دولتی که پای صنعت خودرو ایستاد

روزنامه «فرصت امروز» نوشت: «ساعت هفت و نیم صبح به دفتر رسیدم. ساعت هشت تا ده و نیم، شورای عالی انقلاب فرهنگی جلسه داشت. آقای هادی نژادحسینیان، وزیر صنایع سنگین آمد. درباره تولید خودرو مذاکره و قرار شد برای تولید خودروهایی که دولت تعهد دارد، اقدام شود. مجموعاً ۳۸۰ میلیون دلار ارز لازم دارند که ۱۰۰ میلیون دلار ارز مورد نیاز را مجلس تخصیص داده و بقیه را باید با ارز ترجیحی اداره کنیم.»

این خاطرۀ آیت‌الله هاشمی رفسنجانی، در ۲۸ شهریور ۱۳۶۸، یعنی نخستین روزهای ریاست جمهوری اوست که درباره صنعت خودرو نقل می کند. او را با عنوان سردار سازندگی می‌شناسند. سرداری که با تثبیت ژنرال‌های وفادار بر مدیریت اقتصاد، اقتصاد جنگ‌زده ایران را ترمیم کرد. اما شاید آغازگر راه توسعه، نام دیگری باشد که بتوان به دولت‌های پنجم و ششم که به ریاست آیت‌الله اداره می‌شدند، داد.

صنعت خودرویی که امروز عنوان دومین صنعت بزرگ کشور را با خود یدک می‌کشد، هرچند نقص و انتقادهای فراوانی به آن وارد است، پا گرفتن دوباره خود را در دوران پساجنگ، مدیون سرداران سازندگی و دولت‌های پنجم و ششم می‌داند.

این سرداران پای صنعت خودرویی ایستادند که به اعتقاد بسیاری کالای لوکس محسوب می‌شد و نیازی به تمرکز روی آن نبود. ایستادگی و تزریق سرمایه توسط همین دولت به صنعت خودرو بود که کارخانه‌هایی را که تبدیل به توپ و تانک‌سازی شده بود دوباره احیا کرد و به دور رقابت بازگرداند. وزارتخانه صنایع سنگین دولت سازندگی، پای کارخانه‌هایی ایستاد که به درخواست منتقدان قرار بود گندم‌زار شوند اما با اعتقاد دولت وقت، به توسعه صنایع مهم و بزرگ، قامت خمیده خود را راست کردند، اکنون آوازه مخصوص بودنشان به طول یک جاده از تهران تا البرز کشیده شده است.

صنعت خودرویی که با تیراژ ۱۰۰ هزارتا، توانی برای سربلند کردن در اقتصاد ایران نداشت، با برنامه‌ریزی این دولت برای افزایش تیراژ جان تازه ای گرفت و سری در میان صنایع بلند کرد تا آنجا که امروز از آن به عنوان دومین صنعت بزرگ کشور یاد می‌شود.

آغاز فعالیت بخش خصوصی در صنعت خودرو نیز به همین دولت برمی‌گردد. آن هم در شرایطی که بخش خصوصی توان نزدیک شدن به صنایع بزرگ را برای سرمایه‌گذاری نداشت. اما یکی از حلقه‌های اصلی تفکر این دولت، نقش دادن به بخش خصوصی بود. از همین رو شرکت کرمان موتور در سال ۱۳۷۳ به ثبت رسید تا افتخار افتتاح نخستین شرکت خودروسازی خصوصی بعد از انقلاب هم نصیب دولت سازندگی شود. برخی از مهم‌ترین اقداماتی که در حوزه خودرو صورت گرفته، حاصل تصمیم‌های دولت سازندگی است.

در این مطلب نگاهی تیتروار به این اقدامات می‌اندازیم:

• تصویب قانون خودرو که هنوز هم مرجع بسیاری از تصمیم‌گیری‌ها در حوزه خودرو است.

• باز شدن دروازه‌های واردات خودرو.

• امضای قرارداد با کیا و تولید پراید که به گفته نژادحسینیان، به صنعت خودرو جان داد و هنوز هم پس از ۲۰ سال پرتیراژترین خودروی کشور است.

• جان گرفتن بخش خصوصی خودرو و توسعه صنعت قطعه‌سازی.