چرا کنسولگری آمریکا در بصره بسته شد؟

پایگاه اینترنتی نیویورک تایمز در گزارشی نوشت: وزارت امور خارجه آمریکا روز جمعه اعلام کرد به دنبال حملات هفته‌های اخیر به کنسولگری آمریکا در شهر بصره عراق‏، دستور تخلیه این مکان را صادر کرده است.

مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا در بیانیه‌ای کتبی اعلام کرد کنسولگری این کشور در شهر بصره بار‌ها هدف قرار گرفته است. وزیر خارجه آمریکا پس از صدور دستور تعطیلی کنسولگری این کشور در بصره، بدون ارائه هیچ شواهدی، بار دیگر ایران را به نقش‌آفرینی در حمله به اماکن دیپلماتیک آمریکا در عراق متهم کرد.

وی در این بیانیه گفت: «ایران باید این موضوع را درک کند که آمریکا به هر حمله‌ای پاسخی فوری و مناسب خواهد داد.»

وزارت امور خارجه آمریکا انتقال کارکنان کنسولگری را جابجایی موقت نامید. تیم دیویس، سرکنسول آمریکا در بصره عکسی را از خود در حین صحبت با گروهی از کارکنان کنسولگری در فیسبوک منتشر کرد. وی در توضیح این عکس نوشت: «آن‌ها با جان و دل در اینجا کار کردند، اما ناچارم الان به آن‌ها بگویم فعلا باید کارمان را متوقف کنیم. رهبری این افراد افتخار بزرگ زندگی من بود.»

کنسولگری آمریکا در بصره که دومین شهر بزرگ عراق است در سال ۲۰۱۱ افتتاح شد. تصمیم به تخلیه این محل نیز به دنبال چندین حادثه جداگانه گرفته شد از جمله:

نخست، دولت دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا کارزاری را به منظور برجسته کردن فعالیت‌های ایران در منطقه شروع کرد. دوم‏ اعتراضات مردمی خشونت‌بار بصره در ماه‌های اوت و سپتامبر به آتش زدن کنسولگری ایران و توطئه برخی گروه‌هایی منجر شد که گمان می‌رود مقامات آمریکایی آنان را به انجام چنین حادثه‌ای تحریک کرده بودند. سوم و شاید مهمترین مسئله این است که وزارت امور خارجه آمریکا بیش از یکسال است که درگیر بحث‌هایی درونی در ارتباط با لزوم تعطیلی کنسولگری بصره با هدف صرفه‌جویی در هزینه‌های جاری است.

بصره در جنوب عراق در منطقه‌ای سرشار از میادین عظیم نفتی و در مجاورت خلیج‌فارس واقع شده است. بخش اعظم جمعیت این شهر عرب‌های شیعه هستند و احزاب سیاسی شیعه در آنجا اصلی‌ترین نیروی سیاسی به شمار می‌روند.

در اوت و اوایل سپتامبر هزاران نفر از ساکنان بصره به خیابان‌های مرکز این شهر آمدند تا از دولت مرکزی عراق بخواهند خدمات اساسی از جمله برق و آب آشامیدنی سالم در اختیار آن‌ها قرار دهد. در ماه‌های تابستان که گرمای شدیدی بر منطقه بصره حاکم می‌شود‏، خاموشی‌های گاه و بیگاه موجب عصبانیت مردم شد. کنسولگری آمریکا در حاشیه فرودگاه بصره قرار دارد و فاصله آن با مرکز شهر و محل‌های شکل‌گیری اعتراضات و تجمعات زیاد است. هشتم سپتامبر سه راکت به حاشیه فرودگاه برخورد کرد، اما به گزارش رویترز از عراق هیچکس بر اثر اصابت این راکت‌ها کشته یا زخمی نشد.

این حمله و حمله مشابه دیگری در این هفته، مشابه حملات همیشگی هستند که در نزدیکی سفارت آمریکا در منطقه سبز بغداد و در اوج جنگ عراق رخ می‌دادند. مقامات آمریکایی البته در آن زمان هیچگاه دستور تخلیه سفارت را ندادند.

از سوی دیگر، به گفته سه مقام سابق وزارت امور خارجه آمریکا، مقامات ارشد این وزارتخانه اکنون بیش از یک سال است که درگیر بحث‌هایی در مورد لزوم تعطیلی کنسولگری عمدتا با هدف کاهش هزینه‌ها هستند. هزینه فعالیت سالانه این کنسولگری دست‌کم دویست میلیون دلار است و حتی بر اساس برخی برآوردها‏، هزینه‌های سالانه کنسولگری آمریکا در بصره بالغ بر سیصد و پنجاه میلیون دلار است.

رکس تیلرسون، وزیر امور خارجه پیشین آمریکا پیش از ترک سمت خود در ماه مارس خواستار کاهش شدید هزینه‌های ادارات مختلف وزارت خارجه این کشور شد. در نتیجه مقامات ارشد دفتر امور خاور نزدیک وزارت خارجه شروع به بررسی احتمال تعطیلی کنسولگری بصره کردند.

به گفته این مقامات سابق، به دنبال این درخواست‏، کنسولگری تحت بازبینی‌های امنیتی قرار گرفت. این اتفاق به این معنا بود که مقامات هر ساله به منظور تصمیم‌گیری در مورد ادامه فعالیت یا تعطیلی کنسولگری به بررسی شرایط امنیتی حاکم بر آن می‌پرداختند.

وزارت امور خارجه آمریکا با این حال روز جمعه اعلام کرد در مورد ملاحظات داخلی خود اظهارنظر نمی‌کند.

بهار امسال گروه کوچکی از مقامات وزارت خارجه آمریکا در واشنگتن در مورد وضعیت کنسولگری رای گیری کردند و طرفداران تداوم فعالیت آن توانستند با اختلاف اندکی پیروز شوند. جان جی سالیوان، معاون وزیر امور خارجه آمریکا تصمیم گرفت دست کم برای امسال کنسولگری را باز نگهدارد.

اندرو میلر از مقامات پیشین وزارت امور خارجه آمریکا گفت: پیش از ناآرامی‌های اخیر بصره‏، بحث‌های مرتبط با کنسولگری بصره عمدتا حول مسائل مالی می‌چرخید، هر چند برخی هزینه‌ها نیز به خاطر لزوم تامین امنیت خود کنسولگری بود.

دیوید ام ساترفیلد رئیس کنسولگری و استوارت‌ای جونز سفیر سابق آمریکا در عراق موافق تعطیلی کنسولگری بصره بودند.