آیا اسلام برای شادی تعریفی ارائه داده؟

یکی از موضوعاتی که در باب ولادت اهل بیت علیهم السلام مناسبت مطرح شدن دارد، بحث شادی و نشاط است. به تعبیری شاید این گونه بتوان به موضوع پرداخت که؛ تعریف شادی در اسلام چیست و اسلام چه حد و مرزی برای شادی مطرح کرده است؟ که در این فرصت در ولادت امام موسی کاظم علیه السلام بر این مسأله مروری خواهیم داشت.

شادی یکی از نیاز‌های انسان و لازمه زندگی اوست. چنانچه در سخنی از اهل بیت یکی از قسمت‌های چهارگانه در برنامه ریزی روزانه را به تفریح و شادی اختصاص داده شده است.
به تعبیر امیرالمؤمنین علی (ع) شادی دل را باز می‌کند و موجب نشاط می‌شود، شادی هیجان نیست؛ آرامش و بسط درونی و حس خوب درونی را شادی می‌گویند.



اما اینکه این شادی چه تعریف و المان‌هایی دارد را می‌توان از آیات و روایات استنباط کرد؛ در روایتی داریم که شادی حقیقی و واقعی برای کسی وجود دارد که به آنچه خداوند برای او قسمت کرده خرسند و شاد باشد؛ اینکه چشمش به اموال این و آن نباشد. به تعبیری کل بحث شادی و نشاط را می‌توان در این آیه از قرآن کریم خلاصه کرد که؛ «لِکَیْلا تَأْسَوْا عَلى‏ ما فاتَکُمْ وَ لا تَفْرَحُوا بِما آتاکُمْ» (۱)

به تعبیر حضرت سلیمان (ع)، پیامبری که همه عالم مطیع فرمان او بودند، در تعبیری می‌فرمایند؛ نرمی و سختی زندگی را آزمودیم و گواراترین زندگی را که باعث شادی و نشاط باشد در کمترین و ساده‌ترین آن یافتیم.

جهان، بازتابی از خود ماست
یادمان باشد که جهان، بازتابی از خود ماست؛ وقتی خود را دوست داریم، همه را دوست می­داریم و آن­گاه که از خودمان بیزار می‌شویم، بیزاریم، به هیچ کس نمی‌توانیم عشق بورزیم.

در لحظه حال زندگی کنید
کلید شادی و خرسندی، متمرکز ساختن ذهن در لحظه حال است؛ پی بردن به این حقیقت که تمام دارایی ما این لحظه است و میزان آرامش ذهن و کارایی فردی ما براساس مقدار توانایی برای زیستن در زمان حال مشخص می­ شود.

ویکتور هوگو گفته است: «سراسر عمر ما تلاشی است پیوسته برای دستیابی به کامیابی و سعادت، در حالی که خوشبختی، همین لحظه ­ای بود که به آن می ­اندیشیدیم» و این نکته همان است که قرآن کریم می‌فرماید: «لِکَیْلا تَأْسَوْا عَلى‏ ما فاتَکُمْ وَ لا تَفْرَحُوا بِما آتاکُمْ»

از مشکلات استقبال کنید
نومیدی و یأس آثار تخریب کننده­ای به همراه دارد و راه دوری و مبارزه تمام عیار با آن، این است که از داستان‌های انسان‌های برجسته استفاده کرده، درس عبرت گیریم و از موانعی که می­تواند مسدود کننده موفقیّت و کامیابی انسان شود، آگاه شویم: «دموستنس»، ناطق برجسته یونانی از چنان لکنت زبانی رنج می ­برد که به سختی می ­توانست حرف بزند، وی با دهان پر از ریگ تمرین حرف زدن می ­نمود و خود را در حالی مجسّم می­ کرد که با مهارت در برابر یک جمع در حال سخنرانی است؛ وی یکی از بزرگ­ترین سخنرانان گردید»

«توماس ادیسون» نیز که در ایّام تحصیل، او را از مدرسه بیرون انداختند، اما خود را باز شناخت و مخترع برق گردید.


از اشتباهات نترسید
روزی از «توماس ادیسون» پرسیدند: از اینکه بار‌ها و بار‌ها در تلاش برای ساختن لامپ برق با شکست روبه­ رو شدی چه احساسی داشتی؟ ادیسون پاسخ داد: «من هیچ وقت شکست نخورده ­ام، بلکه با موفقیت توانستم هزاران طریقه نساختن لامپ برق را کشف کنم!»

خشم و کینه را در خود نگه ندارید
کاری کنید که امروز آخرین روزی باشد که اسیر ناراحتی‌های قدیمی هستید. چیزی که در گذشته اتفاق افتاده است، فقط یک بخش از کتاب زندگی شماست. فقط کافی است که کتاب را ورق بزنید.
همه ما در زندگی بخاطر تصمیمات خودمان و دیگران صدمه دیده‌ایم و با اینکه درد و ناراحتی ناشی از این تجربیات کاملاً طبیعی هستند، گاهی اوقات برای مدتی طولانی در شما می‌مانند. احساس خشم و کینه ما را وا می‌دارد که همان درد را دوباره و دوباره برای خودمان تکرار کنیم و فراموش کردن آن برایمان سخت شود.

بخشش چاره کار است. باعث می‌شود بتوانید بدون مقابله کردن با گذشته، روی آینده‌تان تمرکز کنید و زندگی را باشادی و نشاط بیشتری سپری کنید. برای دریافتن قدرت بی‌نهایت چیزی که در آینده اتفاق می‌افتد، باید هر چیزی که پشت سرتان است را ببخشید.

بدون بخشش، زخم‌ها هیچوقت خوب نمی‌شوند و رشد فردی شما حاصل نخواهد شد. به این معنی نیست که گذشته‌تان را پاک می‌کنید یا اتفاقاتی که افتاده را فراموش می‌کنید. به این معنی است که آن درد و خشم را کنار می‌گذارید و درعوض انتخاب می‌کنید که از آن اتفاق درس بگیرید و به سمت آینده‌تان حرکت کنید.

به دنیا نگرش مثبت داشته باشید

الَّذِی أَحْسَنَ کُلَّ شَیْءٍ خَلَقَهُ وَبَدَأَ خَلْقَ الْإِنسَانِ مِن طِینٍ؛ او کسی است که هر چه را آفرید نیکو آفرید و آغاز آفرینش انسان را از گل قرار داد.» (۲)
جهان و همه ذرات آن آفرینشی نیکو دارد. دنیایی که اسلام معرفی می‌کند بسیار زیباست، زیرا نظام احسن است. اصلاح نگرش فرد به زندگی مهم‌ترین عامل خرسندی و شادی است‏.

امید به فضل و رحمت الهی

قُلْ بِفَضْلِ اللّهِ وَبِرَحْمَتِهِ فَبِذَلِکَ فَلْیَفْرَحُواْ هُوَ خَیْرٌ مِّمَّا یَجْمَعُونَ؛ بگو به فضل و رحمت خدا باید خوشحال شوند که از آنچه گردآوری کرده ‏اند بهتر است.» (۳)
مفسران بر آنند که فضل الهی به نعمت‌های ظاهری و رحمت الهی به نعمت‌های باطنی اشاره دارد. اهل ایمان، اهل بینش و بصیرتند و با توجه و عنایت به نعمت‌های الهی که به صورت فضل و رحمت بر بندگانش در حال بارش و نزول است، در پناهگاه مطمئن پروردگار، احساس سرور و شادمانی درونی می‌کنند.

شادی با ائمه معصومین (ع)

از شادی‌های پسندیده، شاد بودن در ایام ولادت ائمه معصومین علیهم السلام و برپایی جشن شادی و سرور است؛ حضرت علی علیه السلام پیرو واقعی خود را کسی معرفی می‌فرمایند که شادی و غم‌هایش با شادی و غم‌های ائمه معصومین علیهم السلام هماهنگ است و در شادی آن‌ها شاد و در اندوه آن‌ها غمگین است. «إن الله تبارک و تعالی اطلع إلی الارض فاختارنا و اختارلنا شیعه ینصروننا و یفرحون لفرحنا و یحزنون لحزننا و یبذلول اموالهم و انفسهم فینا اولئک منا و إلینا» (۴)
بخشش چاره کار است. باعث می‌شود بتوانید بدون مقابله کردن با گذشته، روی آینده‌تان تمرکز کنید و زندگی را باشادی و نشاط بیشتری سپری کنید. برای دریافتن قدرت بی‌نهایت چیزی که در آینده اتفاق می‌افتد، باید هر چیزی که پشت سرتان است را ببخشید.


شادی هیجان نیست

به تعبیر امیرالمؤمنین علی علیه السلام شادی دل را باز می‌کند و موجب نشاط می‌شود، شادی هیجان نیست؛ آرامش و بسط درونی و حس خوب درونی را شادی می‌گویند؛ بنابراین با این تعریف باید ببینیم برنامه‌هایی که از طریق صدا و سیما و برپایی کنسرت‌ها و مسائل این چنین به بهانه ایجاد شادی در میان مردم برگزار می‌شود، و عده‌ای کنترل این معقول این مسائل را خلاف شادی مردم می‌دانند، آیا این‌ها به معنای واقعی شادی آور هستند؟

برای ایجاد حس شادی پایدار، باید تلاش کنیم تا این حس در ما ایجاد شود چرا که ریشه بیماری ها، شاد نبودن است. از نظر روحی وقتی سالم هستیم که شاد باشیم؛ بنابراین باید از ترس‌های نابجا، غصه خوردن‌های بی جا، عادت‌هایی که روح کسالت و خستگی را به انسان می‌دهند دوری کنیم.
پی نوشت:
۱- سوره حدید/آیه ۲۳،
۲- سجده/۷،
۳- یونس/۵۸،
۴- حسنی استرآبادی، ۱۴۰۹: ۶۴۲

منبع:
مطلب "چیستی و ماهیت شادی در قرآن و روایات و راهکار‌هایی برای شاد زیستن"؛ نوشته دکتر محمدحسین مردانی نوکنده
مطلب "شادی و نشاط در سبک زندگی اسلامی" نوشته علی قنبریان