اما و اگرهایی برای چک‌های الکترونیکی

تحریریه پارسینه: دی ماه سال گذشته بحث جایگزینی چک های الکترونیکی به جای چک های کاغذی به میان آمد. آن زمان مدیرکل فناوری اطلاعات بانکداری مرکزی گفته بود که در طرح چک های الکترونیک، سال آینده یعنی امسال اجرایی خواهد شد.

اردیبهشت ماه سال جاری نیز ناصر حکیمی مدیرکل فناروی اطلاعات بانک مرکزی از ورود چک‌های الکترونیکی ظرف دو تا سه ماه آینده به شبکه بانکی خبر داد و گفت: پایلوت امضای الکترونیکی روی سیم کارت اکنون در حال اجرا است. اما در حالی مسئولان خبر از صدور چک های الکترونیکی را می دهند که کارشناسان انتقاداتی را در این خصوص مطرح کرده و معتقدند اگر این طرح بدون برنامه ریزی و نگاه کارشناسانه باشد همچون سایر طرح ها با شکست مواجه می شود.

در همین بین؛ اخیرا نایب رئیس کمیسیون برنامه و بودجه مجلس گفته است که نیاز به نگاه کارشناسانه در تصویب چک‌های الکترونیکی احساس می شود. زیرا اگر بدون نظارت و نگاه کارشناسانه این طرح تصویب شود، باعث سرگردانی خواهد شد.

جهان‌بخش محبی‌نیا با انتقاد از روند نظارتی و واگذاری چک که توسط این بانک‌ها گسترش پیدا کرده است، گفت: اکنون مشاهده می‌شود افرادی که با پرداخت چک متعهد شده‌اند، اما با وجود داشتن دارایی لازم برای پرداخت بدهی خود باز در قبال آن چک تعهد خود را پرداخت نمی‌کنند و به این جهت به اعتماد عمومی آسیب زده شده است.

او معتقد است که یکی از آسیب‌های دیگری که این وضعیت را تشدید می‌کند، فقدان بانک مرکزی قدرتمند است. به دلیل اینکه همه چیز را با راهکار قانونی نمی‌توان حل کرد، چرا که در قانون سعی کردیم اختیارات گسترده‌ای به بانک مرکزی بدهیم اما مشاهده می‌شود بانک مرکزی قدرت لازم را برای برخورد با بانک‌های خصوصی برای رفع این مشکل ندارد.

متاسفانه حالا با اعطای دسته چک ها به صورت وسیع و بدون نظارت به افراد غیر متعهد اعتماد عمومی آسیب دیده است. بنابراین اکنون تنها راه باقی‌مانده در وضعیت فعلی محدود کردن اعطای دسته‌چک‌ها است. بدین ترتیب در این طرح باید قوانینی اتخاذ شود که استفاده از چک به سادگی آب خوردن نباشد تا در آینده مشکلاتی را برای سیستم بانکی کشور به وجود نیاورد.

البته هر پدیده‌ای و خدمتی مزیت و معایب خاص خود را دارد و آنچه باعث بقای آن می‌شود سنگین‌تر بودن کفه مزیت‌ها نسبت به معایب آن است. در این میان گفتنی است، تجارب موفق دنیا در استفاده از برگ چک‌های الکترونیکی نشان می‌دهد که این طرح مزیت‌هایی دارد که از جمله آن؛ عدم محدودیت تعداد برگ چک، امکان مسدودسازی چک در اولین تخلف، عدم امکان سرقت، مدیریت اعتبار افراد متناسب با تمکن مالی، عدم امکان تغییر در برگ چک الکترونیکی، اعتبارسنجی راحت و صرفه‌جویی در مصرف کاغذ است.

درعین‌حال اما برگ چک الکترونیکی معایبی نیز دارد که شامل؛ وابستگی صدور به وجود اینترنت، بزرگ‌ترین مشکل این برگ چک‌ها است. چراکه برای صدور برگ چک الکترونیکی باید حتماً صاحب چک به‌صورت بر خط عملیات صدور را انجام دهد و این امر باعث می‌شود تا به‌راحتی برگ چک کاغذی در فروشگاه‌ها و امثالهم، نتوان اقدام به صدور چک کرد.

بنابراین وجود زیر ساخت‌های لازم برای هر طرح یا برنامه‌ای ضروری است که اگر این زیرساخت‌ها برای آن آماده نشده باشد، طرح با شکست روبه رو خواهد شد. حالا به گفته کارشناسان، اگر نگاه کارشناسانه و نظارتی دقیق در آن نیز وجود نداشته باشد، آن نیز همچون بانک‌های خصوصی به ثمر نخواهد رسید و بیشتر باعث سرگردانی، خواهد شد.