آلودگی هوا بر ذهن و جسم چه تأثیری می گذارد؟

برای ما که در کلان‌شهری همچون تهران زندگی می‌کنیم، پاییز با همه زیبایی‌هایش چندان هم جذاب نیست چرا که به جای رنگ و برگ و غروب‌های سرخ و صورتی، چشمانمان کاسه خون، نفس‌هایمان تنگ، بدنمان بی‌حال و حوصله‌مان کم می‌شود. چرا؟ چون دایما داریم دود و سرب تنفس می‌کنیم.

هر چه به زمستان نزدیک‌تر می‌شویم، تار بودن هوا بیشتر نمود می‌یابد و دیگر نه ساختمان‌های دو تا خیابان آن طرف‌تر دیده می‌شوند، نه برج بلند میلاد. هر چه هست، دود، سرفه و اشک‌ریزش است.

برخی از آمار‌ها و مسئولان در شهرداری‌ها می‌گویند پاییز و زمستان پرندگان شهر‌های آلوده ایران به جا‌های دیگر مهاجرت می‌کنند. اما آدم‌ها که نمی‌توانند مهاجرت فصلی کنند باید برای جلوگیری از وخیم‌شدن اوضاع محیط زیستشان کاری کنند. اما در ایران توجه به محیط زیست چندان موردتوجه نیست.

فارغ از انواع و اقسام بیماری‌ها و مشکلاتی که به واسطه این هوای آلوده دچارشان می‌شویم، اخیرا دانشمندان چینی مدعی شده‌اند که آلودگی طولانی مدت هوا با افت توانایی‌های شناختی از جمله هوش انسان ارتباط مستقیم دارد. همچنین گفته می‌شود آثار منفی آلودگی هوا با افزایش سن بیشتر شده و بر مردان بیشتر از زنان تاثیر می‌گذارد.

برای این تحقیق، پژوهشگران چینی و آمریکایی از دانشگاه‌های پکن و ییل، مهارت‌های ریاضی و کلامی بیست هزار نفر را در طول چهار سال زیر نظر گرفتند. شرکت‌کنندگان در تحقیق از هر دو جنس بودند و ده سال به بالا سن داشتند و باید ٢٤ سوال ریاضی استاندارد و ٣٤ سوال تشخیص کلمات را جواب می‌دادند.

محققان همچنین دی اکسید گوگرد، دی اکسید نیتروژن و ذرات معلق کمتر از ده میکرومتر را در محل زندگی شرکت‌کنندگان اندازه گرفتند. منواکسیدکربن، ازن و ذرات معلق بزرگتر در این تحقیق اندازه‌گیری نشدند.

در این تحقیق آمده: «ما شواهدی را ارائه می‌کنیم که نشان می‌دهد تاثیر آلودگی هوا بر آزمون‌های مهارت کلامی با افزایش سن واضح‌تر می‌شود به خصوص در مردان و افرادی که تحصیلات کمی دارند.»

پژوهشگران این تحقیق حدس می‌زنند که تاثیر آلودگی هوا بر مردانی که تحصیلات کمی دارند بیشتر است، چون این افراد بیشتر مشاغل یدی در فضای باز را انجام می‌دهند.

بنابر اعلام صندوق حمایت از کودکان سازمان ملل، یونیسف، مغز نوزادان زیر یک سال که هوای آلوده تنفس می‌کنند، بیشتر از سایر کودکان در معرض خطر است.

بر اساس آمار رسمی دنیا، ۹۱ درصد جمعیت شهر‌های دنیا در معرض آلودگی هوا قرار دارند. این در حالیست که آلودگی هوا خطر بیماری‌های مخربی مثل آلزایمر و دیگر انواع دمانس (زوال عقل) را افزایش می‌دهد. در گذشته نیز ثابت شده بود آلودگی هوا بر توانایی‌های شناختی همچون حافظه، استدلال، محاسبه، قضاوت، حل مسئله، تصمیم‌گیری، مهارت‌های کلامی، کسب معلومات، هوش انسان اثر منفی دارد.

به گفته سازمان بهداشت جهانی، آلودگی هوا عامل بیش از هفت میلیون مرگ زودرس در دنیا است. حدود ۱۲.۵ درصد موارد مرگ در ایران در اثر آلودگی هواست. بد نیست بدانید آلودگی هوا در سال ۱۳۹۵ جان نزدیک به پنجاه هزار نفر را گرفت.

بر این اساس، شمار مرگ و میر ناشی از آلودگی هوا، بیش از مرگ و میر سالانه ناشی از ابتلا به بیماری‌هایی مانند ایدز (۱.۱ میلیون نفر)، سل (۱.۴ میلیون نفر)، دیابت (۱.۶ میلیون نفر) و حوادث جاده‌ای (۱.۳ میلیون نفر) است.

پایین‌ترین نرخ مرگ و میر در اثر این مشکل نیز به پنج کشور شمال اروپا یعنی سوئد، فنلاند، نروژ، ایرلند و ایسلند تعلق دارد. نرخ مرگ و میر در این کشور‌ها ۴.۲ مرگ در ازای هر ۱۰ هزار نفر است.

آلودگی هوا هر سال قربانی می‌گیرد

یونیسف گفته است تنفس ذرات سمی هوا به سلول‌های مغز آسیب می‌رساند و تکامل آن را تضعیف می‌کند.

آلاینده‌های هوا می‌توانند مستقیما بر مواد شیمیایی مغز تاثیر بگذارند؛ مثلا ذرات معلق می‌توانند سموم را وارد مغز کنند و برخی آلاینده‌ها ممکن است باعث مشکلات روانشناختی مثل افسردگی شوند.

تقریبا همه از پیامد‌های آلاینده‌های محیطی برای سلامت بدن آگاه هستیم و بعضا دچار بیماری‌های ناشی از این آلودگی‌ها نیز شده‌ایم. اما به صورت‌کلی باید گفت: پیامد‌های آلودگی هوا برای سلامت، شامل بیماری‌های برگشت‌پذیری هم‌چون خارش گلو، سردرد، سرگیجه و سوزش چشم و تاری دید است. سکته مغزی، بیماری‌های عروق قلب (ایسکمیک)، بیماری‌های انسدادی مزمن ریه، عفونت‌های حاد تحتانی دستگاه تنفسی کودکان و سرطان ریه از دیگر بیماری‌هایی هستند که ممکن است در اثر آلاینده‌های هوا ایجاد شوند.

رابطه مستقیمی بین "هوش کلامی و غیرکلامی، حافظه، نمره‌های پایین درسی دانش‌آموزان و همچنین مشکلات عصبی آنها" با استنشاق هوای سمی وجود دارد و این تاثیرات می‌تواند مادام العمر باشد.

زندگی شهرنشینی با آلودگی‌های شیمیایی حاصل از فعالیت‌های صنعتی و زندگی روستانشینی با آلودگی‌های حاصل از سوخت‌های فسیلی که به منظور گرمایش و پخت غذا بکار می‌رود، همراه است. آلودگی هوا به یک بحران خطرناک در جهان تبدیل شده است؛ در حالی که کشور‌های توسعه یافته اقدام به پاکسازی محیط می‌کنند، بسیاری از کشور‌های در حال توسعه به دلیل تلاش برای دستیابی به رشد اقتصادی بیشتر، از جریان پاکسازی بازمانده‌اند.