ثبت نخستین تصویر از گرد و غبار اطراف سیاهچاله

در مرکز کهکشان راه شیری و در فاصله ۲۶ هزار سال نوری از زمین یک ابرسیاهچاله بزرگ به نام Sagittarius A* وجود دارد. این ابرسیاهچاله ۴ میلیون برابر خورشید است.

مدت مدیدی است که دانشمندان درباره وجود گاز و گرد و غباری که دور سیاهچاله می‌چرخد، فرضیه‌های مختلفی ارائه می‌دهند. این گاز و گردوغبار دیسک برافزایشی (accretion disc) می‌سازند.

اکنون ستاره شناسان برای نخستین بار کل یک دیسک برافزایشی را رصد کرده‌اند. مرکز این دیسک بخشی از جریان گازی بسیار داغ با دمای ۱۰ میلیون درجه سانتیگراد است. این گاز داغ درخشان است و اشعه‌های ایکس از آن منتشر می‌شود که تلسکوپ‌های فضایی قادر به رصد آن هستند.

علاوه بر گاز داغ، حلقه‌هایی عظیم از گاز هیدروژن با دمای کمتر و حدود ۱۰ هزار درجه سانتیگراد نیز وجود دارد. جریان گاز خنک‌تر هیدروژن در مسافتی معادل چند سال نوری امتداد می‌یابد و رصد آن از زمین کار سختی است.

تصویری که برای نخستین بار ثبت شده نیز جریان گازی با دمای کمتر را نشان می‌دهد. محققان برای این منظور طیف موج خاصی از نور را رصد کردند که هنگام یونیزه شدن هیدروژن منتشر می‌شود. دانشمندان توانسته‌اند سیگنال‌های رادیویی مربوط به این طیف موج را رصد کنند و با استفاده از این اطلاعات برای نخستین بار تصویری از دیسک گازی بسازند. همچنین آن‌ها با کمک این اطلاعات چگونگی چرخش گاز دور سیاهچاله را مشاهده کردند.

اطلاعات مذکور توسط ابزار «آلما» جمع‌آوری شده که در حقیقت مجموعه‌ای از ۶۶ تلسکوپ رادیویی در صحرای آتاکامای شیلی است. آلما با استفاده از روشی به نام تداخل‌سنجی اطلاعات را جمع آوری کرده است. در این روش سیگنال‌های مختلف از آنتن‌های متفاوت جمع‌آوری می‌شوند تا آسمان شب بهتر بررسی شود.

با کمک این شیوه می‌توان رویداد‌هایی که در دوردست‌ها اتفاق می‌افتد مانند فرایند تشکیل سیارات را با جزئیات دقیقی رصد کرد. محققان با همین روش سیگنال‌های رادیویی دیسک گازی دور ابرسیاهچاله را رصد کردند.