چرا آمریکا از شورای حقوق بشر سازمان ملل خارج شد؟

از حدود یک سال و نیم پیش که ترامپ و تیم دیپلماتیک وی بر مسند امور در آمریکا قرار گرفتند انتقادات فراوانی به نظام حقوق بشری سازمان ملل متحد روانه داشته اند. روند انتقادات آمریکایی ها به تصمیمات شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد از ابتدای سال شمسی میلادی بسیار پر رنگ تر نیز شده است. در ۴ فروردین امسال نماینده آمریکا در سازمان ملل مدعی شد اقدامات شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد بر ضد اسرائیل تبعیض آمیز است. نیکی هیلی در این خصوص افزود «شورای حقوق بشر سازمان ملل پنج قطعنامه به تصویب رساند و اسرائیل را محکوم کرد. در این حال شورای حقوق بشر تنها یک قطعنامه ضد کره شمالی، ایران و سوریه به تصویب رسانده است ... هر سال در ماه مارس شورای حقوق بشر تنها دو جلسه برای بررسی موارد نقض حقوق بشر در تمامی کشورها برگزار می کند و در تمامی این جلسات تنها درباره یک موضوع بحث می شود و آن اسرائیل است ... زمانی که شورای حقوق بشر با اسرائیل بدتر از کره شمالی، ایران و سوریه رفتار می کند با اینکار خود اقدامی غیرقابل قبول و نابخردانه را مرتکب می شود.»

آمریکایی ها موضوع خروج از شورای حقوق بشر سازمان ملل را در دو ماه اخیر و بعد از ماجرای انتقال سفارتشان از تل آویو به قدس بیشتر پی گیری کردند و انتقادات شدیدتری را نسبت به مواضع و قطعنامه های شورای حقوق بشر داشته اند. نیکی هیلی در این خصوص در مارس ۲۰۱۸ تهدید کرده بود که کشورش در صورت ادامه روند کنونی این شورا را ترک خواهد کرد.

چرا آمریکا خود را روبروی نهادهای حقوق بشری قرار می دهد؟

رویه قالبی که بر رفتار دولت آمریکا و نمایندگان این کشور در سازمان های بین المللی و خصوصا سازمان های حقوق بشری در سال های بعد از تاسیس سازمان ملل متحد فائق بوده است، این بوده که دست کم در مواضع اعلامی چندان روبروی نهادهای حقوق بشری قرار نمی گرفته اند و تلاش می کردند تا با همسویی با نهادهای حقوق بشری خود را به عنوان یکی از مدعیان، مدافعان و منتقدان معرفی کنند. آمریکایی ها مدعی بوده اند که مهد حقوق بشر کشورهای غربی آمریکا بوده است. آن ها خود را مدافع کسانی معرفی کرده اند که در کشورهای دیگر ندای مخالفت با سیستم های سیاسی را سر می دادند و برای آن ها امتیازات مختلف سیاسی و مالی در نظر می گرفتند و از دیگر سو منتقد کشورهایی بوده اند که به زعم امریکایی ها حقوق بشر را در گستره سرزمینی خود رعایت نمی کردند. اما این موضوع در زمان ترامپ ماهیتی کاملا متفاوت به خود گرفته است. حقوق بشر در نظام سیاسی دونالد ترامپ و یارانش حتی همان «مجاز اعلامی» را نیز ندارد. به همین دلیل است که آمریکایی که تا دیروز در خلوت حقوق بشر را نقض می کرد و در جلوت نمایش حقوق بشردوستانه از خود به جای می گذاشت، حالا هم در خلوت و هم در جلوت در جلوی چشمان میلیاردها انسان به دلایل سیاسی از نهادهای حقوق بشری خارج می شود و خود را مستقیما روبروی نهادهای حقوق بشری قرار می دهد. البته در خصوص خروج از موافقتنامه های بین المللی، خروج از شورای حقوق بشر سازمان ملل تنها اقدام آمریکا نبوده است، پس از ورود دونالد ترامپ به کاخ سفید، آمریکا علاوه بر خروج از توافقنامه آب و هوایی پاریس تاکنون از عضویت در یونسکو، سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد کنار کشیده و کمک مالی خود به سازمان ملل متحد در سال ۲۰۱۸ میلادی را نزدیک به ۲۵ درصد نسبت به دو سال گذشته کاهش داده است. موضوعی که سبب انتقادات بسیاری نسبت به مواضع دونالد ترامپ و اعضای دولت امریکا شده است. اما برای پاسخ به چرایی خروج آمریکا از شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد می توان به چند دلیل اشاره کرد که عبارتند از:

۱. ترامپ به دنبال خارج کردن اسرائیل از انزوای تاریخی است

به نظر می رسد یکی از مهمترین دلایل ترامپ برای دست زدن به خروج از شورای حقوق بشر این است که اسرائیل را از انزوای تاریخی در مسئله حقوق بشر خارج کند. ترامپ به دنبال شناسایی اسرائیل به صورت بلند مدت با انجام پروژه یکپارچه سازی سیاست های آمریکا و اسرائیل نزد افکار عمومی بین المللی است به گونه ای که دیگران تصور کنند اگر کسی می خواهد احترام آمریکا را داشته باشد، بایستی حتما به همان میزان برای اسرائیل نیز احترام بخرد. این سیاست یکپارچه سازی ابتدا با «معامله قرن»، تلاش برای شناسایی اسرائیل به وسیله کشورهای عربی شبیه عربستان و امارات، خروج آمریکا از توافق هسته ای ایران عملی شد، سپس با انتقال سفارت آمریکا از تل آویو به قدس عملیاتی تر شد و نهایتا با خروج از سازمان ملل به عنوان یکی از مهمترین اقدامات آمریکا در حمایت و تلاش برای شناسایی اسرائیل همراه شده است. به همین دلیل تهدیدات آمریکا مبنی بر خروج از شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد بالاخره در ۲۰ ژوئن معادل با ۳۰ خرداد ماه ۱۳۹۷ به وسیله وزیر امور خارجه آمریکا و نماینده این کشور در سازمان ملل رسما اعلام شد.

۲. ترامپ اعتقادی به حقوق بشر ندارد

دومین دلیلی که می توان برای چرایی خروج آمریکا از شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد بر شمرد این است که ترامپ با این اقدام در حال فرستادن این پیام به کشورهای اروپایی، ژاپن و کانادا است که آمریکای دوران ترامپ هیچ اعتقادی به حقوق بشر به عنوان مبنای رفتار آمریکا با سایر کشورها در نظام بین المللی ندارد و کشورهای دیگر نبایستی از آمریکا انتظار این را داشته باشند که آمریکا رفتارهای خود را متناسب با موازین حقوق بشری تنظیم کند. البته ترامپ پیش از این نیز این موضوع را با بیانی دیگر مطرح کرده بود. در جریان مذاکره ترامپ و کیم جونگ اون، بسیاری از کشورها از جمله ژاپن و کشورهای اروپایی به ترامپ گوشزد کرده بودند که یکی از مهمترین عناصر این مذاکرات بایستی وضعیت حقوق بشری کره شمالی باشد، اما ترامپ با نادیده گرفتن این موضوع ترجیح داد تا بیشتر موضوعات امنیتی را مورد توجه قرار دهد و از مطرح کردن این موضوع که مسائل حقوق بشری را در دستور کار قرار نخواهد داد، هیچ پروایی نیز به خود راه نداد.

البته ترامپ باز هم تلاش می کند تا در مسائل حقوق بشری سطحی از بازی های سیاسی عمومی و متداول آمریکا در خصوص حقوق بشر و اتهام به رقبای آمریکا و دشمنان واشنگتن را بیان کند تا هم کمتر مورد انتقاد قرار گیرد و هم ابزار کهنه حقوق بشر کماکان در دستان آمریکایی ها برای فشار به سایر کشورها مطرح باشد. برای مثال نیکی هیلی بار دیگر از وضعیت حقوق بشر در کشورهایی چون چین و روسیه انتقاد کرد، اما این موضوع به هیچ وجه منافاتی با سیاست های اعمالی ترامپ در خصوص حقوق بشر ندارد، ترامپ حقوق بشر را نه تنها اولویت نمی داند، بلکه آن را مانعی برای رسیدن به منافع آمریکا و متحدانش در سطح بین المللی و داخلی می داند. نام عربستان، امارات و اسرائیل که رسما از سوی نهادهای بین‌المللی به ارتکاب جنایات جنگی و نقض حقوق بشر متهم شده‌اند، از نظر ترامپ متحدان و شرکای سرسخت آمریکا محسوب می شوند. دو مورد اول در حال کشتار مردم یمن و نقض حقوق داخلی مردم خود هستند و مورد سوم نیز چندین سال است که غزه را تبدیل به بزرگترین زندان سرباز دنیا کرده است.

۳. یک گام به جلو برای متهم نشدن در یمن

یکی از مسائلی که در روز های اخیر در حال اتفاق افتادن است مسائل حقوق بشری داخل آمریکا و مسائل حقوق بشری خارج از این کشور است که سبب انتقادات شدید مدافعان حقوق بشر نسبت به این کشور شده است. در داخل آمریکا برخی از موضوعات شبیه در قفس قرار دادن مهاجران سبب سرو صدای بسیاری از مدافعان حقوق بشر در داخل و خارج آمریکا شده است و نوع نگاه حیوانی نهادهای امنیتی و داخلی امریکا با مهاجران در معرض انتقاداتی قرار گرفته است و در خارج از آمریکا و در یمن در روز های اخیر شاهد یک جنایت عظیم بوده ایم. در همین روزهای جام جهانی، آمریکا به همراه شرکای منطقه ای خود جنایاتی فجیع را علیه ۲ و نیم میلیون نفر از اهالی الحدیده کرده است، موضوعی که قطعا توسط مجامع بین المللی دنبال نخواهد شد، چرا که آمریکایی ها با ایراد انتقاد نسبت به شورای حقوق بشر و متعاقبا خروج از این شورا، عملا این شورا را در موضع پاسخ گویی و اتهام قرار داده اند و به صورت واقعی اجازه ابتکار عمل از مدافعان حقوق بشر را گرفته اند. به عبارتی دیگر یکی از مهمترین دلایل خروج آمریکا از شورای حقوق بشر را بایستی در تناسب با اتفاقاتی که در روزهای اخیر در منطقه و در داخل امریکا در حال افتادن است، دانست. آمریکا یک گام به جلو حرکت کرده تا اجازه ایراد اتهامات در خصوص نقض های فاحش حقوق بشر را از نهادهای حقوق بشری و مدافعان حقوق بشر بگیرد.

ارزیابی

نه موضوع نقض حقوق بشر توسط آمریکا چه در حوزه داخلی و چه در حوزه بین المللی و نه موضوع خروج از ترتیبات بین المللی، موضوعی تازه نیست، اما آن چه مشخص است این است که چگونه هنوز هم برخی از مدعیان حقوق بشری آمریکا را به عنوان یکی از کشورهای مدافع و اصلی در حوزه حقوق بشر قلمداد می کنند. به نظر می رسد برای پاسخ به این سوال بایستی به سراغ دلایل سیاسی و روانی رفت.