کشور‌های مختلف در زمان بلایای طبیعی چه می‌کنند؟

سیل، زمین‌لرزه، سونامی، آتشفشان، آتش‌سوزی‌های گسترده و مواردی از این دست بسته به اقلیم و ویژگی‌های زمین‌شناختی هر کشور و همچنین بسیاری فاکتور‌های اثرگذار دیگر از جمله سامانه‌های هواشناسی که در سراسر کره زمین در حرکت هستند، هر از گاهی گریبان یک نقطه خاص از این کره خاکی را می‌گیرد.

در این میان، این بلایای طبیعی دست روی هر کشوری که گذاشته باشد، هر چقدر هم این کشور در زمینه مدیریت بحران آمادگی بالایی داشته باشد، باز هم می‌تواند غافلگیری‌های بزرگی به جا بگذارد. همین مسئله نیز سبب می‌شود تا استفاده از تجربیات کشور‌ها و مناطق دیگری که با موارد مشابه درگیر بوده‌اند، بتواند نقش مهمی در مقابله با شرایط بحرانی ایفا کند که البته نقش کمک‌های بشردوستانه به هم‌نوعان را از هر کیش و آیین و سبقه نژادی و قومیتی که باشند، نمی‌توان دست‌کم گرفت.

اما برخورد کشور‌های مختلف در جای جای جامعه بین‌المللی در زمانی که یک کشور خاص در نقطه‌ای دیگر از این کره خاکی در حال دست و پنجه نرم کردن با یک بلای طبیعی است، چگونه خواهد بود؟ واکنش مقامات این کشور خاص که با بلای طبیعی مواجه شده در قبال این برخورد‌ها و حتی کمک‌ها و بعضا عقب‌نشینی از کمک چگونه است؟ پیدا کردن پاسخ این سوال‌ها ما را بر آن داشت تا نگاهی گذرا به موضع و واکنش جامعه بین‌المللی در زمان مواجهه با بلایای طبیعی بیاندازیم و تقریبا سه مورد کاملا متفاوت در سه نقطه از جهان را مورد بررسی قرار دهیم که خواندن آن در شرایطی که کشورمان ایران نیز اخیرا درگیر باران‌های سیل‌آسا و سیلاب‌هایی در نواحی مختلف بوده، چندان خالی از لطف نیست.

***

زمین‌لرزه و سونامی اندونزی، ۲۸ سپتامبر ۲۰۱۸

روز جمعه ششم مهر ماه سال گذشته (۲۸ سپتامبر سال ۲۰۱۸ میلادی) بود که چهار زمین لرزه قدرتمند استان «سولاوسی مرکزی» در اندونزی را به لرزه درآورد و در برخی مناطق باعث وقوع سونامی شد. قدرت این زمین لرزه ۷.۵ ریشتری آنچنان بود که با سونامی و یا رانش زمین در برخی مناطق همراه شد.

بنا بر گزارش «ورلد ویژن» که یک سازمان غیرانتفاعی بشردوستانه بین‌المللی است، شمار قربانیان این بلای طبیعی به بیش از ۲ هزار و ۷۰۰ نفر رسید و بیش از ۳۳۰ هزار نفر نیز در این مدت بی‌خانمان شدند.

اما خبرگزاری رویترز با انتشار گزارشی چند روز پس از این حادثه تأکید کرد که در حدود ۲۰ کشور از جامعه بین‌المللی اعلام کرده‌اند که کمک‌های خود را به اندونزی ارسال می‌کنند و این بار دولت اندونزی بر یک «میل سنتی» در خصوص نپذیرفتن کمک‌های بین‌المللی فائق آمده و قصد دارد این بار کمک‌ها از جانب جامعه بین‌المللی را بپذیرد.

اندونزی کشور باران خیز و زلزله‌خیزی است که هر ساله با انواع گوناگون بلایای طبیعی از سیل گرفته تا زمین‌لرزه‌های شدید و بعضا سونامی دست و پنجه نرم می‌کند و ظاهرا تا پیش از این دولت اندونزی اعلام کرده بود که این کشور نیازی به کمک‌های بین‌المللی ندارد، اما این بار با تغییر رویه دولت این کشور، سیل کمک‌های بین‌المللی بود که روانه اندونزی می‌شد و سعی می‌کرد تا اندکی از شدت سونامی وحشتناکی که بسیاری از مناطق این کشور را با خاک یکسان کرده بود، بکاهد.

یک روز پس از این سونامی، یک سخنگوی وزارت امور خارجه و تجارت استرالیا اعلام کرده بود در شرایطی که هیچ درخواستی برای دریافت کمک از جانب جاکارتا عنوان نشده، اما استرالیا آمادگی دارد تا کمک‌های خود را به آسیب‌دیدگان این حادثه ارائه دهد. یک سخنگوی سازمان ملل با تکرار این نقل قول گفت که سازمان ملل نیز آمادگی دارد تا کمک‌های بین‌المللی را به اندونزی برساند. تا اینکه در نهایت در تاریخ ۳۰ سپتامبر (دو روز پس از وقوع سونامی)، رئیس‌جمهور اندونزی گفت که این کشور آماده پذیرش کمک‌های بخش خصوصی و بین‌المللی است.

وزارت امور خارجه کره جنوبی در همان روز اعلام کرد که دولت کره یک میلیون دلار کمک بشردوستانه در اختیار اندونزی قرار می‌دهد و همچنین آمادگی دارد تا یک تیم امدادرسان در شرایط بحران به منطقه آسیب دیده اعزام کند.

در تاریخ ۲ اکتبر بود که وزیر دفاع سنگاپور اعلام کرد کشورش دو هواپیمای «سی-۱۳۰ اس» نیروی هوایی این کشور را که حامل کمک‌های بشردوستانه شامل بطری‌های آب آشامیدنی، غذا، چادر و کمک‌های پزشکی بودند، به اندونزی اعزام کرده است؛ و بعدا نیروی هوایی اندونزی درخواست کرد که این دو هواپیما در سولاوسی بمانند و به انتقال بازماندگان این سونامی به دیگر شهر‌های اندونزی کمک کنند.

وزارت امور خارجه نیوزیلند نیز گزارش کرد که این کشور ۱.۶ میلیون دلار به عنوان بخشی از تلاش‌ها در مواجهه با این بلای طبیعی کمک می‌کند و از طریق سازمان بین‌المللی صلیب سرخ و هلال احمر، این کمک‌ها را به دولت اندونزی خواهد رساند.

معاون نخست‌وزیر مالزی در تماس تلفنی با معاون رئیس‌جمهور اندونزی، از اعزام یک گروه ویژه امداد و نجات در مواجهه با بحران به اندونزی در کنار ارسال کمک ۵۰۰ هزار رینگیتی مالزی برای آسیب‌دیدگان خبر داد.

تایوان نیز ۳۶ متخصص و ۶ سگ امدادرسان به مناطق آسیب دیده اندونزی که بر اثر سونامی کاملا تخریب شده بود، اعزام کرد؛ و در کنار این اقدام، یک تیم پزشکی به همراه ۱۰ هزار پتو نیز به این مناطق فرستاد. کشور ویتنام نیز ۱۰۰ هزار دلار آمریکا برای کمک به مردم اندونزی در مناطق آسیب‌دیده بر اثر زلزله و سونامی ارسال کرد.

دولت فیلیپین وعده کمک ۳۰۰ هزار دلاری شامل ۶ سیستم تصفیه آب، ۶ ژنراتور تولید برق و چادر و کیسه‌های خواب برای مردم آسیب دیده در اندونزی را مطرح کرد که این کمک‌ها در دو مرحله با هواپیمای باربری «سی-۱۳۰» به منطقه آسیب دیده اعزام شد.

اتحادیه اروپا در تاریخ اول اکتبر متعهد شد تا ۱.۵ میلیون یورو کمک‌های بشردوستانه به اندونزی ارسال کند. کمیسیون اروپا نیز یک گروه کارشناس مسائل انسانی به منطقه اعزام کرد تا هماهنگی‌های لازم برای ارسال این کمک‌ها به اندونزی انجام گیرد.

آمریکا هم یک روز بعد از اروپا اعلام کرد که ۱۰۰ هزار دلار از طریق «سازمان توسعه بین‌الملل آمریکا (USAID)» در اختیار اندونزی قرار می‌دهد و در ارزیابی‌های بعدی اوضاع میدانی برای کمک‌های بیشتر در صورت لزوم تصمیم‌گیری می‌کند.

کشور استرالیا نیز متعهد شد که ۵۰۰ هزار دلار از طریق هلال احمر اندونزی به این کشور کمک کند. استرالیا در تاریخ ۳ اکتبر نیز اعلام کرد که ۵ میلیون دلار دیگر نیز به اندونزی کمک کرده است. وزیر خارجه استرالیا گفت که این ۵ میلیون دلار به صورت کمک‌های بهداشتی و درمانی در مرحله نخستِ ۲۱ روز اولِ پس از وقوع حادثه در اختیار اندونزی قرار گرفته است. استرالیا همچنین پیشنهاد کمک نیرو‌های نظامی این کشور به اندونزی را نیز مطرح کرد.

سفیر عربستان در اندونزی اعلام کرد که دولت سعودی ۳۷۰ تن نیاز‌های اساسی، ۵ هزار تجهیزات بهداشتی و درمانی و ۳ هزار و ۵۰۰ چادر برای آسیب‌دیدگان حادثه سونامی و زمین‌لرزه اندونزی اختصاص داده است ضمن اینکه تأکید کرد این کمک‌ها از جانب «ملک سلمان» پادشاه سعودی و «محمد بن سلمان» ولیعهد این کشور بوده است.

دولت قطر هم از قطار ارسال کمک‌ها به اندونزی جا نماندو ۵ میلیون دلار کمک مالی به اندونزی ارسال کرد. کشور ترکیه نیز ۲ هواپیمای «سی-۱۳۰» حامل هزار کیسه خواب، ۲۵۰ چادر و تعدادی از نیرو‌های امدادرسان این کشور را به اندونزی اعزام کرد.

«نکیلاس مادورو» رئیس‌جمهور ونزوئلا هم اعلام کرد که این کشور ۱۰ میلیون دلار کمک مالی به قربانیان زمین‌لرزه و سونامی اندونزی اختصاص می‌دهد و این در شرایطی است که این کشور خود با بحران مالی مواجه بوده است.

دولت اسپانیا نیز ۲۵۵ چادر به ارزش ۲۶۵ هزار یویور به اندونزی فرستاد و اعلام کرد که ۲۰۰ هزار یورو دیگر نیز از طریق سازمان‌های صلیب سرخ و هلال احمر به این کشور فرستاده و ۱۰۰ هزار یورو نیز از طریق سازمان‌های مردم‌نهاد برای کمک به حفظ جان کودکان در این بحران اختصاص می‌دهد.

مردم سوئیس هم کمپینی برای جمع‌آوری کمک‌ها برای آسیب‌دیدگان در زلزله اندونزی به راه انداختند و مجموعا ۶ میلیون و ۲۵۰ هزار دلار برای ارسال به اندونزی جمع‌آوری کردند. خبرگزاری رسمی سوئیس گزارش کرد که ۹۰۰ کیلوگرم کمک‌های بشردوستانه به همراه ۵ کارشناس به اندونزی ارسال شده است.

وزارت دفاع انگلیس نیز اعلام کرد که یک گروه از کارشناسان نظامی را به همراه ۲ میلیون پوند کمک بشردوستانه به اندونزی اعزام کرده است.

مدیرعامل شرکت گوگل هم که خواست از قافله کمک‌رسانی به اندونزی جا نماند، یک میلیون دلار از جانب این شرکت به آسیب‌دیدگاه بر اثر زلزله و سونامی در اندونیز اختصاص داد. البته شرکت اپل هم به مردم اندونزی در این برهه زمانی کمک کرد و دو شرکت واتس‌آپ و فیسبوک هم مجموعا یک میلیون دلار به دولت اندونزی کمک کردند.

فوران آتشفشان «فوئگو» در گواتمالا، ۲۰۱۸

گواتمالا با قله‌های آتشفشان بسیاری که در خود جای داده، در تاریخ سوم ماه ژوئن سال گذشته میلادی (۲۰۱۸) شاهد یکی از شدیدترین فوران‌ها در قله آتشفشان «فوئگو» بود. با فوران این قله آتشفشانی خیلی زود منطقه وسیعی از زمین‌های اطراف آن پر شد از گاز‌های داغ و سنگ‌ها و صخره‌های آتشفشانی که با سرعتی تا ۹۰ مایل بر ساعت در حرکت بودند. جمعیتی که در منطقه‌ای تا شعاع ۱۰ کیلومتری این کوه آتشفشان در گواتمالا زندگی می‌کند، حدود ۵۴ هزار نفر گزارش شده است. اما شعاع این فوران به حدی بود که تقریبا یک میلیون و ۷۰۰ هزار نفر تحت تأثیر آن قرار گرفتند.

در روز وقوع این فوران، زمین‌ها تا چشم کار می‌کرد پر شده بود از گدازه‌های داغ و مذاب آتشفشان که آنقدر داغ بودند که حتی ساعت‌ها پس از وقوع این حادثه، چکمه‌های محکم تیم امدادرسان را که در منطقه حاضر شده بودند، از هم باز می‌کردند. این بلای طبیعی که در نزدیکی شهر گواتمالا اتفاق افتاد، ۴۲۵ کشته بر جا گذاشت و خسارات بسیاری نیز به بار آورد. در این منطقه سه روز عزای عمومی اعلام شد.

البته مردم این منطقه تنها شاهد یک فوران نبودند بلکه چندین فوران در روز‌های مختلف آن‌ها را غافلگیر کرد. دومین فوران بزرگ درست دو روز پس از این حادثه و فوران بعدی نیز در تاریخ ۱۸ نوامبر اتفاق افتاد.

در این حادثه نیز جامعه بین‌المللی در ارائه کمک‌های بشردوستانه به مردم گواتمالا فرصت را غنیمت شمرد. بلافاصله یک گروه بین‌المللی شامل ۱۳ نفر از سران کشور‌های کانادا، فرانسه، آلمان، ایتالیا، ژاپن، انگلیس، امریکا، روسیه، برزیل، چین، هند، مکزیک و آفریقای جنوبی اعلام کردند که آمادگی دارند تا به مقامات گواتمالا برای مقابله با اثرات منفی این بلای طبیعی کمک کنند.

مرکز مقابله با بحران وزارت خارجه فرانسه نیز اعلام کرد که منابعی در حدود ۱۵۰ هزار دلار را برای تأمین آب آشامیدنی، کمک‌های بهداشتی و پزشکی به آسیب‌دیدگان در این حادثه در گواتمالا اختصاص داده است. بر همین اساس، دولت فرانسه همچنین انتقال ۴۰۰ کیلوگرم از تجهیزات ضروری برای آسیب‌دیدگان گواتمالایی به این منطقه با کشتی را برعهده گرفت.

کمیسیون اروپا نیز گفت که این اتحادیه ۱۰۰ هزار یورو در قالب کمک‌های بشردوستانه به مناطقی که بیشترین آسیب را از فوران‌های اخیر آتشفشان در گواتمالا دیده‌اند، اختصاص داده است. این کمک‌ها از طریق سازمان صلیب سرخ گواتمالا به این مناطق منتقل شد و طبق آنچه که اعلام شد مستقیما در اختیار ۳ هزار نفر در مناطق به شدت آسیب‌دیده قرار گرفت.

صندوق توسعه بین‌المللی اوپک (OFID) هم ۱۰۰ هزار دلار کمک ضروری به سازمان صلیب سرخ و هلال احمر برای ارسال به مناطق آسیب‌دیده در گواتمالا اختصاص داد.

دولت آلمان از زمان وقوع این فوران شدید آتشفشانی تا کنون ۲۱۵ هزار یورو به کشور گواتمالا کمک مالی ارائه کرده است. کشور لوگزامبورگ مبلغی در حدود ۸۰ هزار دلار را به صورت کمک‌های غذایی به گواتمالا ارسال کرد. علاوه بر این مبلغ دیگری در حدود ۱.۵ میلیون دلار نیز قرار است از جانب دولت آلمان به منظور تأمین منابع غذایی در اختیار گواتمالا قرار داده شود.

آمریکا کمک‌های خود را که حدود ۵ و نیم میلیون دلار برآورد شده در قالب کمک‌های انسانی برای تأمین غذا و کمک‌های ضروری برای آسیب‌دیدگان در این حادثه و بلای طبیعی در گواتمالا ارسال کرده است.

دولت ایرلند، اما اعلام کرد که در حدود ۱۰۰ هزار دلار به منظور حفظ جان آسیب‌دیدگان در مناطق تحت تأثیر این آتشفشان به این کشور ارسال کرده است.

کشور دانمارک مبلغی در حدود ۵۰ هزار دلار را به صورت بسته‌های بهداشتی و شستشو و همچنین کمک‌های مالی به گواتمالا فرستاد.

بخش‌های مختلف سازمان ملل از جمله صندوق بین‌المللی حمایت از کودکان، سازمان بهداشت جهانی و سازمان برنامه غذایی سازمان ملل مجموعا در حدود یک میلیون دلار کمک‌های بشردوستانه به گواتمالا ارسال کردند.

کشور سوئد نیز در حدود ۵۰۰ هزار دلار در قالب چادر و سرپناه و بسته‌های شستشو به مناطق تحت تأثیر این آتشفشان پرقدرت به گواتمالا ارسال شد.

سیل «کراله» هند، ۲۰۱۸

در ماه آگوست ۲۰۱۸، سیلاب‌های موسمی در هند به قربانی شدن بیش از ۳۰۰ نفر منتهی شد که اکثر جان باختگان از ایالت «کراله» واقع در جنوب هند بودند. بارش باران در همان ساعت‌های اولیه به حدی شدید بود که که منجر به سرریز شدن ۳۵ سد از ۵۴ سد این منطقه در عرض فقط ۲۴ ساعت اولیه بارش شد و سیل مرگباری به راه افتاد. بنا به گفته مقامات هند، این بی‌سابقه‌ترین سیلاب در ۱۰۰ سال اخیر بوده است.

مسئولان و مقامات محلی کرولا کمپینی را برای جمع‌آوری کمک‌های مردمی آغاز کردند که این کمپین اینترنتی تا تاریخ ۳۰ آگوست سال ۲۰۱۸ میلادی مبلغی معادل ۱۷۰ میلیون دلار آمریکا از افراد، سازمان‌ها، شرکت‌ها و چهره‌های شناخته‌شده جمع‌آوری کرد. اما دولت هند به طور خاص مبلغی در حدود ۷۰ میلیون دلار به عنوان کمک موقت در تاریخ ۱۸ آگوست به این بخش اختصاص داد که البته ۸۰ میلیون دلار نیز پیش از این و بلافاصله همزمان با شروع سیلاب‌ها در اختیار مقامات کرولا قرار گرفته بود تا به منظور رسیدگی به آسیب‌دیدگان مورد استفاده قرار گیرد.

در پی این فاجعه، امارات عربی متحده، قطر و مالدیو با پیشنهاد‌های کمک‌های مالی بالغ بر حدود ۸۲ میلیون پوند جلودار صف کمک‌کنندگان بین‌المللی به جبران خسارات ناشی از بلای طبیعی شدند. هر چند بعدا بحث‌هایی هم در خصوص پیشنهاد ۱۰۰ میلیون دلاری دولت امارات عربی متحده مطرح شد که وزارت امور خارجه هند تأکید کرد که چنین پیشنهاد کمک مالی از هیچ کشوری دریافت نکرده است.

«عمران خان» نخست‌وزیر پاکستان با انتشار توئیتی در صفحه شخصی خود، به نمایندگی از مردم کشورش، کشته شدن شمار بسیاری از مردم هند در این فاجعه را به مردم این کشور تسلیت گفت و اعلام کرد پاکستان آمادگی دارد تا در صورت نیاز کمک‌های بشردوستانه به هند ارسال کند.

دولت مالدیو هم اعلام کرد که به صورت جداگانه مبلغ ۵۰ هزار دلار به صورت کمک به سیل زدگان کرلا در هند اختصاص داده و این مبلغ را به نشانه همبستگی با مردم هند به منظور استفاده در عملیات امداد و نجات به این کشور می‌فرستد. «عبدالله بن ناصر بن خلیفه آل ثانی» نخست‌وزیر قطر نیز از اختصاص کمک ۵ میلیون دلاری این کشور به آسیب‌دیدگان سیل در هند خبر داد.

آمار جالبتر در این سری کمک‌ها مربوط به بودجه‌ای است که دولت آمریکا برای کمک به سیل‌زدگان در کرولا در هند اختصاص داده است. طبق آمار منتشر شده در پایگاه داده‌ای «سرویس ردیابی مالی» دفتر هماهنگی امور بشردوستانه سازمان ملل که به ثبت جریان‌های مالی کمک‌های بشردوستانه در زمان وقوع بلایای طبیعی می‌پردازد، دولت آمریکا (البته در یک فقره) صرفا هزار و ۴۱۳ دلار از طریق برنامه حمایتی خود بواسطه سازمان توسعه بین‌المللی آمریکا برای سیل‌زدگان هند اختصاص داده است که این کمک نیز هنوز در حد اعلام تعهد است و حتی به مرحله اجرا و پرداخت هم نرسیده است. در بخش دیگری از این آمار، میزان کمک‌های دولت آمریکا به برنامه سیاست‌های مدیریت بحران و ریسک در سیل هند، حدود ۳۰۰ هزار دلار عنوان شده است.

در اطلاعات منتشر شده در این پایگاه داده، یک خیریه در قطر در حدود ۲۲۴ هزار دلار به صورت چادر و تجهیزات مرتبط با ایجاد سرپناه به کرولا در هند ارسال کرده است. صندوق حمایت از کودکان و برنامه توسعه سازمان ملل نیز مجموعا نزدیک به ۴ میلیون دلار در قالب کمک‌های بشردوستانه و تجهیزات بهداشتی و سرپناهی به هند ارسال کرده‌اند.

بنا بر اعلام دفتر هماهنگی امور بشردوستانه سازمان ملل، دولت کانادا نیز مبلغی در حدود ۲۳ هزار دلار از طریق جوامع صلیب سرخ و هلال احمر بین‌المللی به سیل کرولا در هند کمک کرده است. بر همین اساس سازمان صلیب سرخ کویت نیز حدود ۲۰۰ هزار دلار کمک‌های بشردوستانه در اختیار جامعه صلیب سرخ هند قرار داده است. علاوه بر این، کمک‌هایی که از طریق سوئیس با عناوین مختلف به هند در زمان وقوع این سیلاب عظیم ارسال شده مبلغی در حدود یک و نیم میلیون دلار بوده است. دولت دانمارک نیز حدود ۳۲ هزار دلار به سیل‌زدگان در هند کمک‌رسانی کرده است.

پایگاه داده مربوط به ثبت جریان کمک‌های بشردوستانه دفتر هماهنگی امور بشردوستانه سازمان ملل در نهایت مجموع برآورد مالی کمک‌های ارسالی و تعهد شده برای سیل‌زدگان کرولا در هند را ۸ میلیون و ۴۰۲ هزار و ۵۷۱ دلار به ثبت رسانده است.