ویرایش ژن "کریسپر" می‌تواند سرطان‌زا باشد!

دو تحقیق که اخیرا منتشر شده، نگرانی‌های جدیدی را به وجود آورده که پیشرفت سیستم ویرایش ژن "کریسپر-کس ۹" به طور بالقوه موجب افزایش خطر ابتلا به سرطان در سلول‌های ویرایش شده توسط این روش می‌شود.

دانشمندان این مطالعات جدید، دیگر محققان را از خطر این مکانیزم برای افزایش احتمال ابتلا به سرطان آگاه می‌کنند.

کمتر از یک دهه از زمان کشف روش انقلابی "کریسپر کس ۹" که تکنیک ویرایش ژن است، گذشته است. این روش به دانشمندان اجازه می‌دهد راه بی‌سابقه‌ای برای ویرایش دقیق DNA داشته باشند.

در بیشتر موارد، این روش، امیدوارکننده، امن و موثر نشان داده است. سال گذشته یک مطالعه بحث برانگیز منتشر شد که ادعا می‌کرد این تکنیک می‌تواند جهش‌های ناخواسته ژنتیکی را سبب شود، اما پس از موضع‌گیری‌های مخالف و موج انتقادات، در نهایت محققان آن پا پس کشیدند.

اما اکنون این دو مطالعه جدید، نگرانی‌های کاملا جدید در مورد پتانسیل این روش برای افزایش احتمال ابتلا به سرطان در سلول‌های ویرایش‌شده را ایجاد کرده است.

یکی از این مطالعات حاصل همکاری بین دانشگاه کمبریج و موسسه کارولینسکا است، در حالی که دیگری توسط یک تیم از محققان شرکت دارویی "نوارتیس" (Novartis) انجام شده است.

هر دو تحقیق، ارتباط بین مشکلات بین کارآیی پروتکل کریسپر و وجود یک پروتئین پیشگیری از سرطان شناخته شده به عنوان p۵۳ را نشان می‌دهد. این تحقیق نشان داد در حالی که کریسپر در ویرایش سلول‌های سرطانی بسیار موثر بود، در هنگام هدف‌گیری سلول‌های سالم بسیار ناکارآمد بود.

"اما هاپانیمی" سرپرست مطالعه موسسه کارولینسکا می‌گوید: هنگامی که به این موضوع دقت کردیم، متوجه شدیم که برش ژنوم با روش کریسپر-کس ۹ موجب فعال شدن یک پروتئین شناخته شده به عنوان p۵۳ می‌شود که مانند یک سیستم زنگ خطر سلولی عمل می‌کند و هشدار می‌دهد که DNA آسیب دیده است و جعبه کمک‌های اولیه سلولی را باز کرده تا آسیب وارده به DNA تعمیر شود. آغاز به کار این سیستم باعث می‌شود که ویرایش ژنوم خیلی دشوارتر شود.

مشکلی که این تحقیق مطرح می‌کند، این است که غیبت p۵۳ در سلول‌ها از یک طرف می‌تواند تاثیر کریسپر را افزایش دهد، اما باعث می‌شود که سلول مستعد سرطانی شدن شود. جهش‌ها یا کمبود‌ها در ژن p۵۳ در تقریبا هر نوع از سرطان یافت می‌شود و این ژن در حال حاضر اغلب به عنوان ژن سرکوب‌کننده تومور شناخته می‌شود.

تحقیقات جدید نشان می‌دهد زمانی که دانشمندان در حال توسعه درمان کریسپر هستند، ممکن است به طور تصادفی، سلول‌هایی را به وجود بیاورند که دارای پروتئین P۵۳ غیرفعال هستند. این بدان معنی است که این فرایند در نهایت می‌تواند سلول‌های بیمار را در طولانی مدت برای تبدیل شدن به سلول‌های سرطانی، آسیب‌پذیرتر کند.

"جوزی تایپیل" پژوهشگر ارشد مطالعه کارولینسکا می‌گوید: ما نمی‌خواهیم ایجاد وحشت کنیم و نمی‌گوییم که روش کریسپر-کس ۹ بد یا خطرناک است. این روش به وضوح به عنوان یک ابزار مهم در پزشکی استفاده خواهد شد، بنابراین توجه به مسائل ایمنی مهم است.

وی افزود: این روش درمانی هم، مانند هر درمان پزشکی دیگر، همیشه عوارض جانبی یا آسیب‌های احتمالی به همراه دارد و این باید در کنار مزایای استفاده از این روش در نظر گرفته شود.

این تحقیق جدید به هیچ وجه نمی‌گوید که روش اصلاح ژن کریسپر اساسا ناقص است، اما لزوم درجه‌ای از نظارت اضافی را که باید در کار‌های آتی در نظر گرفته شود، برجسته می‌کند.

این مطالعه نشان می‌دهد که سلول‌های ویرایش شده با روش کریسپر، قبل از استفاده بالینی باید مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرند تا اطمینان حاصل شود که مسیر‌های p۵۳ متلاشی نخواهند شد.

برخی از دانشمندان که در مورد تحقیقات جدید اظهار نظر کرده‌اند، می‌گویند که این نتیجه‌گیری که این روش بتواند بر تمام انواع سلول‌های ویرایش شده تأثیر بگذارد، می‌تواند خیلی زود باشد. این کشف تنها در یک سلول خاص در شرایط آزمایشگاهی یافت شده است.

همچنین لازم به ذکر است که این تحقیقات جدید به روش ویرایش ژن کریسپر با استفاده از آنزیم کس ۹ محدود شده است.

مطالعات نشان می‌دهد اختلال عمده در P۵۳ زمانی که از کریسپر برای برش دو رشته در DNA استفاده می‌شود، رخ می‌دهد. قاعدتا اشکال دیگر ویرایش کریسپر نباید به مسیر‌های P۵۳ آسیب برسانند.

با این حال، این دو مطالعه نشان می‌دهد که این مکانیسم جدید، به خوبی شناخته نشده است و پژوهشگرانی که درمان‌های مبتنی بر کریسپر را توسعه می‌دهند، باید آگاهی بیشتری از آن داشته باشند.

مطالعه مشترک کمبریج و کارولینسکا و مطالعه "نوارتیس" در مجله Nature Medicine منتشر شده است.