از رایانه ۲۰۰۰ ساله یونانی‌ها چه می‌دانیم؟

لوگوی گوگل به مناسبت کشف ماشین آنتیکیتارا

به گزارش خبرنگار «پارسینه» به نقل از ایندیپندنت، «ماشین آنتیکیتارا» که اغلب به عنوان نخستین رایانه جهان توصیف می شود، تاریخی سحرانگیز دارد.

این ماشین که نزدیک به ۲۰۰۰ سال پیش ساخته شده است، ابزاری بود برای ستاره شناسان یونانی که با دنبال کردن گردش خروشید، ماه و سیاره ها به وسیله آن تقویم خود را ساختند و خورشید و ماه گرفتگی ها را پیش بینی می کردند. از این ماشین همچنین برای برنامه ریزی تورنمنت های ورزشی چهار ساله که مشابه بازی های المپیک امروزی است استفاده می شد.

ماشین آنتیکیتارا از ۳۰ قطعه چرخ دنده و یک صفحه مدرج که در یک جعبه چوبی یا برنزی قرار دارند تشکیل شده است و تصور می شود که حدود ۱۵۰ سال پیش از میلاد مسیح در جزیره «رودس» ساخته شده و احتمالا «هیپارخوس» (ابرخس)، ستاره شناس برجسته یونانی، هم در ساخت آن مشارکت داشته است.

این ماشین ۱۱۵ سال پیش، یعنی در ۱۷ می ۱۹۰۲، توسط والریوس استایس، باستان شناس یونانی، در حالی که در حال جستجوی یک محموله رومی در نزدیکی جزیره آنتیکیتارا بود، از دریای اژه بیرون کشیده شد. گفته می شود که کشتی مزبور گنجینه های فتح شده توسط ژولیوس سزار را به رم حمل می کرده است.

راست: ماشین آنتیکیتارا/ چپ: تصویر اشعه ایکس از آن

در حالی که در ابتدا تصور می شد این ماشین جد اسطرلاب است، درک دِسولا پرایس، تاریخ دان دانشگاه پرینستون، کارکرد اصلی آن را کشف کرد.

پرایس در سال ۱۹۵۱ نسبت به این ماشین علاقه مند شد و به همراه شارالامپوس کاراکالوس، فیزیکدان هسته ای یونانی، با استفاده از اشعه ایکس و اشعه گاما عکس های زیادی از ۸۲ تکه آن تهیه کرد.

او پس از کامل شدن مطالعاتش دریافت که چرخ دنده اصلی به عنوان نمایشگر سال تقویمی کار می کرد در حالی که چرخ دنده های کوچک تر و مجزای آن نقش اجرام آسمانی را بازی می کردند.

پرایس ۲۳ سال بر روی این دستگاه کار کرد و یافته های ارزشمندش را در سال ۱۹۷۴ در مجله ساینتیفیک امریکن منتشر کرد: «این ماشین مانند یک ساعت نجومی بزرگ است... یا شبیه یک رایانه آنالوگ مدرن که از قطعات مکانیکی برای حل محاسبات خسته کننده استفاده می کند».

این فناوری برای زمانه خودش بسیار پیشرفته بود و ابزارهایی با درجه پیچیدگی مشابه آن تا زمان ساخت ساعت در اروپای قرون وسطی وجود نداشتند.

از زمان کشف پرایس، پیشرفت های بیشتر کمک کرده اند تا دانشمندان بیشتر به ماهیت ماشین آنتیکیتارا پی ببرند. در سال ۲۰۰۰، نقشه برداری سه بعدی از آن، نوشته ای را آشکار کرد که دستور عمل کار با دستگاه را بر روی آن نوشته بود.

نمونه مشابه ساخته شده از روی ماشین آنتیکیتارا

باقی مانده های این کشف غیرمنتظره هم اکنون برای نمایش در موزه باستان شناسی ملی در آتن، پایتخت یونان، وجود دارد و بازدیدکندگان می توانند برای درک بهتر عملکرد این ماشین با یک نسخه مشابه آن کار کنند.