.svg)
دانستنی‌هایی در‌باره بهداشت و بیماری‌های دهان و دندان
پارسینه: همه ما کم‌وبیش در‌باره بهداشت دهان و دندان و نحوه مراقبت از دندان‌ها یا مشکلاتی که در این ناحیه صورت ممکن است ایجاد شود، اطلاعاتی داریم، اما ممکن است هنوز هم در زندگی روزانه با سوالاتی مواجه شویم و دنبال جوابی مناسب و درست باشیم.
درد ناحیه صورت دردی متداول است که اغلب علت آن سردرد یا صدماتی است که به ناحیه صورت وارد می‌شود. مشکلاتی در ناحیه اعصاب صورت، فک‌ها و دندان‌ها یا عفونت‌ها هم می‌تواند موجب بروز این درد‌ها شود. درد صورت ممکن است ناشی از عارضه‌ای در یک قسمت از صورت یا درد راجعه از ناحیه سر باشد. پزشکان معمولا درد‌های ناحیه صورت را به این صورت تقسیم می‌کنند:
دندان‌درد، نورآلژی یا درد اعصاب صورت، درد مفصل فکی- گیجگاهی و درد عروقی ناحیه صورت. عوامل مختلفی می‌تواند باعث بروز درد صورت شود که شایع‌ترین آن عبارتند از:
سردرد
برخی از انواع سردرد‌ها ممکن است موجب ایجاد درد در ناحیه صورت شوند مانند:
سردرد چکشی: درد تیز و ضربان‌دار که غالبا چند ثانیه طول می‌کشد و در ناحیه پیشانی، حدقه چشم و دو طرف سر احساس می‌شود.
سردرد خوشه‌ای: ناگهانی اتفاق می‌افتد و بسیار هم دردناک است. فرد در اطراف چشم‌ها و پیشانی احساس درد سوزشی می‌کند که اغلب درد به ناحیه پشت سر هم کشیده می‌شود. از دیگر علائم این نوع درد آبریزش بینی و متورم و قرمز شدن چشم‌هاست.
سردرد میگرنی: به صورت ناگهانی و شدید احساس می‌شود و ممکن است تنها در یک طرف سر حس شود. اغلب افرادی که دچار این نوع سردرد هستند قبل از شروع درد دچار پیش‌حمله می‌شوند. همچنین اختلال بینایی و حسی یا گزگز شدن و سست شدن یک سمت یا هر دو طرف صورت می‌تواند از دیگر علائم این نوع سردرد باشد.
آسیب‌دیدگی‌ها
یکی دیگر از علل درد‌های ناحیه صورت می‌تواند صدماتی باشد که در گذشته یا اکنون به این ناحیه وارد شده، به‌خصوص اگر اعصاب ناحیه صورت آسیب دیده باشند. بریدگی با وسایل تیز یا ضربه بر اثر افتادن یا تصادف و کتک خوردن می‌توانند باعث آسیب به اعصاب صورت شوند. در موارد نادر جراحی خصوصا جراحی‌های زیبایی ممکن است موجب آسیب‌دیدگی اعصاب این ناحیه شوند، درنتیجه فرد دچار درد صورت می‌شود.
از علائم آسیب‌دیدگی اعصاب صورت می‌توان به گزگز شدن، سستی یا حتی فلج بخش آسیب‌دیده اشاره کرد.
اختلالات مفصل فکی-گیجگاهی
این درد ناشی از عارضه‌ای در ناحیه مفصل فک یا عضلات فک‌هاست. این مفصل محل اتصال استخوان فک بالا به جمجمه است که در دو طرف صورت قرار دارد. اختلال مفصل فکی-گیجگاهی یک واژه کلی است که به تمامی مشکلات حرکتی فک و درد این ناحیه اشاره می‌کند. آمار‌های مرکز تحقیقات دندان‌پزشکی انستیتو ملی آمریکا حاکی از آن است که در این کشور بیش از ۱۰ میلیون نفر دچار این اختلال هستند. علائم این اختلال عبارتند از:
درد ناحیه فک که ممکن است به ناحیه صورت، سر و گردن کشیده شود.
گرفتگی عضلات فک‌ها
اشکال در باز و بسته کردن دهان که می‌تواند منجر به بسته شدن فک شود.
ایجاد صدای بامب، ساییدن یا تیلیک تیلیک کردن هنگام حرکت فک
ممکن است فرد احساس کند با جویدن درد شدیدتر می‌شود. گاهی حتی زمانی که فک‌ها حرکتی ندارند باز هم مفاصل فک حساس هستند.
درمان اختلال مفاصل فکی- گیجگاهی
درمان این اختلال به شدت علائم بیماری بستگی دارد و شامل استفاده از داروی مسکن، استفاده از روش‌های کاهش استرس، استفاده از گارد دهان و درنهایت جراحی و همطراز کردن فک‌هاست.
نورآلژی یا درد اعصاب سه‌قلو ناحیه صورت
نورآلژی یا درد اعصاب ناحیه صورت یک درد مزمن است که روی اعصاب ناحیه صورت تاثیر می‌گذارد. اعصاب سه‌قلو از ۳ شاخه عصب تشکیل شده که حس ناحیه جمجمه، پیشانی، گونه‌ها، لب‌ها و فک پایین را فراهم می‌کند. معمولا این درد در یک سمت صورت است، ولی گاهی در برخی افراد هر دو طرف صورت را گرفتار می‌کند.
درد به صورت ناگهانی می‌آید و می‌تواند به صورت درد یا سوزش دائمی یا به صورت یک درد تیز شدید باشد. یک حرکت خاص مانند جویدن، مسواک زدن و آرایش کردن می‌تواند موجب شروع درد شود. گاهی حتی یک وزش باد می‌تواند جرقه شروع درد را روشن کند.
دوره درد ممکن است از چند روز تا چند هفته طول بکشد و در بعضی مواقع خیلی شدید باشد.
عواملی که موجب بروز نورآلژی می‌شوند:
وارد آمدن فشار به اعصاب سه‌قلو
آسیب‌هایی که بر اثر ضربه، تصادف، سکته و جراحی به این اعصاب وارد می‌آید.
وجود یک بیماری زمینه‌ای مانند مالتیپل اسکلروزیس
درمان نورآلژی
جلوگیری از بروز آسیب‌ها
مصرف دارو‌هایی از قبیل: دارو‌های آنتی‌دپرسان یا تزریق بوتاکس
جراحی
آبسه‌های دندانی
زمانی که باکتری موجب عفونت بافت نرم اطراف دندان می‌شود، چرک در آن محل تجمع پیدا می‌کند و آبسه دندان تشکیل می‌دهد. عفونت، ناشی از پوسیدگی دندان یا آسیب‌هایی است که به دندان‌ها وارد می‌شود و درنتیجه شرایط وارد شدن باکتری‌ها را به بافت اطراف دندان فراهم می‌کند.
آبسه‌ها می‌توانند موجب بروز درد ضربان‌دار در ناحیه عفونت شوند. ممکن است درد به ناحیه فک‌ها، صورت و گردن هم تسری پیدا کند. سایر علائم آبسه‌های دندان عبارتند از:
تب
متورم و قرمز شدن لثه‌ها
لق شدن دندان
متورم شدن صورت در ناحیه‌ای که آبسه تشکیل شده
احساس بو و مزه نامطلوب در دهان
در صورت بروز آبسه و مشاهده علائم آن فرد باید بلافاصله به دندان‌پزشک مراجعه کند. در صورت درمان نشدن، عفونت ممکن است به سایر قسمت‌ها مانند فک و بخش‌های دیگر دهان گسترش پیدا کند.
درمان آبسه
درمان آبسه به علت و شدت عفونت بستگی دارد و شامل روش‌های زیر است:
استفاده از آنتی‌بیوتیک برای سرکوب کردن عامل عفونت
تخلیه آبسه توسط پزشک متخصص
کشیدن دندان یا درمان ریشه دندان
سینوزیت
سینوس‌ها حفره‌هایی هستند که پشت بینی، گونه‌ها و پیشانی قرار دارند. زمانی که این حفره‌ها دچار عفونت شوند می‌گوییم فرد دچار سینوزیت شده است. معمولا سینوزیت به دنبال سرماخوردگی و حساسیت فرد ایجاد می‌شود. عفونت درون سینوس موجب بسته شدن حفره سینوسی و درنتیجه جمع شدن موکوس درون آن می‌شود. از دیگر علائم سینوزیت می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
حساس شدن و احساس درد و فشار در ناحیه صورت خصوصا در اطراف بینی و در ناحیه گونه‌ها و پیشانی
کیپ شدن بینی
ترشح موکوس سبز یا زرد از بینی
ضعیف شدن حس بویایی
احساس درد و فشار به‌خصوص در اطراف بینی و چشم‌ها
معمولا سینوزیت خودبه‌خود و بدون درمان بهبود می‌یابد، اما اگر علائم بیماری پس از ۱۲ هفته از بین نرود بیماری وارد فاز سینوزیت مزمن می‌شود.
درمان سینوزیت
درمان بیماری معمولا شامل استفاده از مسکن، استفاده از اسپری‌های استروئیدی بینی و شستشوی بینی با آب‌ونمک است. هرچند اغلب اوقات عامل بیماری ویروسی است، گاهی اگر بیماری بیش از ۱۰ روز طول بکشد یا علائم بیماری شدیدتر شود، ممکن است عامل بیماری باکتریایی باشد بنابراین پزشک برای بیمار آنتی‌بیوتیک تجویز می‌کند.
اگر سینوزیت به حالت مزمن دربیاید ممکن است پزشک درمان جراحی را پیشنهاد کند. طی جراحی مجرای سینوس باز می‌شود تا تخلیه ترشحات به راحتی انجام بگیرد.
عفونت غدد بزاقی
این یک مورد نادر است که در آن غدد بزاقی داخل دهان دچار التهاب و تورم می‌شوند. در این حالت عفونت بیشتر روی غدد پاروتید در ناحیه جلوی گوش یا روی غدد تحت فکی در ناحیه زیر چانه اثر می‌گذارد. عفونت غدد بزاقی موجب بروز احساس درد در یک بخش از دهان یا صورت در سمت غدد مبتلا می‌شود. دیگر علائم عفونت غدد بزاقی عبارتند از:
تب و لرز
ترشح چرک داخل دهان
قرمز شدن پوست صورت در سمت مبتلا
تورم صورت در سمت مبتلا
هرچند تاکنون دقیقا علت مشخصی برای بروز این عارضه شناخته نشده، معمولا افرادی که دچار خشکی دهان هستند یا غدد بزاقی آن‌ها دچار انسداد می‌شود دچار این عارضه می‌شوند.
درمان عفونت غدد بزاقی
در صورتی که عفونت باکتریایی باشد، آنتی‌بیوتیک تجویز می‌شود. به فرد توصیه می‌شود مایعات فراوان بنوشد، به‌خصوص مایعاتی که موجب تحریک بزاق می‌شوند، مانند آبلیمو یا آبنبات‌های ترش. به منظور پی بردن به علت درد صورت و درمان آن پزشک پس از معاینه بالینی ممکن است دستور انجام تست‌های تصویربرداری مانند اسکن و ام‌آرآی یا عکسبرداری با اشعه ایکس را بدهد. گاهی هم پزشک دستور بررسی وضعیت عروقی و عصبی ناحیه صورت را می‌دهد.
مراقبت‌های فردی
زمانی که فردی دچار درد صورت می‌شود، در صورت پایداری درد باید به پزشک مراجعه کند تا وی به علت بیماری پی ببرد. این درد می‌تواند ناشی از سردرد، صدمات، مشکلات دندانی، عفونت‌ها یا اختلالات عصبی باشد، اما گاهی با انجام چند کار ساده می‌توان از شدت درد کاست از جمله:
چند بار در روز و هر بار به مدت ۲۰-۱۰ دقیقه کمپرس سرد روی ناحیه دردناک صورت قرار دهید.
از دارو‌های مسکن مانند ایبوبروفن و ناپروکسن استفاده کنید.
اگر علت درد صورت سینوزیت است، سر را همواره بالا نگه دارید تا ترشحات راحت‌تر از سینوس‌ها خارج شوند.
در صورت وجود دندان‌درد چند بار در روز با آب‌ونمک گرم دهانتان را بشویید.
طب سوزنی، کاردرمانی و روش بیوفیدبک روش‌های دیگری هستند که معمولا برای تسکین درد صورت مورد استفاده قرار می‌گیرند.
آیا مواد سفید‌کننده دندان‌ها می‌تواند به دندان آسیب بزند؟
در روزگاری که دوران اینستاگرام و اسنپ‌شات نام گرفته، طبیعتا هر فردی مایل است دندان‌های سفید و لبخند زیبایی داشته باشد. برای رسیدن به این هدف ممکن است افراد به مواد سفید‌کننده دندان که نیاز به تجویز پزشک ندارد، متوسل شوند یا اینکه برای بلیچینگ نزد دندان‌پزشک بروند. تحقیقاتی که به تازگی نتایج آن‌ها منتشر شده نشان می‌دهد هر دو روش می‌تواند به دندان‌ها آسیب بزند. به تازگی محققان به روشی کمترتهاجمی دست پیدا کرده‌اند که در همین گزارش‌ها منتشر شده است.
دندان از ۳ لایه تشکیل شده است. لایه اول که «مینای دندان» نام دارد و لایه زیر آن که «عاج» نامیده می‌شود و بالاخره لایه سوم که ریشه دندان را به لثه‌ها متصل می‌کند. ماده هیدروژن پراکساید ماده فعال نوار‌های سفید‌کننده دندان است که می‌تواند به لایه عاج دندان آسیب بزند. قبلا توجه تمامی مطالعات انجام‌شده به لایه مینا، لایه بیرونی دندان، معطوف بود که دارای مقدار بسیار کمی پروتئین در ساختارش است، ولی تحقیقات جدید لایه عاج دندان را مورد مطالعه قرار داده که در ساختار آن پروتئین بالا و بیشتر به صورت بافت کلاژن وجود دارد.
به خوبی روشن شده که ماده هیدروژن پراکساید می‌تواند درون مینا و عاج دندان نفوذ کند. نتایج مطالعات نشان داد زمانی که این ماده روی دندان قرار می‌گیرد میزان کلاژن عاج دندان کاهش می‌یابد. برای اثبات این موضوع محققان یک دندان کامل را در معرض ماده هیدروژن پراکساید قرار دادند و دریافتند پروتئین موجود در عاج دندان به ذرات کوچک‌تر تبدیل شد. در آزمایش دیگر محققان یک بافت خالص کلاژن را درون هیدروژن پراکساید قرار دادند و سپس به کمک روش آزمایشگاهی ژل الکتروفورس بافت کلاژن را بررسی کردند. نتیجه بررسی‌ها نشان داد بافت کلاژن کاملا ناپدید شده است. به گفته محققان، شاید ناپدید شدن یا دیده نشدن کلاژن به این دلیل باشد که به ذرات بسیار ریزتر تبدیل شده است.
محققان به این نکته اشاره می‌کنند که آزمایش‌های آن‌ها نشان نداد کلاژن یا پروتئین از دست رفته دندان می‌تواند دوباره ترمیم شود بنابراین نمی‌دانند آسیبی که این ماده به دندان می‌زند دائمی خواهد بود یا نه؟
به تازگی محققان روش دیگری برای سفید کردن دندان‌ها ابداع کرده‌اند که کمترتهاجمی است. در این روش ریزذرات تیتانیوم دی‌اکساید با استفاده از نور آبی فعال می‌شوند. برای انجام آزمایش محققان سطح دندان را با این ماده پوشانده و به آن نور آبی تاباندند. پس از ۴ ساعت میزان سفیدی دندان در این روش کاملا مشابه روش استفاده از ماده هیدروژن پراکساید بود. در این روش هیچ گونه آسیبی به عاج دندان وارد نشد. به علاوه این روش نسبت به روش استفاده از هیدروژن پراکساید کمتر سیتوتوکسیک است و خاصیت ضدباکتریایی هم دارد.
از حفره‌های دندانی که بر اثر پوسیدگی ایجاد می‌شود چه می‌دانید؟
حفره‌های دندانی سوراخ‌هایی روی دندان هستند که بر اثر پوسیدگی دندان ایجاد می‌شوند. دندان‌درد یکی از علائم شایع این عارضه است.
دهان ما تعداد زیادی باکتری دارد که برخی از آن‌ها مضر هستند. این باکتری‌ها لایه نازک و بدون رنگی روی دندان تشکیل می‌دهند که آن را «پلاک» می‌نامیم. زمانی که میزان پلاک‌ها روی دندان به دلایل مختلف مانند استفاده زیاد از مواد قندی افزایش می‌یابد منجر به پوسیدگی دندان می‌شود و اسید حاصل از این پلاک‌ها می‌تواند مینای دندان را از بین ببرد و در طولانی‌مدت دندان را خراب کند. با پر کردن دندان می‌توان از خراب شدن دندان جلوگیری کرد، اما مهم‌تر از آن این است که با رعایت بهداشت دهان مانع بروز این عارضه شویم.
علائم ایجاد حفره دندانی
مشاهده خود حفره یا سوراخ روی دندان
دندان‌درد
ظهور نقطه‌های سفید، خاکستری، قهوه‌ای یا سیاه روی دندان
حساس شدن دندان
بوی بد دهان
نحوه پیشگیری
آسیب حفره دندانی دائمی است و درمان آن باتوجه به شدت ضایعه می‌تواند از پر کردن ساده دندان تا درمان ریشه دندان باشد، اما می‌توان با رعایت نکاتی از ابتدا از بروز این ضایعه جلوگیری کرد:
استفاده از خمیردندان حاوی فلوراید
مسواک زدن آرام دندان‌ها، حداقل ۲ بار در روز
استفاده از نخ دندان
کاهش مصرف مواد غذایی و نوشیدنی‌های شیرین و مواد غذایی نشاسته‌دار
اجتناب از خوردن تنقلات قبل از خواب یا بین وعده‌های غذایی
پرهیز از مصرف دخانیات و الکل
مراجعه منظم به دندان‌پزشک
اگر پوسیدگی در مراحل ابتدایی باشد، ترمیم آن توسط لایه مینای دندان امکان‌پذیر است. در این صورت ممکن است پزشک مصرف ژل فلوراید را توصیه کند.
فلوراید ماده معدنی است که می‌تواند با تقویت مینای دندان از آن در برابر تخریب پلاک دندانی محافظت کند. شیوع این ضایعه بین کودکان بیشتر است بنابراین بسیار ضروری است با معاینات منظم در همان مراحل ابتدایی پوسیدگی را ترمیم کنیم. باید مرتب دندان کودک را بررسی کنیم و در صورت مشاهده نقاط خاکستری، قهوه‌ای یا سیاه او را نزد دندان‌پزشک ببریم. این نقاط نشانگر از بین رفتن مینای دندان بر اثر پوسیدگی است.
با رعایت بهداشت دهان و دندان و رژیم غذایی سالم به آسانی می‌توان از پوسیدگی دندان و درنتیجه ایجاد حفره‌های دندانی جلوگیری کرد.
منبع:بهداشت نیوز
ارسال نظر