زعفران در بورس رنگ می‌دهد؟

تحریریه پارسینه: اخیرا رسانه‌ها خبری را منتشر کردند که در آن اعلام شد بازار معاملات گواهی سپرده زعفران در بورس ‌کالای ایران افتتاح می‌شود و فعالیت این بازار جدید با عرضه زعفران پذیرفته شده در انبار اتحادیه تعاونی‌های روستایی استان خراسان رضوی در قالب اوراق گواهی سپرده کالایی به‌طور رسمی از فردا آغاز خواهد شد. اما به گفته کارشناسان ورود این محصول به بورس به دلیل چالش‌های بین المللی شاید با موفقیت همراه نباشد.

گفتنی‌است، بازار زعفران ایران تاکنون مبتنی بر خرده‌فروشی بوده است که همین موضوع سالهاست عرضه و معامله زعفران ایرانی را در بازارهای جهانی با مشکلات زیادی روبه‌رو کرده است. از این رو تجار ایرانی به‌دلیل یکپارچه نبودن محصولات قابل عرضه و صادرات فله‌ای زعفران، نتوانسته‌اند جایگاه خود را در بازار جهانی این محصول تثبیت کنند. از سوی دیگر عده‌ای معتقدند که تجربه سایر کشورها، نشان‌دهنده اهمیت بورس‌های کالا در این مسیر است؛ چرا که عرضه زعفران در بورس‌کالا می‌تواند بازار عرضه این محصول را برای تجار ایرانی نظام‌مند کرده و ایران را به مرجع تعیین قیمت زعفران در بازارهای جهانی مبدل کند.

همچنین به باور برخی کارشناسان، با تاسیس بازار معاملات گواهی سپرده کالایی زعفران موسوم به بورس زعفران، نقدشوندگی این محصول برای کشاورزان افزایش می‌یابد و تولیدکنندگان زعفران می‌توانند با ارائه محصول خود به انبارهای استاندارد و مورد تایید بورس‌کالا و دریافت قبض انبار یا گواهی سپرده کالا، ضمن عرضه محصول خود در بازار سرمایه، از این قبض یا گواهی به‌عنوان پشتوانه دریافت تسهیلات از بانک‌ها و مؤسسات اعتباری استفاده کنند.

اما چگونه ایران می تواند به جایگاه خوبی در جهان دست پیدا کند بدون اینکه پله های سازمان تجارت جهانی را با موفقیت پشت سر گذاشته باشد؟

وضعیت طلای سرخ در ایران

زعفران محصول استراتژیک کشورمان به حساب می‌آید اما آیا چقدر مسئولان و دلتمرادان برای پیدا کردن جایگاه ایران در جهان تلاش کردند؟ متاسفانه این محصول هنوز به دلیل عدم عضویت ایران در سازمان تجارت جهانی، با توجه به اینکه به صورت فله ای صادر می شود کشورهای دیگر همچون اسپانیا آن را به نام خودشان به سایرکشورهای جهان صادر می‌کنند. این موضوع جای بسی تاسف دارد. طلای سرخ ایران که از لحاظ کیفیت یکی از بهترین زعفران های دنیاست حالا مهجور از دایره جهانی افتاده است.

در این میان، اگر ایران بخواهد عضو فعال سازمان تجارت جهانی شود باید سازو کارهای حقوقی آن در کشور تهیه شود و اگر چشم انداز کشور عضویت فعال در تجارت جهانی باشد حتما باید این معاهده ها را امضا کنیم. باید مشخص و روشن شود که سیستم قضایی و قانون گذاری قصد دارد، چه راهی را طی کند. از طرفی امروز در کشور هم ضعف در قانون و هم ضعف اجرا وجود دارد.

یکی از موضوعاتی که در WTO مهم است معاهده لیسمون است. این معاهده می‌گوید؛ برخی نعمت ها خدادای‌اند مانند زعفران، خاویار، پسته و بعضی از آنها ساخته دست بشرند مانند صنایع دستی. اگر اینها خاص یک کشور باشند کشوری که دارنده این نعمات است می‌تواند شاخص جغرافیایی و سرزمینی برای آنها بگیرد.

اما اکنون که افغانستان با دستیابی به پیاز زعفران ایران توانسته است دو سال پیاپی به عنوان کشور دارنده با کیفیت ترین زعفران در دنیا معرفی شود، این خطر بای ایران وجود دارد که اگر در آینده ای نزدیک افغانستان به عضویت سازمان تجارت جهانی درآید، بر اساس معاهده لیسمون ایران برای صادرات زعفران باید به این کشور هزینه ای را بپردازد. این موضوع شاید یکی از تلخ ترین موضوعاتی است که در صورت عدم حساسیت و بی‌تدبیری دولتمردان می‌تواند در سال‌های آینده اتفاق بیفتد.

آذر ماه امسال رئیس اتاق بازرگانی ایران با تاکید بر اینکه باید برای صنایع تبدیلی زعفران چاره اندیشی شود،گفت: کشورهای زیادی به سمت تولید این محصول رفته اند اما در این شرایط آینده خوبی برای آن نمی بینم. غلامحسین شافعی گفته بود که باید برای زعفران از ابزار های نوین استفاده شود. او همچنین گفت: زعفران یک کالای فوق استراتژیک بوده که باید مورد توجه قرار گیرد.

رئیس اتاق بازرگانی ایران معتقد بود که باید در اتاق بازرگانی راهکارهایی ارائه شود و کمک کنیم که محصول بی‌نظیری مانند زعفران رها نشود. او با بیان اینکه تاکنون اقدامات موثری برای زعفران انجام نشده است٬ گفت: از سال‌ها پیش تاکنون تنها بسته بندی زعفران شکیل تر شده و اقدام دیگری انجام نشده است.

در شرایط موجود که زعفران به بورس راه پیدا کرده هنوز مسئولان نتوانستند با چاره‌اندیشی در به دست آوردن جایگاه جهانی برای صادرات زعفران موفقیتی را از آنٍ ایران کنند. تا جایی که این احتمال می رود که در آینده، حتی برای صادرات این محصول ایران به افغانستان غرامت بپردازد. پیش از این کارشناسان هشدار داده بودند که اگر زعفران به نام افغانستان ثبت شود ما برای صادرات باید به افغانستان حق لایسنس پرداخت کنیم تا بتوانیم زعفران خودمان را صادر کنیم! وگرنه فقط باید در داخل به خرید و فروش آن بپردازیم.