.svg)
رفتار ما چقدر از الگوی رفتار پیامبر با کودکان فاصله دارد؟
پارسینه: یکی از ابزار‌های تربیتی پیامبراکرم (صلی الله علیه و اله) در برخورد با کودکان استفاده از هدیه است. در سیره مبارک ایشان بسیار نقل شده است که حضرت با دادن هدیه به کودکان موجبات رضایت و جلب نظر آنان را فراهم می‌کردند
در عقاید امروزیان متمدن و متفکر چنین آمده است که: اگر کودکان، وحشی و پرخاشگرند باید آنان را رام و مطیع گردانید. زیرا آنان ماهیت حیوانی دارند و غرایز نقش اساسی در انگیزش رفتارشان دارد. این در حالی است که ما بار‌ها این جمله را از سخنان رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم شنیده یا خوانده ایم که: پنج چیز است که تا آستان مرگ آن‌ها را ترک نمی‌کنم؛ یکی از آن‌ها سلام کردن به کودکان است. در ادامه این مطلب را به نقل از سایت تبیان می‌خوانیم.
مدت یک قرن است که غرب تحقیقات دامنه دار و عمیقی پیرامون روان شناسی تربیت کودک به انجام رسانده است که به واقع، نتایج چشمگیری از آن پژوهش‌ها به دست آمده است؛ هر چند به بسیاری از پژوهش‌های آنان نمی‌توان به دیده اطمینان کامل نگریست. تا این زمان همچنان پیروان ژان پیاژه (زیست شناس، فیلسوف و روان شناس سوئیسی، متوفای ۱۹۸۰ م)، اسکینر، باندورا، کلارک هال، اریکسون و هاینزوانر، با یکدیگر نسبت به عقاید استادان خود اختلاف عقیده دارند. جمعی کودک را بزرگسالی کوچک (به تعبیر آنان: مینیاتور بزرگسال) و بعضی او را کاملاً متمایز با بزرگسال تعریف می‌کنند. عده‌ای او را متمایل به بدی، و برخی او را پاک سرشت می‌دانند.
درباره تربیت، تغذیه، رشد، عادت‌ها و رفتار‌های کودک نیز نظریات متفاوت و متناقض بسیاری میان پژوهشگران وجود دارد که به واقع آدمی گاه در انتخاب نظریه درست میان آنان سرگردان می‌شود.
انبوه نتایج علمی که امروزیان بدان دست یافته اند در سایه آزمایش‌های سالیان متمادی، استفاده از فن آوری و استمداد از تجربیات گذشتگان است؛ با این حال پیوسته طرح‌ها و نظریات جدیدی به دست می‌آید که گاه به طور کامل، ناقض نظریات گذشته است. اما در صد‌ها سال پیش که هیچ یک از این زمینه‌ها و امکانات پژوهشی وجود نداشته است، از سوی حضرت محمد امین صلی الله علیه و آله و سلم نسبت به کودکان، گفتار‌ها و رفتار‌هایی مشاهده شده است که امروزیان در ژرفای آن درمانده اند و فهم عمیقی از آن به دست نیاورده اند. معجزه حضرت محمد امین صلی الله علیه و آله و سلم تنها آیات قرآن نبود. گفتار و رفتارش، همه معجزه بود. چه آن که معجزه پدیده‌ای است که بشر از ارائه نمونه آن ناتوان باشد.
در عقاید امروزیان متمدن و متفکر چنین آمده است که: اگر کودکان، وحشی و پرخاشگرند باید آنان را رام و مطیع گردانید. زیرا آنان ماهیت حیوانی دارند و غرایز نقش اساسی در انگیزش رفتارشان دارد. این در حالی است که ما بار‌ها این جمله را از سخنان رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم شنیده یا خوانده ایم که: پنج چیز است که تا آستان مرگ آن‌ها را ترک نمی‌کنم؛ یکی از آن‌ها سلام کردن به کودکان است.
به راستی، ژرفای مفهوم این جمله را کدام متفکر روان شناس درک می‌کند؟ در افکار خردسالان چه می‌گذرد که حضرت امام صادق علیه السلام در پی نقل آنچه از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرا گرفته، می‌فرماید: "احبوا الصبیان و ارحموهم و اذا وعدتمو هم ففو لهم فانهم لایرون الا انکم ترزقونهم"؛ به کودکان محبت بورزید و مورد شفقتشان قرار دهید و هر گاه به آنان وعده‌ای دادید، وفا کنید. زیرا آن‌ها شما را روزی دهنده خود می‌دانند.
در این نوشتار به طور گزیده به تشریح پاره‌ای از گفتار‌ها و رفتار‌های حضرت محمد صلیه الله علیه و آله و سلم درباره کودکان می‌پردازیم.
یکی از ابعاد رفتاری زندگی پیامبر اکرم (صلی الله علیه و اله) تعامل و ارتباط نیکو با کودکان و نوجوانان است، با اندکی دقت و تأمل در سیره رفتاری پیامبراکرم (صلی الله علیه و اله) به خوبی متوجه می‌شویم که ایشان جایگاه خاصی برای این قشر از جامعه قائل بوده و از هیچ گونه لطف و مرحمتی در حق آنان دریغ نکرده‌اند و همگان را به رفتار نیکو با آنان سفارش کرده‌اند. در روایتی از کتاب مکارم اخلاق از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و اله) این چنین نقل شده است: «أَکْرِمُوا أَوْلَادَکُمْ وَ أَحْسِنُوا أَدَبَهُمْ یُغْفَرْ لَکُم؛ [۱]فرزندانتان را گرامى دارید، و خوب تربیت کنید، تا خداوند شما را بیامرزد.»
هدیه دادن به کودکان
یکی از ابزار‌های تربیتی پیامبراکرم (صلی الله علیه و اله) در برخورد با کودکان استفاده از هدیه است. در سیره مبارک ایشان بسیار نقل شده است که حضرت با دادن هدیه به کودکان موجبات رضایت و جلب نظر آنان را فراهم می‌کردند: برای نمونه در متون و منابع روایی از عایشه نقل شده است «گردنبندی برای رسول خدا (صلی الله علیه واله) هدیه آوردند که از طلا ساخته شده بود. تمام همسران پیامبر خدا (صلی الله علیه و اله) در یک جا گرد آمده بودند. أمامه دختر ابی العاص که کودکی بود در گوشه منزل بازی می‌کرد، رسول خدا (صلی الله علی و اله) آن گردنبد را نشان داد و پرسید: این را چگونه می‌بینید؟ همه به آن نگاه کردیم و گفتیم ما تاکنون بهتر و نیکوتر از این را ندیده‌ایم، رسول خدا (صلی الله علیه و اله) فرمودند: او را به من دهید. عایشه گوید: زمین در نظرم تاریک شد. من ترسیدم او را در گردن دیگران قرار دهد و دیگران نیز همانند من می‌اندیشیدند. همگی ساکت بودیم، تا اینکه أمامه به سوی رسول خدا (صلی الله علیه و اله) و پیامبر اکرم گردنبد رابه گردن او قرار داد و سپس از نزد ما رفت.»
بلند شدن در برابر کودک
یکی دیگر از ابزار تربیتی پیامبر اکرم (صلی الله علیه و اله) در مواجه با کودکان استفاده از اهرم احترام و تکریم بوده است، بلند شدن در برابر کودکان، به نوعی القای هویت و شخصیت به آنان است. در واقع پیامبر اکرم (صلی الله علیه و اله) با این رویکرد ارزشی و اخلاقی در جامعه به مردم درس پرورش شخصیت کودکان و همچنین لزوم تکریم ایشان را می‌آموختند: نقل شده است: «عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُرَیْدَةَ قَالَ سَمِعْتُ أَبِی یَقُولُ کَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص. یَخْطُبُ عَلَى الْمِنْبَرِ فَجَاءَ الْحَسَنُ وَ الْحُسَیْنُ وَ عَلَیْهِمَا قَمِیصَانِ أَحْمَرَانِ یَمْشِیَانِ وَ یَعْثُرَانِ فَنَزَلَ رَسُولُ اللَّهِ ص. مِنَ الْمِنْبَرِ فَحَمَلَهُمَا وَ وَضَعَهُمَا بَیْنَ یَدَیْه...؛ از عبد اللَّه بن بریده روایت کرده‌اند که گفت: از پدرم شنیدم که میگفت: یک روز پیامبر معظم اسلام صلى اللَّه علیه و آله بر فراز منبر مشغول سخنرانى بود. ناگاه حسنین علیهما السّلام در حالى آمدند که پیراهن قرمز پوشیده بودند، آن پیراهنها به پاى ایشان مىپیچید و بزمین میخوردند. پیغمبر اکرم اسلام از منبر فرود آمد و ایشان را برداشت و در مقابل خود جاى داد.»
عدالت میان فرزندان
رعایت عدالت از جمله توصیه‌های همیشگی است در مورد فرزندان و تربیت ان‌ها در خانواده نیز توجه فراوانی به عدالت شده است از جمله: محبت عادلانه، تقسیم ارث عادلانه، حمایت مادی و معنوی عادلانه، رفتار عادلانه با فرزندان و ... چنان‌که پیامبر اکرم (ص) در این باره سفارش فراوان داشته از جمله نعمان بن بشیر می‌گوید: شنیدم پیامبر (ص) فرمود: بین فرزندانتان به عدالت رفتار کنید.
مدت یک قرن است که غرب تحقیقات دامنه دار و عمیقی پیرامون روان شناسی تربیت کودک به انجام رسانده است که به واقع، نتایج چشمگیری از آن پژوهش‌ها به دست آمده است؛ هر چند به بسیاری از پژوهش‌های آنان نمی‌توان به دیده اطمینان کامل نگریست. تا این زمان همچنان پیروان ژان پیاژه (زیست شناس، فیلسوف و روان شناس سوئیسی، متوفای ۱۹۸۰ م)، اسکینر، باندورا، کلارک هال، اریکسون و هاینزوانر، با یکدیگر نسبت به عقاید استادان خود اختلاف عقیده دارند. جمعی کودک را بزرگسالی کوچک (به تعبیر آنان: مینیاتور بزرگسال) و بعضی او را کاملاً متمایز با بزرگسال تعریف می‌کنند. عده‌ای او را متمایل به بدی، و برخی او را پاک سرشت می‌دانند.
درباره تربیت، تغذیه، رشد، عادت‌ها و رفتار‌های کودک نیز نظریات متفاوت و متناقض بسیاری میان پژوهشگران وجود دارد که به واقع آدمی گاه در انتخاب نظریه درست میان آنان سرگردان می‌شود.
انبوه نتایج علمی که امروزیان بدان دست یافته اند در سایه آزمایش‌های سالیان متمادی، استفاده از فن آوری و استمداد از تجربیات گذشتگان است؛ با این حال پیوسته طرح‌ها و نظریات جدیدی به دست می‌آید که گاه به طور کامل، ناقض نظریات گذشته است. اما در صد‌ها سال پیش که هیچ یک از این زمینه‌ها و امکانات پژوهشی وجود نداشته است، از سوی حضرت محمد امین صلی الله علیه و آله و سلم نسبت به کودکان، گفتار‌ها و رفتار‌هایی مشاهده شده است که امروزیان در ژرفای آن درمانده اند و فهم عمیقی از آن به دست نیاورده اند. معجزه حضرت محمد امین صلی الله علیه و آله و سلم تنها آیات قرآن نبود. گفتار و رفتارش، همه معجزه بود. چه آن که معجزه پدیده‌ای است که بشر از ارائه نمونه آن ناتوان باشد.
در عقاید امروزیان متمدن و متفکر چنین آمده است که: اگر کودکان، وحشی و پرخاشگرند باید آنان را رام و مطیع گردانید. زیرا آنان ماهیت حیوانی دارند و غرایز نقش اساسی در انگیزش رفتارشان دارد. این در حالی است که ما بار‌ها این جمله را از سخنان رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم شنیده یا خوانده ایم که: پنج چیز است که تا آستان مرگ آن‌ها را ترک نمی‌کنم؛ یکی از آن‌ها سلام کردن به کودکان است.
به راستی، ژرفای مفهوم این جمله را کدام متفکر روان شناس درک می‌کند؟ در افکار خردسالان چه می‌گذرد که حضرت امام صادق علیه السلام در پی نقل آنچه از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرا گرفته، می‌فرماید: "احبوا الصبیان و ارحموهم و اذا وعدتمو هم ففو لهم فانهم لایرون الا انکم ترزقونهم"؛ به کودکان محبت بورزید و مورد شفقتشان قرار دهید و هر گاه به آنان وعده‌ای دادید، وفا کنید. زیرا آن‌ها شما را روزی دهنده خود می‌دانند.
در این نوشتار به طور گزیده به تشریح پاره‌ای از گفتار‌ها و رفتار‌های حضرت محمد صلیه الله علیه و آله و سلم درباره کودکان می‌پردازیم.
یکی از ابعاد رفتاری زندگی پیامبر اکرم (صلی الله علیه و اله) تعامل و ارتباط نیکو با کودکان و نوجوانان است، با اندکی دقت و تأمل در سیره رفتاری پیامبراکرم (صلی الله علیه و اله) به خوبی متوجه می‌شویم که ایشان جایگاه خاصی برای این قشر از جامعه قائل بوده و از هیچ گونه لطف و مرحمتی در حق آنان دریغ نکرده‌اند و همگان را به رفتار نیکو با آنان سفارش کرده‌اند. در روایتی از کتاب مکارم اخلاق از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و اله) این چنین نقل شده است: «أَکْرِمُوا أَوْلَادَکُمْ وَ أَحْسِنُوا أَدَبَهُمْ یُغْفَرْ لَکُم؛ [۱]فرزندانتان را گرامى دارید، و خوب تربیت کنید، تا خداوند شما را بیامرزد.»
هدیه دادن به کودکان
یکی از ابزار‌های تربیتی پیامبراکرم (صلی الله علیه و اله) در برخورد با کودکان استفاده از هدیه است. در سیره مبارک ایشان بسیار نقل شده است که حضرت با دادن هدیه به کودکان موجبات رضایت و جلب نظر آنان را فراهم می‌کردند: برای نمونه در متون و منابع روایی از عایشه نقل شده است «گردنبندی برای رسول خدا (صلی الله علیه واله) هدیه آوردند که از طلا ساخته شده بود. تمام همسران پیامبر خدا (صلی الله علیه و اله) در یک جا گرد آمده بودند. أمامه دختر ابی العاص که کودکی بود در گوشه منزل بازی می‌کرد، رسول خدا (صلی الله علی و اله) آن گردنبد را نشان داد و پرسید: این را چگونه می‌بینید؟ همه به آن نگاه کردیم و گفتیم ما تاکنون بهتر و نیکوتر از این را ندیده‌ایم، رسول خدا (صلی الله علیه و اله) فرمودند: او را به من دهید. عایشه گوید: زمین در نظرم تاریک شد. من ترسیدم او را در گردن دیگران قرار دهد و دیگران نیز همانند من می‌اندیشیدند. همگی ساکت بودیم، تا اینکه أمامه به سوی رسول خدا (صلی الله علیه و اله) و پیامبر اکرم گردنبد رابه گردن او قرار داد و سپس از نزد ما رفت.»
بلند شدن در برابر کودک
یکی دیگر از ابزار تربیتی پیامبر اکرم (صلی الله علیه و اله) در مواجه با کودکان استفاده از اهرم احترام و تکریم بوده است، بلند شدن در برابر کودکان، به نوعی القای هویت و شخصیت به آنان است. در واقع پیامبر اکرم (صلی الله علیه و اله) با این رویکرد ارزشی و اخلاقی در جامعه به مردم درس پرورش شخصیت کودکان و همچنین لزوم تکریم ایشان را می‌آموختند: نقل شده است: «عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُرَیْدَةَ قَالَ سَمِعْتُ أَبِی یَقُولُ کَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص. یَخْطُبُ عَلَى الْمِنْبَرِ فَجَاءَ الْحَسَنُ وَ الْحُسَیْنُ وَ عَلَیْهِمَا قَمِیصَانِ أَحْمَرَانِ یَمْشِیَانِ وَ یَعْثُرَانِ فَنَزَلَ رَسُولُ اللَّهِ ص. مِنَ الْمِنْبَرِ فَحَمَلَهُمَا وَ وَضَعَهُمَا بَیْنَ یَدَیْه...؛ از عبد اللَّه بن بریده روایت کرده‌اند که گفت: از پدرم شنیدم که میگفت: یک روز پیامبر معظم اسلام صلى اللَّه علیه و آله بر فراز منبر مشغول سخنرانى بود. ناگاه حسنین علیهما السّلام در حالى آمدند که پیراهن قرمز پوشیده بودند، آن پیراهنها به پاى ایشان مىپیچید و بزمین میخوردند. پیغمبر اکرم اسلام از منبر فرود آمد و ایشان را برداشت و در مقابل خود جاى داد.»
عدالت میان فرزندان
رعایت عدالت از جمله توصیه‌های همیشگی است در مورد فرزندان و تربیت ان‌ها در خانواده نیز توجه فراوانی به عدالت شده است از جمله: محبت عادلانه، تقسیم ارث عادلانه، حمایت مادی و معنوی عادلانه، رفتار عادلانه با فرزندان و ... چنان‌که پیامبر اکرم (ص) در این باره سفارش فراوان داشته از جمله نعمان بن بشیر می‌گوید: شنیدم پیامبر (ص) فرمود: بین فرزندانتان به عدالت رفتار کنید.
منبع: تبیان
ارسال نظر