بحث و بررسی تفاوت‌های کافر و مشرک از نظر قرآن کریم

«کفر» در لغت به معنای پوشاندن شیء است. شب را کافر می‌گویند به خاطر آن است که اشخاص را می‌پوشاند و به زارع کافر گفته می‌شود به خاطر ان است که تخم را در زمین می‌پوشاند. واژه «کفر» در انکار دین و واژه «کفران» [۱]در انکار نعمت به کار می‌رود. همچنین کفر به معنای برائت و بیزاری نیز آمده است. (عنکبوت، آیة ۲۵)

«کفر» در شریعت به معنای، انکار آن چه خدا معرفت آن را واجب کرده می‌باشد، از قبیل: وحدانیت، عدل الهی، پیامبر و هر کس آن پیامبران آورده اند را انکار کند، کافر است.

به عبارت دیگر، کافر کسی است که اصول یا ضروریات دین را انکار کند. بعضی از مشتقات «کفر» عبارتند: [۲]«کفر» برای کسانی استعمال می‌شود که در کفران نعمت مبالغه می‌کنند، یعنی بسیار ناسپاس هستند. «اِنّه لَیَؤُس کفور» [۳]و کفور در قرآن ۱۲ بار آمده است.

«کفور» مصدر و به معنی انکار دین و نعمت آمده است و ۳ بار در قرآن آمده است. «فابی اکثر الناس الّا کَفوُراً». [۴]«کَفّار» مبالغه کافر هم در کفر دین و هم نعمت آمده است. [۵]«کُفّار» جمع کافر است و استعمال آن بیشتر در انکار دین است و ۲۱ دفعه در قرآن بیان شده است. [۶]«کَفّاره» آن است که گناه را با حسن وجه می‌پوشاند و جبران می‌کند «ذلک کفارة ایمانکم» [۷]، آن کفاره قسم‌های شماست.

«کوافر» جمع «کافره» به زنان کافر اطلاق می‌شود و فقط یک بار در قرآن آمده است. «و لاتُمسِکوُا بِعِصَمِ الکوافر [۸]؛ نکاح زنان کافر را نگاه ندارید».

در این جا سوالی مطرح است که آیا قرآن واژه «کافر» را در حق کسانی که از روی عناد و عمد، حق را پرده پوشی کرده اند استعمال کرده یا از روی جهل و نادانی حق را پوشاندند به کار برده است؟ با بررسی در آیاتی که مشتقات «کفر» در آن آمده است روشن می‌شود که لفظ «کافر» شامل حق پوسی از روی عناد و عمد و هم از روی جهل و نادانی می‌شود: «انّ الذین کفروا سواءٌ علیهم أَأَنذرتهُم اَم لَم تٌنذِرهُم لا یُؤمنون» [۹]. به آنهایکسانی که کافرشدند چه انذار کنی و چه نکنی برای آن‌ها مساوی است و ایمان نمی‌آورند.» آیه به صراحت بیان می‌کند که کفر آن‌ها از روی عناد و لجاجت است: «و جحَدوُا بها و استیقَنَتها انفُسهُم [۱۰]؛ کفار این نشانه‌ها را انکار می‌کنند در حالی که از باطن به آن یقین دارند.».

اما در مسئله عذاب اخروی کفار جاهل در حکم مستضعفان فکری هستند، و آیات عذاب شامل حال کسانی است که از روی علم و لجاجت به حق تسلیم نشده و ایمان نیاوردند و قرآن نیز بعد از «کفروا» «کذّبوا» [۱۱]و «صدّوا عن سبیل الله» [۱۲]را بیان کرده نشان می‌دهد که پیامبری بوده و آن را تکذیب کرده اند و مانع پیشرفت دین شده اند در این جا عذاب اخروی محرز است.

«کُفّار» جمع کافر است و استعمال آن بیشتر در انکار دین است

شرک
«شرک» و شرکت و مشارکت به معنای شریک شدن است: «و لم تکن له شریکٌ فی المُلک.» [۱۳]. در حکومت و تدبیر عالم شریکی نداشته است و «شرک» اسم است، یعنی عمل شرک و به معنی شریک و نصیب آمده است. «ام لهم شرک فی السموات…» [۱۴]؛ و مشرک کسی است که برای خدا شریک قرار بدهد و چنین شخصی قابل آمرزش نیست مگر آنکه در دنیا توبه کند: «ان الله لایَغفِر اَن یُشرَک به [۱۵]؛ کسانی که به خدا شرک می‌ورزند خداوند آن‌ها را نمی‌بخشد».

اقسام شرک:
۱. شرک در خلقت: مانند: عقیده ایرانیان قدیم که خیرات را از یزدان و شرور را از اهریمن می‌دانسته اند. «وَ جَعَلُو اللهِ شرکاءَ الجنّ» [۱۶]. برای خدا شرکایی از جن قرار داده اند»

۲. شرک در تدبیر عام: گروهی هستند که معتقدند برای هر یک از انواع عام به یک تدبیر کننده وجود دارد. مانند: اعتقاد به خدای دریا، خدای صحرا و … در سورة شعراء آیة ۲۷، آمده است:، چون موسی خدا را رب العالمین خواند فرعون گفت: او دیوانه است.

۳. شرک در عبادت: و آن اینکه خدا را عبادت نمی‌کردند، بلکه بتها، آفتاب، ماه، دریا، حتی اشخاص را و … پرستش می‌کردند. در حالی که جز خدا خالقی نیست و او خالق و آفریننده تمام اشیاء است: «و خلق کلّ شیء و هو بکل شیء علیم» [۱۷].

لازم به ذکر است: مشرکان معتقد به خدا هستند و می‌دانند که خداوند همه چیز را خلق کرده است، اما شرکایی برای خدا درست کردند، تا اینکه شفیع آن‌ها قرار بگیرند. [۱۸]حاصل سخن اینکه؛ کافر به کسی گفته می‌شود: می‌داند این جهان دارای خالقی همانند خدا است، ولی از روی عناد و عمد پرده پوشی می‌کند و منکر می‌شوند و دارای اقسامی نیز است. اما مشرک: برای این جهان خالقی را همچون خدا می‌پذیرد، اما شرکایی برای خدا از جهت عبادت، تدبیر و … قرار می‌دهد.

منبع: ناز وب