گزارشی از نشست گروه ۲۰ در هامبورگ

شبکه خبری دویچه‌وله آلمان نوشته است: در نشستی که با خشونت و ناآرامی همراه شد، آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان، آخرین سخنان خود را در حاشیه اجلاس با بیان مراتب تشکر خود خطاب به نمایندگان نیروهای پلیس ایراد کرد. آنها بودند که در طول این اجلاس پراهمیت با زحمت و تلاش امنیت سران و نمایندگان ۲۰ کشور بزرگ جهان را تأمین کردند. خانم صدراعظم تعرضات خشونت‌آمیز مخالفان روند جهانی‌شدن طی دو شب پیاپی را به شدت محکوم کرد. او گفت: «کسانی که چنین رفتاری در پیش گرفتند در فکر انتقاد سیاسی نیستند. کسانی که چنین رفتار می‌کنند، خود را خارج از جماعت دموکراتیک قرار می‌دهند.»

مرکل قول داد زیانی که به قربانیان خشونت‌های اخیر وارد آمده، جبران خواهد شد.

برخی از ساکنان هامبورگ، به ویژه در محلاتی که آشوبگران فروشگاه‌ها را چپاول کردند و خودروها را به آتش کشیدند، از عملکرد پلیس ناخشنود هستند. آنها به ویژه از اولاف شولتس، شهردار هامبورگ انتقاد می‌کنند که بدون دوراندیشی کافی اجلاس را به هامبورگ کشاند، بی آن که برای برقراری امنیت آن چاره‌اندیشی کند.

نیروهای پلیس با حدود ۲۰ هزار مأمور از آلمان و کشورهای همسایه تا آنجا که توانستند امنیت را برقرار کردند و از مخالفان کسی موفق نشد به محل نشست نفوذ کند.

اختلاف نظر در عرصه محیط زیست

سران کشورهای بزرگ صنعتی، اقتصادهای مهم آینده و اعضای اتحادیه اروپا اسنادی به تصویب رساندند که اهمیت آنها یکسان نیست. برای نمونه همه اتفاق نظر داشتند که بازارهای مالی باید همچنان زیر کنترل باشند، منابع مالی تروریسم و راه‌های فرار مالیاتی باید مسدود شود. این درسی است که از بحران سال ۲۰۰۸ گرفته می‌شود.

در عرصه محیط زیست اما، اختلاف نظر بیش از پیش مشهود بود: در این حوزه ایالات متحده در برابر ۱۹ کشور دیگر قرار گرفت، زیرا این کشور با بیرون رفتن از پیمان زیست‌بومی پاریس، به توافق‌های آن پشت پا زده است. دونالد ترامپ در هامبورگ نیز بار دیگر نشان داد که حاضر نیست در امر محیط زیست و به ویژه معضل گرمایش زمین نگرانی‌های جامعه بین‌المللی را درک کند.

مرکل از این که ایالات متحده تعهدات خود را فسخ می‌کند، ابراز تأسف کرد و گفت: «از این که همه کشورهای دیگر به مصوبات پیمان پاریس پای‌بند هستند، سپاسگزار هستم.» او تأکید کرد که مصوبات پیمان پاریس باید به سرعت به مرحله اجرا گذاشته شود. دونالد ترامپ تنها این تعهد را قبول کرد که آمریکا به کشورهای دیگر کمک می‌کند تا سوخت‌های فسیلی از این پس با زیان کمتری به مصرف برسد. این در شرایطی‌ست که پیمان پاریس کشورها را ملزم می‌کند که در درازمدت از سوخت‌های فسیلی مانند زغال‌سنگ، نفت و گاز دست بکشند.

انزوای غرورآمیز ترامپ

رئیس جمهوری آمریکا از این که در عرصه محیط زیست تنها مانده بود، به هیچوجه ناراحت به نظر نمی‌رسید. او از آنگلا مرکل به خاطر "هدایت اجلاس به شکلی عالی" قدردانی کرد.

ترامپ از این فرصت برای نخستین دیدارهای دوجانبه استفاده کرد. او نشان داد که دیدارها و گفت‌وگوهای دوجانبه را به محاوره و مشاوره در سطح بین‌المللی ترجیح می‌دهد. در همین راستا او نخستین دیدار رویاروی خود را با ولادیمیر پوتین برگزار کرد.

سران دو کشور آمریکا و روسیه به توافق‌هایی معین در بحران سوریه دست یافتند که از نظر دیپلمات‌های آمریکایی برای ترامپ یک پیروزی است، زیرا این کشور عملا از روند تحولات سوریه بیرون افتاده است.

گفته می‌شود که سران دو کشور درباره دخالت احتمالی روسیه در انتخابات آمریکا نیز سخن گفته‌اند، هرچند که پوتین از بنیاد منکر چنین چیزی است. در کنفرانس مطبوعاتی پس از این دیدار، پوتین از این که مبنایی برای همکاری با آمریکا پدید آمده است، ابراز خرسندی کرد.

چانه‌زنی بر سر تجارت

سران گروه بیست بر سر روابط و مقررات تجارتی کارزاری واقعی به راه انداختند تا سرانجام توانستند به توافق‌هایی چند دست یابند که موانع را بر سر سیر آزاد تجارت به حداقل می‌رساند. "سازمان تجارت جهانی" در آینده نیز، در صورت بروز جدل، یگانه مرجع داوری خواهد بود. هم آمریکا و هم چین باید محدودیت‌هایی را بپذیرند و بازار خود را به روی رقبای خارجی باز کنند.

ترامپ که در کارزار انتخاباتی خود وعده داده بود بازار آمریکا را تا حد ممکن به روی کالاها و سرمایه‌های خارجی ببندد، با این که ارجحیت خود را انعقاد قراردادهای تجارتی دوجانبه با کشورهای گوناگون دانست، اما سرانجام نظر خود را به سود تعامل با جهان تعدیل کرد. آنگلا مرکل در این باره گفت: «بیایید قبول کنیم که همه ما از همکاری و تعامل بیشتر نفع می‌بریم تا از تکروی». همه با نظر او موافقت کردند.

همکاری بیشتر با آفریقا

در این نشست آنگلا مرکل چندین بار بر اهمیت تعامل با کشورهای آفریقایی سخن گفت و تأکید کرد که سرمایه‌گذاری خارجی می‌تواند به رشد و پیشرفت آفریقا کمک کند.

رشد اقتصادی می‌تواند دورنمای آینده را برای جوانان آفریقا بهتر کند و آنان را از مهاجرتی پرخطر به اروپا باز دارد.

کشورهای اتحادیه اروپا هنوز از سطح مناسب سرمایه‌گذاری در آفریقا بسیار دور هستند. میزان سرمایه‌گذاری خارجی آلمان در آفریقا حدود تنها یک درصد است. تنها چین است که با رشدی روزافزون به سرمایه‌گذاری در اقتصاد آفریقا توجه دارد.

گروه بیست که تمام اهرم‌های تعیین‌کننده در اقتصاد و سیاست جهان را در دست دارد، باید در مبارزه با بیماری‌های اپیدمیک و ناروایی‌های اجتماعی و فرهنگی فعال شود. در همین راستا تأکید شد که بالندگی زنان و رشد آموزش دو عنصر مهم در پیشرفت و توسعه هستند که باید مورد توجه قرار گیرند.

در اجلاس و در حاشیه آن گروهی از سازمان‌های بین‌المللی و جمعیت‌های جهانی شرکت داشتند که با فرایند اجلاس و مصوبات آن موافق نبودند.

آنها انتقاد می‌کنند که بسیاری از شرکت‌کنندگان به جای احساس مسئولیت در قبال مشکلات مبرم کره زمین تنها به منافع نزدیک خود و محافل پیرامون خود توجه دارند.

برخی از گروه‌ها مانند سازمان آکسفم Oxfam، بنیادی که برای یاری به توسعه جهان سوم فعالیت می‌کند، از شیوه و رویکرد اجلاس انتقاد کردند، زیرا به گفته آنها این اجلاس نسبت به مهمترین مشکل کره زمین یعنی گسترش بی‌عدالتی و نابرابری اهتمام جدی نشان نمی‌دهد.

این گروهها می‌گویند که بی‌عدالتی یک مشکل جدی‌ست که سران کشورهای پیشرفته به آن توجه ندارند، زیرا کسی که گرفتار بی‌عدالتی‌ست، برای هر نوع خطر و ماجراجویی آماده است و این خطر بزرگی‌ست برای دموکراسی در سراسر جهان.

ارزیابی از نشست هامبورگ

در همین حال داگمار انگل، مدیر استودیوی مرکزی دویچه‌وله در برلین در ارزیابی از اجلاس جی ۲۰ در هامبورگ معتقد است: نشستی موفق در این سطح، شکل و شمایل دیگری دارد، اما همه چیز می‌توانست خیلی بدتر باشد. در نشست سران کشورهای گروه ۲۰ همه چیز می‌توانست بدتر از این باشد. منظور درگیری‌های خشونت‌آمیز نیست که نمی‌توانست خیلی بدتر از آن چیزی باشد که بود. خشونت، ویرانگری و چپاول در ابعادی که در واقع در آلمان شناخته شده نبود.

تا جایی که به نتیجه نشست سران ۱۹ کشور و اتحادیه اروپا مربوط می‌شود، حاصل کار می‌توانست بدتر باشد. فقط ترکیب این جمع که هدفش دست یافتن به یک بیانیه پایانی مشترک بوده می‌تواند عرق بر پیشانی هر کسی بنشاند. آنجا دموکرات‌های واقعی کنار خودکامگان و نقض‌کنندگان مکرر حقوق بشر نشستند، برخی لکه‌ ننگی بر دامنشان نبود و بعضی درگیر پرونده‌های فساد و رانت‌خواری بودند و یکی هم بود به نام ترامپ که با "آمریکا اول"های آشکار و پر سر و صدایش اسباب افزایش تنش را فراهم می‌کرد.

با این پیش‌زمینه می‌شود از نتیجه‌ نشست سران گروه ۲۰ خشنود بود؛ در کمال ناباوری همه حاضران در این نشست بر سر این نکته به توافق رسیدند که حمایت از تولیدات داخلی علیه رقیبان خارجی را رد می‌کنند. هر کس معتقد است با او برخورد ناعادلانه‌ای شده باید در تدابیر دفاعی خود قوانین سازمان تجارت جهانی را رعایت کند. ­ این سرسپردن به تعهدات چند جانبه است، آن گونه که صدراعظم آلمان توقع آن را داشت. این موفقیت او بود که هم از سوی رئیس جمهوری فرانسه ستوده شد هم از طرف همتای روسی او.

درباره تغییرات اقلیمی باید با ظرافت‌های بیانیه‌های پایانی سیاسی به خوبی آشنا بود تا بتوان در آنجا ردی از موفقیت را بازشناخت. ایالات متحده آمریکا خود را از توافق‌نامه‌ای که سال ۲۰۱۵ در کنفرانس تغییر اقلیم سازمان ملل متحد در پاریس به امضاء رسید کنار کشیده و این در بیانیه گنجانده شده است. برای نخستین بار در تاریخ گروه ۲۰ نارضایتی از یک اقدام به ثبت رسید. در عین حال ۱۹ شرکت‌کننده دیگر در این نشست قاطعانه پایبندی خود به توافق پاریس را اعلام کردند. همان طور که گفته شد نتیجه می‌توانست بدتر باشد.

ناکامی‌ها

ایده‌های خوب نظیر تقویت مشارکت زنان، قراردادی جدید با آفریقا، برنامه‌های عملیاتی و تدبیرهای آموزش دیجیتالی کافی نیستند. گروه ۲۰ موفق نشد به جهانی‌شدن چهره‌ای جدید بدهد. بسیاری از انسان‌ها در سرتاسر جهان بر این باورند که اقتصاد جهانی نه رفاه همگانی بلکه منافع جمع کوچکی را مد نظر دارد. آنگلا مرکل در مراسم پایانی نشست گروه ۲۰ گفت اقدامات جامعه مدنی پیش از این نشست و تظاهرات صلح‌آمیز جایگاه خود را دارند و تاثیرگذار بوده‌اند. این تاثیر به چشم نمی‌آید. گروه ۲۰ در کار خود پیشرفتی نداشته و به مردم نزدیک‌تر نشده است. پیش از نشست سران آنگلا مرکل متهم می‌شد که در سال انتخابات پارلمانی آلمان مایل است تصویرهایی نمادین از یک بازیگر موفق عرصه بین‌المللی را از خود به نمایش بگذارد. تصویرهای نمادین هامبورگ چیز دیگری هستند.