چه کسانی در ماه رمضان نباید روزه بگیرند؟

فرهاد رضوانی، متخصص داخلی، موارد اورژانسی در ماه رمضان و روش‌های برخورد با چنین مواردی را به طور کامل برایمان شرح می‌دهند.

از وضعیت فیزیکی خود باخبر باشید

در ماه مبارک رمضان، به‌دلیل اینکه مردم ما تلاش می‌کنند تا از نعمات این ماه عزیز بهره‌مند شوند، تصمیم به روزه‌داری می‌گیرند؛ اما به هر حال بعضی از افراد خاص به دلیل شرایط سنی یا سلامت بدنی قادر به روزه‌گرفتن نیستند؛ افرادی که بیماری‌های خاص دارند یا گروهی از افراد که حتما باید قبل از رسیدن ماه مبارک رمضان و روزه‌گرفتن، توسط پزشک از شرایط بدنی خود مطلع شوند یا در شرایط خاصی که هستند نمی‌توانند روزه بگیرند.

متاسفانه در برخی موارد شاهد این هستیم که افراد بدون مشورت و نظر پزشک روزه می‌گیرند؛ بنابراین به سیستم بدنی خود آسیب وارد می‌کنند. باید به این نکته توجه داشت که عمل روزه‌داری باید تحت‌نظر پزشک و تایید او صورت بگیرد.

روزه زخم معده شما را بدتر می‌کند

بیماران گوارشی مثل کسانی که سابقه زخم فعال معده دارند نیز نمی‌توانند روزه بگیرند، چون این افراد با نخوردن غذا دچار درد‌های گوارشی می‌شوند، یا زخم گوارشی آن‌ها عود می‌کند.

افرادی که با گرسنگی طولانی‌مدت دچار خونریزی معده می‌شوند صلاح نیست که روزه بگیرند. درحقیقت یکی از دلایل خونریزی معده به دنبال زخمی است که در اثر افزایش ترشح اسید معده فعال می‌شود، بنابراین به چنین بیمارانی توصیه می‌کنیم که برای مدت طولانی گرسنه نمانند و لازم نیست که روزه بگیرند.

بیماران دیابتی از روزه‌داری معاف هستند

کسانی که به بیماری دیابت دچار هستند، به دلیل اینکه قند خون‌شان باید به طور مرتب مورد بررسی و کنترل قرار بگیرد، در خطر عوارض روزه‌داری هستند.

علاوه بر این کسانی که از انسولین استفاده می‌کنند، با توجه به اینکه نوع انسولین می‌تواند تاثیر سریع و طولانی مدت داشته باشد و بیماران هر دو آن‌ها را با هم مصرف می‌کنند، گاهی موجب افت شدید قند خون در آن‌ها می‌شود.

از آنجایی که بیماران دیابتی نمی‌توانند از مواد قندی شامل گلوکز یا مواد خوراکی مثل برنج و سیب‌زمینی استفاده کنند، معمولا دچار افت قند خون می‌شوند و این یکی از موارد اورژانسی در ماه مبارک رمضان است.

اگر بیماران دیابتی بدون اصلاح داروهایشان و مراجعه به پزشک مسوول، روزه بگیرند حتما با مشکل کاهش شدید فشار خون یا ناراحتی‌های دیگر مواجه می‌شوند؛ بنابراین به بیماران دیابتی یا کسانی که از انسولین استفاده می‌کنند، توصیه می‌کنیم که روزه نگیرند و اگر قرص یا داروی دیگری مصرف می‌کنند حتما برای روزه‌گرفتن با پزشک خود مشورت کنند که در صورت تایید پزشک و تغییر دارو و کنترل قند خون‌شان می‌توانند روزه بگیرند.

البته باید به این نکته نیز اشاره کنیم که افراد دیابتی حتما باید از دستگاه کنترل قند خون هنگام سحر استفاده کنند؛ یعنی میزان قند خون‌شان را قبل از خوردن سحری به وسیله این دستگاه چک کنند. اگر قند خون قبل از خوردن سحری بالای ۳۰۰ باشد توصیه می‌کنیم که افراد روزه نگیرند؛ چون میزان بالای قند خون و دارو‌های مصرفی می‌تواند در این شرایط برای آن‌ها خطرآفرین باشد.

داروهایتان را سر ساعت بخورید

در مورد بیماران قلبی، مصرف دارو به طور منظم و سر ساعت بسیار اهمیت دارد. قرص‌های نیتروکانتین یا کپسول‌های زیرزبانی - که به طور معمول برای بیماران قلبی تجویز می‌شوند- باید سر ساعت خورده شوند.

این موضوع در مورد بیمارانی که فشار خون بالا یا پایین دارند و باید تحت کنترل پزشک قرار گیرند، نیز صدق می‌کند. چنین افرادی باید داروهایشان را به موقع مصرف کنند تا دچار مشکل نشوند؛ بنابراین به آن‌ها توصیه می‌کنیم که اگر فشار خونشان دچار نوسان است از روزه‌داری پرهیز کنند، مخصوصا اینکه ماه رمضان امسال در فصل تابستان قرار گرفته و زمان بین سحری تا افطار حدود ۱۵ ساعت است.

به همین دلیل چنین افرادی اگر در این زمان داروهایشان را مصرف نکنند یقینا دچار مشکل می‌شوند. البته اگر طبق دستور پزشک، فرد بیمار می‌تواند دارویش را هنگام سحری یا افطار مصرف کند، می‌تواند اقدام به روزه‌داری کند. معمولا کسانی که دچار نوسان فشار خون هستند باید صبح، ظهر و شب دارو بخورند؛ بنابراین توصیه ما به چنین افرادی روزه نگرفتن است.

نوزاد شما نمی‌تواند روزه بگیرد

گروه دیگری از بیماران اورژانسی در ماه رمضان، معمولا خانم‌های باردار هستند. البته در این مورد، دوره بارداری را به چند دسته تقسیم می‌کنیم.

خانم‌هایی که در سه ماه اول بارداری هستند به دلیل اینکه سلول‌های جنینی در این زمان تشکیل می‌شوند به هیچ‌وجه به آن‌ها توصیه نمی‌کنیم که روزه بگیرند و از جهت دیگر، چون مادران در این دوره حالت تهوع دارند و استفراغ می‌کنند، خود دلیلی برای منع روزه‌داری است.

در دوره دوم بارداری خانم‌ها می‌توانند تحت‌کنترل و اجازه متخصص زنان روزه بگیرند، البته به شرط اینکه در موقع سحری و افطار به مقدار لازم غذا‌هایی که حاوی کالری و ویتامین مناسب هستند را مصرف کنند تا مشکلی پیدا نکنند.

جنین انسان در دوره سوم بارداری قند مورد نیاز خود را از بدن مادر دریافت می‌کند و از سوی دیگر قند بدن مادر تنها حدود هشت ساعت قادر به تامین قند جنین است، بنابراین بعد از قند، چربی‌ها تجزیه می‌شوند و انرژی مورد نیاز بدن را تولید می‌کنند؛ اما در اینجا با تجزیه چربی مواد کتونی تولید می‌شود و از طریق گردش خون وارد بدن جنین می‌شوند و آسیب جدی به سلول‌های مغزی او وارد می‌کند و این امر برای سلامت جنین خطرناک است؛ بنابراین در سه ماهه سوم بارداری نیز تاکید می‌کنیم تا خانم‌های باردار از روزه‌داری اجتناب کنند.

دوران شیردهی را جدی بگیرید

مادران شیرده گروه دیگری از افرادی هستند که با روزه گرفتن دچار مشکل می‌شوند. در شش ماه اول پس از تولد، نوزاد فقط از شیر مادر تغذیه می‌کند؛ بنابراین به هیچ‌وجه به مادران توصیه نمی‌کنیم تا در این دوره، روزه بگیرند.

بعد از شش ماهه اول به دلیل اینکه نوزاد از غذا‌های کمکی استفاده می‌کند، مادر می‌تواند روزه بگیرد البته به شرطی که مادر استراحت کامل داشته باشد و به میزان کافی از غذا‌هایی که حاوی پروتئین و کربوهیدارت هستند در سحری و افطاری استفاده کند و نوشیدن مایعات را نیز نادیده نگیرد و با فعالیت‌های بدنی سنگین خود را خسته نکند.

کلیه‌های سنگ‌ساز

دسته دیگری از بیماران اورژانسی در ماه رمضان افرادی هستند که دچار سنگ کلیه یا مشکلات دستگاه ادراری هستند. اگر فردی در طول شش ماه، کلیه‌هایش دو بار سنگ بسازد نباید روزه بگیرد، چون طول مدت روزه داری بسیار طولانی است و کمبود مایعات باعث می‌شود تا تشکیل سنگ شدت پیدا کند؛ بنابراین توصیه می‌کنیم تا چنین افرادی از روزه‌داری پرهیز کنند؛ اما اگر کسی در چند سال گذشته یک سنگ دفع کرده باشد، می‌تواند با رعایت مصرف مایعات در طول افطار تا سحر روزه بگیرد.

اگر کسی جلوی شما غش کرد

معمولا در کشور‌های پیشرفته به بیمارانی که دچار بیماری‌های خاص هستند، مثل دیابت و کسانی که سابقه بیماری قلبی یا تشنج دارند، کارت یا پلاکی داده می‌شود که به همراه داشته باشند و روی آن به بیماری اشاره می‌شود تا اگر در خیابان و محیط دیگری دچار مشکل یا حمله شدند، افراد دیگر بدانند که متناسب با بیماری فرد چه اقداماتی باید انجام دهند.

متاسفانه در کشور ما تا به حال چنین اقدامی صورت نگرفته و باید این مساله در میان مردم فرهنگ‌سازی شود، چراکه نوشتن نوع بیماری، به خود فرد بیمار کمک بیشتری می‌کند.

در هر صورت اگر با فردی روبه‌رو شدیم که در اثر گرما یا ناراحتی دیگری بی‌هوش شده، اول باید خونسردی خود را حفظ کنیم و به سرعت درخواست کمک کنیم و بیمار را به سمت چپ بخوابانیم تا اگر دچار تهوع یا استفراغ شد، محتویات روده او به ریه وارد نشود، یعنی تهوع باعث خفگی فرد نشود.

باید بدانید که آسپیره محتویات معده ممکن است باعث خفگی فرد شود و بسیار خطرناک است، اگر با بیمار دیابتی برخورد کردیم حتما یک محلول شیرین یا ماده خوراکی شیرین مثل قند و شکلات به فرد بخورانیم و سپس با ۱۱۵ تماس بگیریم تا بیمار را به بیمارستان منتقل کنند.

از آنجایی که نمی‌دانیم فرد مصدوم به چه بیماری‌ای دچار است، می‌توانیم حدس بزنیم یکی از دلایلی که باعث کاهش سطح هوشیاری می‌شود، سابقه بیماری دیابت، تشنج یا بیماری قلبی است.

اگر با فردی مواجه شدیم که دچار تشنج شده یعنی کف از دهان او خارج می‌شود و بدنش سفت شده توصیه می‌کنیم جلوی حرکت بدن آن‌ها را نگیرید و بگذارید تا لرزش‌ها صورت بگیرید.

به دلیل اسپاسمی که در عضلات چنین بیمارانی رخ می‌دهد جلوگیری از لرزش بدن‌شان ممکن است باعث شکستگی استخوان آن‌ها شود، ولی باید توجه داشت که سر چنین بیمارانی موقع حرکات تشنج با زمین یا دیوار برخورد شدید نداشته باشد.

یادتان باشد که چنین افرادی نباید طاق‌باز خوابانده شوند. سعی کنید تا آن‌ها را به یک طرف بخوابانید تا ترشحات معده وارد ریه‌شان نشود و از خفگی آن‌ها جلوگیری کنید.

زولبیا و بامیه برای جوانان ممنوع!

حتما باید وعده‌های غذایی سحر، افطار و شام در برنامه غذایی افراد جوان وجود داشته باشد، پیشنهاد می‌کنیم تا وعده افطاری سبک باشد و کمتر از چربی و روغن استفاده شود و از آنجایی که حجم معده افراد کم سن و سال کوچک‌تر از بزرگ‌ترهاست توصیه می‌کنیم که وعده شام به فاصله دو یا سه ساعت بعد از افطار خورده شود.

والدین نباید فراموش کنند که تنوع غذایی در وعده‌های مختلف را در نظر بگیرند. خوردن سبزیجات و میوه در کنار غذا و همچنین یک لیوان شیر هنگام افطار یا سحر را به افراد جوان توصیه می‌کنیم.

علاوه بر این‌ها حتما در رژیم غذایی آن‌ها غلات، حبوبات و ماست نیز گنجانده شود، تا آنجا که می‌توانید از خوردن زولبیا و بامیه و نوشابه‌های گازدار پرهیز کنید تا برنامه غذایی سالمی داشته باشید.