۲۱ خرداد ۱۳۷۲ /هاشمی برای دومین ‌بار به ریاست‌جمهوری انتخاب شد

اکبر هاشمی رفسنجانی که پس از ارتحال امام، از ریاست مجلس به ریاست جمهوری رسیده بود، بعد از چهار سال تجربه ریاست قوه مجریه بار دیگر در معرض رای مردم قرار گرفت. در این میان بسیاری برغم انتقاداتی که از وی وجود داشت، از پیش او را برنده انتخابات می‌دانستند. با این حال این مانع از حضور برخی چهره‌های منتقد سیاست‌های دولت اول هاشمی در انتخابات و از آن جمله احمد توکلی از چهره‌های شاخص جناح راست، وزیر سابق کار و مدیر نشریه فردا نشد.

احمد توکلی که خود را رقیبی جدی برای هاشمی می‌دانست با توجه به اتخاذ سیاست تعدیل از سوی هاشمی، پاشنه آشیل وی را مسائل اقتصادی یافت. وی در نطق‌های انتخاباتی‌اش بر بی‌عدالتی اقتصادی و اجتماعی، ناکارآمدی سیاست‌ها و مدیریت‌ها، امتیازطلبی و تجمل‌گرایی کارگزاران دولت و کم اعتنایی آنان به مشارکت سیاسی مردم، سیاست‌های ایدئولوژی‌زدایی و رفاه‌طلبی تمرکز داشت و فهرست بلندی را که به عنوان سوءتدبیر‌ها و سوءرفتارهای دولت پنجم در نظر داشت، به چالش کشید
در این سوی میدان اما موافقتی با توکلی وجود نداشت که دولت پنجمی‌ها با موفق ارزیابی کردن سیاست‌هایشان معتقد بودند رفاه و سازندگی را برای مردم به ارمغان آورده‌اند و در این میان هاشمی رفسنجانی را به عنوان نماد این سیاست «سردار سازندگی» لقب می‌دادند.

جناح راست؛ تمام قد پشت هاشمی


توکلی تنها رقیب هاشمی نبود که شورای نگهبان از میان ۱۲۸ نفری که ثبت نام کرده بودند علاوه بر او و هاشمی دو نفر دیگر را نیز تأیید صلاحیت کرده بود. دکتر عبدالله جعفرعلی جاسبی، رییس دانشگاه آزاد اسلامی و مهندس رجبعلی طاهری، استاندار وقت تهران در دولت اول هاشمی و مجری پروژه‌های صنایع دفاع دو نفر دیگری بودند که برای شرکت در انتخابات ششم ریاست جمهوری تایید صلاحیت شدند. هرچند به نظر بسیاری از کار‌شناسان این دو برای داغ کردن تنور انتخابات وارد میدان شده بودند و در حقیقت همسویی آشکاری با سیاست‌های مورد نظر دولت وقت داشتند. در این میان احمد توکلی به تنهایی در مقابل سیاست‌های اقتصادی دولت حاضر شده بود، چه آنکه بخش عمده‌ای از جریان خاستگاه او، جناح راست نیز پشت سر هاشمی صف‌آرایی کرده بود.

جامعه روحانیت مبارز تهران که هاشمی از اعضای شاخص شورای مرکزی‌اش بود به حمایت از هاشمی پرداخت، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم اعلام کرد که همچنان هاشمی را ارجح می‌داند. حتی روزنامه رسالت که زمانی احمد توکلی، سردبیر آن بود و از بنیانگذارانش به حساب می‌آمد نیز به حمایت شدید از هاشمی پرداخت و حبیب‌الله عسگراولادی، دبیرکل جمعیت مؤتلفه اسلامی با سابقه‌ترین تشکل جریان محافظه‌کار نیز حمایت حزب متبوعش از هاشمی را اعلام کرد.


جناح چپ؛ اتخاذ سیاست سکوت


برخلاف جناح راست که با تمام قوا در انتخابات حاضر شد و به دفاع دوباره از دولت مورد حمایت خود پرداختند، جناح چپ یا‌‌‌ همان خط امامی‌ها که در چهار ساله دولت اول هاشمی عملاً از عرصه سیاسی کناره گرفته بودند، ترجیح دادند در برابر انتخاباتی که در حال برگزاری بود سکوت اختیار کنند. مهم‌ترین تشکل‌های جریان خط امام یکی مجمع روحانیون مبارز تهران بود و دیگری سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی.

مجمع روحانیون مبارز که در دوره پنجم انتخابات ریاست جمهوری از هاشمی رفسنجانی حمایت کرده بود، این‌بار با توجه به کنار گذاشته شدن چهره‌های چپ کابینه هاشمی چندان تمایلی به ادامه حمایت خود نداشت اما در نفی دولت هاشمی نیز فعال ظاهر نشد و سیاست سکوت را برگزید. همان زمان برخی اعضای مجمع روحانیون مبارز اعلام کردند که نفیاً و اثباتاً در انتخابات شرکت نخواهند کرد. همزمان سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی نیز کمابیش موضعی مشابه اتخاذ کرد. در همین ارتباط بهزاد نبوی از اعضای ارشد شورای مرکزی سازمان مجاهدین انقلاب در اظهارنظری این انتخابات را «تشریفاتی» خواند و برد هاشمی را مسجل پیش‌بینی کرد. این‌چنین بود که انتخابات ششم ریاست جمهوری اسلامی ایران در شرایطی برگزار شد که انفعال جناح چپ و انزواطلبی آن‌ها، شرایط را برای در دست گرفتن مجدد ریاست دولت توسط هاشمی مهیا می‌ساخت

ریاست جمهوری ششم در آینه آمار

انتخابات ششمین دوره ریاست جمهوری در شرایطی برگزار شد که در مجموع ۳۳ میلیون و ۱۵۶ هزار و ۵۵ نفر از ایرانیان واجد شرایط شرکت در این انتخابات بودند و در این میان ۱۶ میلیون و ۷۶۹ هزار و ۷۸۷ نفر یعنی حدود ۵۰/۵ درصد از واجدین شرایط به پای صندوق‌های رای رفتند. با اعلام نتایج مشخص شد اکبر هاشمی رفسنجانی با کسب ۱۰ میلیون و ۵۶۶ هزار و ۴۹۹ رای از مجموع ۱۶ میلیون و ۷۶۹ هزار و ۷۸۷ رای ماخوذه برای دومین بار به ریاست جمهوری انتخاب شده است. نزدیک به ۷۶ درصد آرای شرکت‌کنندگان و کمی بیش از ۳۲ درصد آرای کل واجدین شرایط، رایی بود که در مقایسه با آرای دوره اول هاشمی یعنی ۱۵ و نیم میلیون رای، کاهش معناداری را نشان می‌داد. علاوه بر این مشارکت بسیار پایین ۵۰ درصدی مردم در هیچ یک از انتخابات مشابه پس از پیروزی انقلاب در ایران سابقه نداشت و بعد‌ها هم تکرار نشد.

بلافاصله پس از اعلام نتایج انتخابات و با وجود پیروزی هاشمی رفسنجانی، کاهش حدوداً ۲۵ درصدی آراء وی در مقایسه با دوره قبل، از سوی جناح‌های سیاسی از دو منظر متفاوت تفسیر شد. جناح چپ، سیاست‌های اقتصادی دولت، به ویژه سیاست تعدیل و حذف تدریجی یارانه‌ها را عامل کاهش ۲۵ درصدی آرای هاشمی رفسنجانی ذکر کرد، در حالی که جناح راست، نارضایتی مردم از حضور تعدادی از وزرا در کابینه که تفکرات متفاوتی با جناح راست و شخص رییس جمهور داشتند را علت اصلی این امر می‌دانست.

احمد توکلی در این انتخابات موفق شد بیش از چهار میلیون رای را به خود جلب کند که به نوبهٔ خود موضوع بی‌سابقه‌ای در تاریخ انتخابات‌های ریاست جمهوری گذشته بود چرا که در انتخابات گذشته همواره جز کسی که از ابتدا ریاست جمهوری‌اش قابل پیش‌بینی بود، مابقی رأی قابل توجهی کسب نمی‌کردند. در این میان عبدالله جاسبی یک میلیون و ۴۹۸ هزار و ۸۴ رأی و رجبعلی طاهری هم ۳۸۷ هزار و ۶۵۵ رأی را کسب کردند.

توکلی هیچ‌گاه نتیجه حضور خود در این انتخابات را شکست ندانست. وی بعد‌ها در گفت‌وگویی اظهار داشت: «نتیجهٔ کار بنده در آن سال نه تنها شکست نبود، بلکه یک نوع پیروزی بود؛ چرا که بعد از آن، به تدریج دوستان مجلس چهارم برای مقابله با اشتباهات اقتصادی- سیاسی اطرافیان رییس‌جمهور وقت (که بعد‌ها کارگزاران سازندگی نام گرفتند) اعتماد به نفس پیدا کردند.»

علی لاریجانی دربارهٔ نگاه هاشمی به رقیبش (توکلی) در این انتخابات در خاطرات خود در روز ۲۹ دی ماه ۱۳۷۲ می‌نویسد: «یادم هست وقتی بحث ریاست جمهوری در ماه‌ها پیش مطرح بود، روزی قبل از اینکه دولت تشکیل شود، با آقای هاشمی صحبت کردم که امروز آقای توکلی پیش من آمده و مصمم شده که در انتخابات شرکت کند. به آقای هاشمی گفتم ورود احمد توکلی رأی شما را کم خواهد کرد. آقای هاشمی پرسیدند مثلاً چقدر رأی می‌آورد. گفتم دو یا سه میلیون رأی دارد، خندیدند و گفتند ۲۰۰، ۳۰۰ هزار رأی هم ندارد! بعد معلوم شد چنین نیست... قبل از انتخابات ریاست جمهوری که طرحی در مورد ساماندهی افکار عمومی در مورد انتخابات را در دولت به عنوان وزیر فرهنگ مطرح کردم، نقد و بررسی زیادی شد. سخن آقای غرضی (وزیر پست، تلگراف و تلفن) از همه جالب‌تر بود که گفتند آقای هاشمی احتیاج به طرح ندارد، همین الان حدود ۱۸ میلیون رأی مربوط به شماست، یک قدری کار کنیم، ۲۰ میلیون رأی می‌شود!»
منبع: تاریخ ایرانی