ثواب و آداب تشییع جنازه

مرگ یکی از بزرگترین رویدادهایی است که هر یک از مخلوقات، خواه ناخواه با آن مواجه خواهند شد. و هنگامی که این اتفاق بزرگ به وقوع پیوست نزدیکان و آشنایان طبق مراسم خاصی جناز ه فرد را به خاک سپرده و با این عمل از اجر معنوی برخوردار می‌شوند. مرازم گوید: امام جعفر صادق (علیه السلام) فرمود: بر شما باد به نماز خواندن در مساجد و خوش رفتارى با مردم، و به پا داشتن شهادت (براى اثبات حق)، و شركت در تشییع جنازه، زیرا شما ناگزیر به مردم نیازمندید، و هیچ كس در زندگى‏اش از مردم بى‏نیاز نیست. (آداب معاشرت از دیدگاه معصومان علیهم السلام (ترجمه وسائل )/ 19)

ثواب تشییع جنازه

ابو جارود از امام محمّد باقر علیه السّلام روایت كرده است كه فرمود: از جمله فرازهایى كه در مناجات (حضرت) موسى علیه السّلام با پروردگار وجود داشت این بود كه: پروردگارا! ثواب و پاداش كسى كه بیمارى را عیادت كند چیست؟ خداى عزّ و جل فرمود: فرشته‏اى را در قبر بر او (عیادت‏كننده) مى‏گمارم كه تا روز محشر از او عیادت كند. موسى علیه السّلام عرض كرد: پروردگارا! پاداش كسى كه مردگان را غسل مى‏دهد چیست؟ فرمود: او را از (آلودگى) گناهانش مى‏شویم، تا همانند روزى كه از مادر زاده شده است (پاک و پاكیزه) باشد.

حضرت موسى علیه السّلام باز پرسید: پروردگارا! پاداش كسى كه جنازه مرده‏اى را تشییع مى‏كند، چیست؟ خداوند فرمود: فوجى از فرشتگانم را به همراه پرچم هائى بر آنان مى‏گمارم، كه از گورشان تا محشر بدرقه كنند. موسى علیه السّلام باز پرسید: پروردگارا! پاداش كسى كه خانواده داغدارى را تسلیت و دلدارى دهد، چیست؟ خداوند فرمود: در سایه خود بر سر او مى‏گسترانم در آن روزى كه سایه‏اى جز سایه (لطف و بخشش) من نیست.( پاداش نیكی ها و كیفر گناهان /ترجمه ثواب الأعمال / 490 )
امام صادق علیه السّلام مى‏فرماید كه: یادكردن موت و به یاد موت بودن، مى‏میراند و بر طرف مى‏كند شهوتها و خواهشهاى نفس را، و قلع مى‏كند. هر چه را كه مورث غفلت است. و قوّت مى‏دهد میل به جانب خدا را، و دل را نرم مى‏كند، و آثار و علامات هوا و هوس را درهم مى‏شكند، و آتش حرص را خاموش مى‏كند، و دنیا را در نظر او بى‏قدر و بى‏اعتبار مى‏كند.

آداب تشییع جنازه

و در صحیح از حضرت امام جعفر صادق صلوات اللَّه علیه منقول است كه حضرت سیدالمرسلین صلى اللَّه علیه و آله پیاده مى‏رفتند در عقب جنازه شخصى از انصار صحابه گفتند یا رسول اللَّه سوار نمى‏شوید حضرت فرمودند كه خوش نمى‏آید مرا كه سوار شوم و فرشتگان پیاده راه روند اما در وقت برگشتن سوار شدن كراهت ندارد. چنانكه در حدیث موثق از آن حضرت صلوات اللَّه علیه منقولست كه سوار شدن در وقت رفتن مكروه است مگر با عذرى و در برگشتن سوار شدن مكروه نیست. (لوامع صاحبقرانى مشهور به شرح فقیه /ج‏2)

ابو جعفر باقر (علیه السلام) گفت: راه‏پیمائى با جنازه در پیشاپیش آن و پشت سر آن یكسان است.و فرمودند : هر كسى كه دوست دارد همراه فرشتگان محافظ (كرام الكاتبین) جنازه را تشییع كند باید در دو طرف شانه مرده حركت كند. (گزیده كافى /ج‏2/ 144)

تا نیمه راه گورستان‏

ابو جعفر باقر (علیه السلام) جنازه مردى از قریش را تشییع مى‏كرد و من نیز در ملازمت آن سرور بودم. عطاء بن اسلم، فقیه مكه نیز در راه‏پیمائى با جنازه ‏شركت داشت. زنى از بستگان مرده، شیون كشید و عطا به او گفت: یا ساكت مى‏شوى و یا این كه ما بازمى‏گردیم. آن زن ساكت نشد و عطا از مشایعت جنازه بازگشت. من به ابو جعفر باقر گفتم: عطا، بازگشت. ابو جعفر پرسید: چرا؟ من قصه را شرح دادم.

ابو جعفر گفت: «همراه من بیا. اگر ما شیوه باطلى را در كنار سنت بر حق مشاهده كنیم، و به خاطر آن شیوه باطل، سنت بر حق را ترک نمائیم نمى‏توانیم حق هیچ مسلمانى را ادا كنیم».

من در ملازمت آن حضرت به تشییع جنازه ادامه دادم تا موقعى كه بر جنازه نماز خواندیم. صاحب عزا خدمت ابو جعفر باقر آمد و گفت: اجر و پاداش شما با خدا باد. شما باز گردید، كه توان پیاده روى ندارید. خداوند شما را رحمت كناد. ابو جعفر امتناع كرد و باز نگشت.من گفتم: صاحب عزا كه اجازه مى‏دهد شما باز گردید، من نیز حاجتى دارم كه مى‏خواهم از شما سۆال كنم، چرا باز نمى‏گردید؟ ابو جعفر گفت: با من بیا. ما با اجازه این مرد نیامده‏ایم كه با اجازه او بازگردیم. ما جویاى اجر و پاداش الهى بودیم. پاداش الهى به اندازه‏اى تحصیل مى‏شود كه با جنازه همراهى كنیم.

موسى علیه السّلام باز پرسید: پروردگارا! پاداش كسى كه جنازه مرده‏اى را تشییع مى‏كند، چیست؟ خداوند فرمود: فوجى از فرشتگانم را به همراه پرچمهائى بر آنان مى‏گمارم، كه از گورشان تا محشر بدرقه كنند. موسى علیه السّلام باز پرسید: پروردگارا! پاداش كسى كه خانواده داغدارى را تسلیت و دلدارى دهد، چیست؟ خداوند فرمود: در سایه خود بر سر او مى‏گسترانم در آن روزى كه سایه‏اى جز سایه (لطف و بخشش) من نیست.

ثمره تشییع جنازه

علاوه بر پاداش معنوی که تشییع جنازه به همراه دارد می توان بزرگترین و اساسی ترین فایده آن را یاد مرگ دانست. حضرت امام صادق علیه السّلام مى‏فرماید كه: یادكردن موت و به یاد موت بودن، مى‏میراند و برطرف مى‏كند شهوت ها و خواهش هاى نفس را، و قلع مى‏كند. هر چه را كه مورد غفلت است. و قوّت مى‏دهد میل به جانب خدا را، و دل را نرم مى‏كند، و آثار و علامات هوا و هوس را در هم مى‏شكند، و آتش حرص را خاموش مى‏كند، و دنیا را در نظر او بى‏قدر و بى ‏اعتبار مى‏كند. (مصباح الشریعة / ترجمه و شرح عبد الرزاق گیلان/ 506 )

حضرت ختم رسالت پناه صلّى اللَّه علیه و آله، كه فرموده است: «فكر ساعة خیر من عبادة سنة»، یعنى: فكر كردن یك ساعت، بهتر و فاضلتر است از عبادت یك سال. امّا فكرى كه از براى آخرت و از براى بى‏اعتبارى دنیا باشد و فكر مردن و فكر كوچ كردن از دنیا، و واكردن طنابهاى خیمه‏هاى دنیا و زدن خیمه در آخرت باشد، نه فكر دیگر.

و معلوم است كه هر كه فكر مردن مى‏كند و مردن نصب العین او است و از مردن غافل نیست، گفتار و كردارش البتّه نیكو خواهد بود و پیرامون بدى نخواهد گشت.

منبع: ایران ناز