امر به معروف در رمضان با روزه داران

بر اساس موازین دین مبین اسلام روزه گرفتن یکی از امور واجب در دین است که همه مسلمانان موظف هستند در ماه مبارک رمضان این واجب الهی را رعایت کنند. اما با این حال دین اسلام شرایط بیماران و مسافران را مورد توجه قرار داده و برای این قبیل افراد شرایطی را در نظر گرفته است که بتوانند بدون مشقت و سختی این ماه مبارک را بگذرانند. عمل روزه خواری رفتاری خلاف و ناپسند است و حتی افرادی که عذر شرعی دارند باید حرمت روزه داران را حفظ کنند البته تعابیر «علنا»، «معابر عمومی» و «عملی که عفت عمومی را جریحه دار کند» در قانون مجازات جای بحث و بررسی بسیاری دارد.

یکی از موضوعاتی که با فرا رسیدن ماه مبارک رمضان مورد توجه مردم قرار می‌گیرد نگاه قانونی و حقوقی به موضوع روزه خواری است. بر اساس موازین دین مبین اسلام روزه گرفتن یکی از امور واجب در دین است که همه مسلمانان موظف هستند در ماه مبارک رمضان این واجب الهی را رعایت کنند. اما با این حال دین اسلام شرایط بیماران و مسافران را مورد توجه قرار داده و برای این قبیل افراد شرایطی را در نظر گرفته است که بتوانند بدون مشقت و سختی این ماه مبارک را بگذرانند.

هر چند که روزه گرفتن در اسلام عملی واجب و روزه خواری بدون دلیل و عذر شرعی عملی حرام است، اما قانونگذار جمهوری اسلامی ایران روزه خواری را صراحتا جرم انگاری نکرده است و برای آن شرایطی در نظر گرفته است.

چون کشور و جامعه ما براساس مبانی دین اسلام پایه گذاری شده است لذا رعایت این چارچوب‌ها برای همه افراد لازم است. وقتی که روزه گرفتن برای همه واجب است پس برای کسانی که شرایط روزه گرفتن ندارند نیز حفظ حرمت و احترام به این واجب لازم است و نباید حقوق دیگران را نایده بگیرند.

چیزی که در قانون به آن تاکید شده است عدم روزه خواری در ملاء عام و تظاهر به آن است، کما اینکه اگر فردی در منزل خود و یا مکان خلوتی که ترددی وجود ندارد اقدام به خوردن روزه کند این کار او مجازاتی را در پی نخواهد داشت.

قانون مجازات اسلامی در ماده ۶۳۸ به این موضوع پرداخته است و گفته است که هرکس علنا در انظار عمومی و معابر تظاهر به عمل حرامی نماید، علاوه بر کیفر عمل به حبس از ده روز تا دو ماه یا تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم می‌گردد و در صورتی که مرتکب عملی شود که نفس آن عمل داری کیفر نمی‌باشد، ولی عفت عمومی را جریحه دار نماید فقط به حبس از ده روز تا دو ماه یا ۷۴ ضربه شلاق محکوم خواهد شد.

با ملاحظه و دقت در این ماده به جرم بودن روزه خواری در ملا عام می‌توان دست یافت. چرا که بر اساس موازین دین اسلام روزه خواری عملی حرام است.

روزه خواری رفتاری خلاف و ناپسند
عمل روزه خواری رفتاری خلاف و ناپسند است و حتی افرادی که عذر شرعی دارند باید حرمت روزه داران را حفظ کنند البته تعابیر «علنا»، «معابر عمومی» و «عملی که عفت عمومی را جریحه دار کند» در قانون مجازات جای بحث و بررسی بسیاری دارد.

تظاهر به روزه خواری
روزه داری علاوه بر ارزش و هنجار دینی، در ایران اسلامی و سایر کشور‌های اسلامی، تبدیل به یک سنت اجتماعی شده است؛ لذا هتک حرمت این ماه مبارک خلاف فضای عمومی جامعه اسلامی است و از طریق منع اجتماعی با آن مقابله خواهد شد. بدون شک برابر قانون مجازات اسلامی کسانی که در ماه رمضان عمل حرامی همچون روزه خواری در انظار عمومی را مرتکب شوند؛ مستحق مجازات هستند.

روزه خواری در ملأ عام، طبق ماده ۶۳۸ قانون مجازات اسلامی جرم است و با روزه خواران در ملأ عام برخورد می‌شود. کسانی که اقدام به روزه خواری در ملا عام می‌کنند به ۱۰ روز تا دو ماه حبس و یا ۷۴ ضربه شلاق محکوم می‌شوند.

«ماده ۶۳۸ ق. م. ا. می‌گوید: هرکس علنا در انظار عمومی و معابر تظاهر به عمل حرامی نماید، علاوه بر کیفر عمل به حبس از ده روز تا دو ماه یا تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم می‌گردد و در صورتی که مرتکب عملی شود که نفس آن عمل داری کیفر نمی‌باشد، ولی عفت عمومی را جریحه دار نماید فقط به حبس از ده روز تا دو ماه یا ۷۴ ضربه شلاق محکوم خواهد شد.

تبصره - زنانی که بدون حجاب شرعی در معابر و انظار عمومی ظاهر شوند به حبس از ده روز تا دو ماه و یا از پنجاه هزار تا پانصد هزار ریال جزای نقدی محکوم خواهند شد» در تمام کشور‌های اسلامی با کسانی که علنا روزه خواری می‌کنند برخورد قانونی می‌شود. وزارت کشور عربستان دستور بر توقیف روزه خواران و ارجاع آن‌ها به جناح‌های تحقیق تا صدور احکام شرعی متناسب با جرمی که مرتکب شده اند، داده است.

خداوند هم در برابر خوردن روزه عمدی کفاره سنگینی قرار داده است؛ که حاکی از اهمیت روزه است؛ لذا کفاره سنگین روزه که خوردن یک روز روزه، کفاره شصت روز را به دنبال دارد؛ نشان از اهمیت و جایگاه والای روزه و جنبه بازدارندگی از روزه خواری دارد. کفاره سنگین روزه خواری، موجب ترک آن می‌شود.

آزادی در دینداری
این تنبیهات منافاتی با آزادی انسان در دینداری ندارد. هر فردی در عالم خیال و ذهنش مختار است که مسلمان شود یا نه؛ ولی در محیط اجتماعی تابع قوانین و سنت‌های جامعه است. روزه خواری در انظار مردم از حالت فردی و شخصی به حالت اجتماعی در می‌آید که افراد در جامعه مجاز به انجام هر کاری نیستند. هر فردی در منزل خود می‌تواند روزه خوار‌ی کند که اگر بدون عذر باشد گنهکار است؛ ولی روزه خواری در اجتماع، موجب تضییع حقوق دیگران و بی حرمتی به عقاید افراد جامعه است. زیرا بین عمل حرام و تظاهر به عمل حرام تفاوت است.

در نتیجه هیچ فردی اعم از مسلمان و غیر مسلمان، مسافر و غیر مسافر حق روزه خواری در انظار عمومی را ندارد. هر شخصی که در فضای کشور اسلامی زندگی می‌کند باید به این قانون احترام بگذارد.

فرد روزه خوار علاوه بر بی حرمتی به احکام و قوانین اسلامی، به صورت علنی و آشکار بیان می‌کند که رعایت حقوق دیگران، برایش اهمیتی ندارد؛ لذا مستوجب عقوبت است.

برخورد با روزه خواران
آیا با روزه خواران، فقط ضابطین دولتی برخورد کنند و دیگران تکلیفی ندارند؟ خیر؛ هر انسان مسلمانی در برابر انجام گناه در روز روشن، از باب امر به معروف و نهی از منکر که یکی از واجبات اسلام است؛ حق تذکر به افراد روزه خوار را دارد.

امر به معروف و نهی از منکر
البته در امر به معروف باید مراحل آن مراعات شود. در مرحله اول انکار قلبی است. یعنی همه افراد باید با روزه خوار یک نگاهی غیرعادی داشته باشند؛ تا او احساس کند که کارش خطاست. عمل او را قلبا انکار کنند. مثلا در محافل عمومی به او اعتنایی نشود. در مرحله دوم، که مرحله زبانی است باید با احتمال تأثیر و عدم خطر جانی یا مالی برای خویش، با ادب و محبت به فرد خاطی تذکر دهد. مرحله سوم که مرحله عملی است؛ که منجر به تنبیه جسمی و مالی می‌شود؛ مربوط به قانون است که افراد مسئول، حق برخورد فیزیکی با روزه خوار را دارند.

بدون شک تأثیر روش‌های ارشادی در برخورد با روزه خواران بیشتر است و تجربه ثابت کرده که برخورد‌های قضایی اثرات منفی به همراه دارد. اگر عموم افراد یک جامعه در برخورد با عمل زشت و مجرم، احساس مسئولیت کنند و تذکر دهند؛ قطعا محیط برای افراد خاطی ناامن خواهد شد. مثلا اگر در تمام محیط‌های اجتماعی با زن بدحجاب، نگاهی خاص داشته و حتی به او تذکر دهند و از زن با حجاب استقبال کنند؛ قطعا زنان بدحجاب به فکر اصلاح خود خواهند افتاد.

تذکر و یادآوری
در مورد تذکر به افراد روزه خوار، توجه داشته باشیم که اگر تصمیم به تذکر یا به اصطلاح امر به معروف و نهی از منکر گرفتیم؛ در جامعه امروزی، احتمال برخورد بد و غیر مؤدبانه از افراد خاطی داشته باشیم. یعنی متاسفانه در بسیاری از اوقات، ممکن است شما یک تذکر کوچک کاملا بجا و مؤدبانه به بعضی افراد بدهید، ولی با عکس العمل خیلی عجیب و غیر قابل پیش بینی؛ گا‌ها باور نکردنی؟! روبرو شوید. شنیدن جملاتی مثل مگه تو وکیل وصی بقیه ای؟! یا خلیفه شهری؟ قاضی شارع یا حاکم شرع شدی؟ جملات خیلی عادی و بسیار محترمانه ای! هستند که ممکن است در جواب بشنویم. البته خیلی جملات دیگری هم ممکن است بشنویم که خدا کند؛ نشنویم! چون مثل قبلی‌ها محترمانه نیستند؟! ولی خوب متاسفانه آن جملات هم رایج است! در نتیجه شاید بعضی‌ها با توجه به این مورد از خیر تذکر یا نصیحت یا اصلا امر به معروف و نهی از منکر بگذرند که در این صورت در برابر خداوند مسئول اند.

پس در ماه رمضان روزه باشیم آن هم روزه واقعی. دیگران را دعوت کنیم که همر رنگ روزه داران باشند. تا ثواب عظیم رمضان را به خوبی درک کنیم.

منبع: تبیان