ایده «ناظر مردمی»؛ اقدامی نمایشی یا اعتمادساز؟

رضوانه رضایی‌پور - عباسعلی کدخدایی سخنگوی شورای نگهبان با انتشار تصویری از خود با پگاه آهنگرانی بازیگر سینما، در صفحه توییترش نوشت: خانم آهنگرانی سوالاتی پیرامون انتخابات ۸۸ داشتند که تلاش کردم به آن‌ها پاسخ دهم. در پایان از ایشان دعوت کردم به عنوان یکی از «ناظران مردمی» شورای نگهبان بر فرایند انتخابات پیش رو (اسفند ۹۸) نظارت کنند تا از نزدیک با نحوه عملکرد ناظران ما آشنا شوند. هرچند دعوت کدخدایی چند ساعت بعد، از سوی پگاه آهنگرانی با این جمله که «بهتر است هرکدام به کاری که بیشتر بلدیم بپردازیم» رد شد، اما موضعی که آقای سخنگو در این توییت اعلام کرد قابل توجه است.

دو روی سکه رفتار‌های آقای سخنگو

عباسعلی کدخدایی در دو دوره متفاوت در شورای نگهبان بعنوان عضو حقوقدان و سخنگوی این نهاد حضور داشته است؛ دوره اول که بین سال‌های ۸۰ تا ۹۲ بود (سه سال پایانی به عنوان سخنگو فعالیت داشت) و دوره دوم که از سال ۹۵ آغاز و تا به امروز ادامه دارد. این دسته بندی زمانی، از آقای سخنگو دو چهره متفاوت ساخته است.

او که در اوج اتفاقات ریاست جمهوری سال ۸۸ عضو شورای نگهبان بوده و پس از آن نیز در برابر هر خبرنگاری حداقل یکبار به توضیح مسائل آن روز‌ها پرداخته، با اختلاف تنها یک رای از سوی مجلس نهم از ادامه عضویت در شورا بازماند، اما پس از سه سال دوری با روی کار آمدن مجلسی به ظاهر اصلاح‎طلب بار دیگر عضو حقوقدان شورای نگهبان نام گرفت. او که در بدو ورودش باز هم به سخنگوی شورای نگهبان منصوب شده بود، تلاش کرد چهره‌ای متفاوت از گذشته از خود به نمایش بگذارد. چه آن روز که به اصلاح طلبان مجلس وعده همکاری در تصویب قانون انتخابات را داد و چه روزی که به توییتر پیوست و یا با ایجاد کانال تلگرامی در صدد برآمد تا فاصله همیشگی بین سخنگویی نهاد نظارتی انتخابات با مردم عادی را کم کند.

ایده «ناظر مردمی» اقدامی نمایشی یا اعتمادساز؟

کدخدایی، اما با همه این تلاش ها، گویی باز هم نتوانسته چندان از انتقادات رنگارنگ از شورای نگهبان بکاهد. مهمترین موضوعی که همواره این شورا را محل نقد و انتقاد قرار داده است، همان نظارت استصوابی است که کفه ترازوی انتخابات را گاهی برای یک جریان سنگین کرده است. در این میان نه او تلاشی برای کاهش انتقادات در این زمینه خاص داشته و نه حاضر به برگزاری مناظره‌ای در خصوص همین موضوع شده است. ولی آنچه که این روز‌ها رخ داده و سخنگوی شورای نگهبان را بر آن داشته تا از ایده «ناظر مردمی» سخن بگوید و پیشنهاد آن را به یکی از بازیگران سینما که این روز‌ها مستندساز شده است، بدهد، چیزی متفاوت‌تر از رفتار او و همکارانش در شورا است. آیا قرار است شورای نگهبان روال جدیدی را در سالی که منتهی به انتخابات یازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی است در پیش بگیرد؟ یا تمام این احتمالات غلط از آب در می‌آید و تعارف زدن عنوان «ناظر مردمی»، نمایشی بیش نیست؟



خود سخنگوی شورای نگهبان هم بهتر از همه می‎داند که منتقدان شیوه احراز صلاحیت‎ها از سوی این نهاد، تنها با روی میز گذاشتن چنین گزینه‎هایی دست از انتقاد نخواهند شست. چه بسا در همین چند روز هم که از دیدار او با پگاه آهنگرانی می‎گذرد، واکنش مثبتی از سوی چهره‎های سیاسی منعکس نشده است. منتقدان تنها به دنبال یافتن پاسخ برای یک سوال هستند و آن اینکه معیار‌های شورای نگهبان برای رد صلاحیت‎ها چیست که بعضا حکم عدم التزام به اسلام را حتی برای چهره‎های مذهبی و معمم صادر می‎کند و در مواردی هم برای خلاص کردن خود از بار انتقادات از گزینه عدم احراز صلاحیت استفاده می‌کند.

در جستجوی اعتماد از دست رفته.

اما با وجود همه انتقاداتی که نسبت به این اقدامات وجود دارد از یک اتفاق مثبتی که انگار در حال وقوع است نباید گذشت. همین که کدخدایی به عنوان یکی از مدافعان سرسخت اقدامات شورای نگهبان رودرروی مستندسازان می‎نشیند و از انتخابات ۸۸ می‎گوید و برای رفع شبهات از ایده «ناظر مردمی» را مطرح می‌کند یا در توئیتر و دیگر شبکه‌های اجتماعی رابط بین این شورا با رسانه‌ها و مردم عادی شده است، نشان از این دارد که او به دنبال «اعتمادسازی» است. موضوعی که سالهاست نسبت به این نهاد کمرنگ شده و غیر از حامیان یک جریان سیاسی، طیف مقابل را در صف طولانی مخالفان قرار داده است. این شورا همچون گذشته علاوه بر اینکه سعی دارد دامن خود را از هرگونه سوگیری سیاسی پاک کند، در روندی که جدیدا در پیش دارد به نظر رسیده به دنبال جلب اعتماد عمومی است.

اما این اعتماد قرار است چگونه جلب شود؟ شاید یکی از راهکار‌ها کوچک کردن دایره رد صلاحیت‎ها باشد و یا حداقل معیار شفافی برای احراز صلاحیت‌ها در نظر گرفته شود. با اینحال نباید آنقدر‌ها هم چنین این رویکرد جدید سخنگوی شورای نگهبان را کم اهمیت جلوه داد. عباسعلی کدخدایی چهره‎ای از خود به نمایش گذاشته که ۱۸۰ درجه متفاوت‎تر از سال‌های گذشته بوده است. او در حدود ۹ ماهی که تا برگزاری انتخابات زمان باقی مانده، سعی دارد که نشان دهد آنچه که از سوی شورای نگهبان در حال انجام است، برگزاری انتخابات در کمال سلامت است. انتخاباتی که چهره‎های سیاسی بدون دلیل و یا با دلایل واهی رد صلاحیت نمی‌‏شوند و هیچ شایبه تقلبی هم در آن نمی‎رود.