چگونه در نماز حضور قلب داشته باشیم

نمازدراسلام جایگاه رفیعی دارد به نحوی که معیاری برای رد وقبول، اعمال در روز قیامت مشخص شده است. ودر این خصوص روايات زیادی در تبیین این فریضه در سيره معصومين عليهم السلام بیان شده است به طوری که رسول اکرم صل الله عليه و آله چنان به نماز علاقه داشتند كه مي فرمودند:"من هرگز از نماز سير نمي شوم"همانا خداوند روشني چشم مرا در نماز قرار داد و نماز را محبوب من نمود."

این گونه علاقه به نماز درکیفیت نماز رسول خدا (ص) نیز نمایان است به نحوی که در روایات وارد است آن حضرت هنگامي كه به نماز مي ايستاد چنان بي حركت مي شد كه گويا جامه اي پهن شده بر روي زمين بود. و از خوف خداوند چنان در نماز مي گريستند كه جانمازشان خيس مي شد.

حتی در برخی روایات وارد است رسول خدا (ص ) آنقدر به نماز مي ايستاد تا پاهايش متورم مي شد.البته این گونه بندگی در حالات سایر معصومین نیزبه راحتی قابل درک است به نحوی که در حالات حضرت علي عليه السلام وارد است به هنگام نماز حضرت به خود مي پيچيد و مي لرزيد، عرض می کردند: اي اميرالمؤمنين ! تو را چه شده است؟ مي فرمود: وقت اداي امانتي شده است كه خداوند آن را بر آسمانها و زمين و كوهها عرضه كرده و آنها از قبول آن ابا كردند و از آن بيمناك شدند.

حال سوالی که مطرح است اینکه این حضور قلب و خشوع چگونه حاصل می شود علما وبزرگان راه های متعددی برای این موضوع مطرح کرده اند که به برخی اشاره می کنیم:

1. تفکر وتوجه به الطاف ونعم الهی

خداوند متعال نعمت های بی شماری در اختیار انسان قرار داده است،که متاسفانه ما گاهی پروایی از کفران نعمت و عصیان او نداریم و نعمت های الهی را در راهی مصرف می کنیم که چه بسا موجب خشم وغضب خداوند می گردد .اگر انسان مدتی در خصوص نعم الهی تفکر کند حتما در کسب حضور قلب بی تاثیرنخواهد بود.

2. توجه به عظمت بی نهایت خداوند

یکی دیگر ازراه هایی ایجاد حضورقلب توجه به عظمت بی نهایت خداوند و درک حقارت اواست . ما باید با مشاهده نعمت های خدا و از راه تصور عظمت آفریدگان و حتی به کمک صورت های خیالی و ذهنی اندکی از بزرگی خداوند را درک کنیم .

از دعاهای سفارش شده قبل از نمازنکته های استفاده می گردد که با رعایت آن ها نمازمان کامل تر و شایسته تر انجام پذیرد . یکی آز آن نکته ها که توجه به آن بیش از هر چیزی اهمیت دارد ، توجه به مقام خداوندگاری و عظمت خداوند و در مقابل ، توجه به حقارت و کوچکی انسان است .

3. توسل به معصومین علیهم السلام

همچنین برای این که خداوند بیشتر به ما عنایت کند ، قبل از فریضه نماز به ائمه اطهار علیهم السلام توسل پیدا کنیم در یکی از توقیعاتی که از ناحیه حضرت بقیه الله الاعظم عجل الله تعالی فرجه الشریف رسیده ، آمده است :
اللهم صل علی محمد وآله و صلنی بهم ولا تقطعنی بحجتک واعصمنی و سلامک علی آل یس . مولای انت الجاه عندالله ربک و ربی .
خداوندا! بر محمد و آل او درود فرست و مرا با آن ها پیوند ده و به حجتت سوگند مرا از آن ها جدا نگردان و مرا [ از خطاها و انحرافات ] حفظ کن ، و سلام تو بر آل یاسین باد . مولای من ! تو دارای مقام و منزلت نزد پروردگارت و پروردگار من هستی .

4.تفکر درباره فایده های حضور قلب در نماز

اگر انسان باور کند انجام کاری برایش بسیار مفید است و ترک آن موجب ضررهای بزرگ و فراوانی برای وی خواهد شد ، آن گاه به طور جدی در صدد انجام آن بر می آید و به آن اهتمام می ورزد . واقعیت این است که ما به فایده های اهتمام به نماز و ضررهای ناشی از عدم توجه به آن « باور » و « ایمان » نداریم . ما اکنون متوجه نیستیم که هر روز چه ضرر هنگفتی از ناحیه نماز های بی توجه خود متحمل می شویم ، اما روزی قطعاً به این مسأله پی خواهیم برد .

5.احتمال بودن آخرین نماز

از دیگر چیزهایی که می تواند به حضور قلب بیشتر ما در نماز کمک کند و در روایات هم به آن اشاره شده ، توجه به این نکته است که احتمال دارد این نماز ، آخرین نمازی باشد که می خوانیم . پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله در روایتی ، ضمن نصیحت هایی که به یکی از اصحاب به نام « ابو ایوب خالد بن زید » ، فرمودند : و صل صلاه مودع ؛ یعنی به هنگام نماز طوری نماز بخوان که گویا این آخرین نمازی است که می خوانی ؛ نماز خداحافظی توست .

6.نماز ، ملاقات با بزرگ ترین موجود هستی

انسان باید توجه کند که در نماز با چه کسی سخن می گوید که از باطن او آگاه است و کوچک ترین خطورات ذهنی و قلبی اش از او مخفی نیست . اگر انسان به این حقیقت توجه داشته باشد آن گاه به هنگام گفتن « الله اکبر » و قرائت حمد و سوره ، به دنبال تنظیم برنامه های خود نخواهد رفت و از خدا شرم خواهد کرد که با او حرف بزند و دلش جایی دیگر باشد .

منبع: ایران ناز