای سال ۲۰۱۵ میلادی به کمتر از ۳۰ دلار در بشکه سقوط کرد، برخی از متخصصان پایان بهره برداری گاز و نفت شِیل در جهان را اعلام کردند.

در آن زمان تولید و بهره برداری گاز و نفت شِیل در شرایطی از نظر اقتصادی به صرفه و صلاح بود که قیمت متوسط جهانی هر بشکه نفت خام از ۸۰ دلار کمتر نباشد.با وجود این منطق اقتصادی، صنایع گاز و نفت شِیل آمریکای شمالی تلاش بسیار گسترده ای را در جهت کاهش هزینه تولید و به گارکیری فناوری‌های نوین در این صنعت آغاز کردند.

تلاش شگفت‌آور آنها بیشتر به معجزه شباهت داشت.زیرا بسیاری از آنها در زمانی کمتر از یک سال توانستند، هزینه‌های تولید را در حدود ۴۰ در صد کاهش دهند.هر چند بسیاری از تولید کنندگان کوچک گاز و نفت شِیل آمریکای شمالی که نتوانستند خود را با شرایط سخت تازه تطبیق دهند، از دور خارج شدند، اما اکثریت تولید کنندگان بزرگ و متوسط گاز و نفت شِیل در صحنه ماندند.

ژان لوئی شیلانسکی مدیر مرکز هیدرو کربورهای غیر متعارف فرانسه می‌گوید: تولید کنندگان آمریکایی گاز و نفت شِیل با تلاش بسیار شدید، خود را با شرایط کنونی بازار جهانی نفت تطبییق دادند.با قیمت متوسط نفت ۵۰ دلاری آنها با یک سود معقول در بازار رقابتی نفت خواهند ماند.در صورتی‌که قیمت نفت از ۵۰ دلار در هر بشکه بیشتر شود- چیزی که در آینده بسیار محتمل است، حاشیه سوددهی تولید کنندگان گاز و نفت شِیل آمریکا بیشتر خواهد شد.

با اینحال درشرایطی که آینده بسیار خوبی برای توسعه گاز شِیل در جهان پیش بینی می‌شود اما به طور قطع تولید این نوع گاز در ایران حداقل تا سالیان سال توجیه اقتصادی ندارد و قطعا میتوان هزینه مطالعات دراین بخش را صرف پروژه های اولویت دار دیگری کرد!