سفری به تنها روستای بدون کوچه

راهی سفر شدم، مسیر مانند هر نقطه از استانم زیبا بود، رودخانه زاینده‌رود از یک طرف و درختان بادام، گردو، گیلاس، آلبالو و… از طرفی دیگر، در مسیرم خودنمایی می‌کردند.
حدود ۴۰ کیلومتری پس از شهر سامان را در مسیری زیبا و چشم‌نواز طی کردم تا به مقصدم رسیدم؛ «یاسه‌چای»!
بوی کهنگی بافت روستا با گرمی نگاه چند پیرمرد دست به عصا در ورودی روستا عجین شده بود و من را برای ورود به روستا مشتاق‌تر می‌کرد.
از بالای روستا حیرت زده به خانه‌ها نگاه می‌کردم، زنی در حال پخت نان، کودکی در حال بازی با بزغاله‌ای کوچک و پیرزنی که در گوشه خانه خشت و گلی به من خیره شده بود.

در نگاه اول هیچ کوچه‌ای در روستا ندیدم، وارد که شدم کوچه‌های سرپوشیده و دالان‌های قدیمی و بافت معماری خاص من را حیرت‌زده کرده بود.
مردم روستا به وسیله چهار دالان سرپوشیده که درب همه خانه‌های روستا به داخل آن‌ها باز می‌شد، رفت و آمد می‌کردند.
این دالان‌های تونل‌شکل خشت و گلی از ابتدا تا انتهای روستا احداث شده بود، مسیر اصلی این دالان حدود ۴۰۰ متر طول داشت که شمال و جنوب روستای را به هم متصل کرده بود.
کمی جلوتر که رفتم ۵ دالان فرعی را در مسیر دیدم که راه‌های ارتباطی خانه‌های بافت قدیم را به هم وصل می‌کرد.
خانه‌های مسکونی پلکانی روستا نقشه‌ای ساده و بدون دید مستقیم از درب ورودی داشتند و طبقه همکف شامل درب، دالان ورودی، حیاط، ایوانچه، مطبخ، انبار علوفه و در طبقه بالا اتاق‌های نشیمن، مهمان‌خانه، ایوان مسقف با ستون و نرده چوبی زیبایی خانه‌ها را دو چندان می‌کرد.

دو دروازه اصلی هم در روستا توجهم را به خود جلب کرد، از یکی از اهالی روستا فلسفه دروازه‌ها را پرسیدم که در پاسخ سوال من با زبان شیرین ترکی گفت: این دو دروازه در زمان حمله و هجوم اقوام بیگانه در ادوار گذشته، توسط اهالی بسته می‌شده است.

به سمت شرق روستا که حرکت کردم رودخانه زاینده‌رود خودنمایی می‌کرد و گیاهان و گل‌های خود رو جلوه‌های قابل توجهی به محیط روستا بخشیده بود.

آب و هوای بکر و چشم‌اندازهای شگفت‌انگیز در کنار این آبادی تاریخی چشم هر گردشگری را به خود خیره می‌کرد؛ چه زیباست این همگونی طبیعت و معماری.

کم نیستند این جاذبه‌های گردشگری در چهارمحال و بختیاری که می‌توانند به مهم‌ترین منبع کسب درآمد ارزی تبدیل شوند مشروط بر اینکه برنامه‌ریزی صحیح و همه جانبه توأم با آینده‌نگری برای آن تنظیم و اجرا شود.

روستای تاریخی و بدون کوچه «یاسه چای» از توابع شهرستان سامان در استان چهارمحال و بختیاری است که در حاشیه رودخانه زاینده رود و در محدوده کوهستانی شمال این شهرستان قرار دارد. این روستا در فاصله ۳۸ کیلومتری شهر سامان و ۵۰ کیلومتری شهرکرد (مرکز استان چهارمحال و بختیاری) واقع شده است.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری چهارمحال و بختیاری در گفت و گو با خبرنگار ایسنا، با اشاره به وجود ۱۲ روستای هدف گردشگری در استان، اظهار کرد: روستای «یاسه چای» با قدمتی حدود ۴۰۰ سال یکی از روستاهای هدف گردشگری استان محسوب می‌شود.

جوادی افزود: بقیای حصار پیرامون روستا و خرابه‌های قدیمی، قدمت این روستا را به پیش از دوره قاجاریه و دوران صفویه مربوط می‌سازد و مردم روستا در گذشته برای پوشش امنیتی، کوچه‌های روستای «یاسه چای» (یاسه چاه) را سرپوشیده و به صورت دالان‌هایی ساخته‌اند که این دالان‌های تونل شکل، خشت و گلی که از ابتدا تا انتهای روستا احداث شده، با گذشت حدود یک قرن، همچنان پا برجا و دیدنی است.

وی جمعیت مردم این روستا را حدود یک‌هزار نفر عنوان کرد و گفت: مردم روستای یاسه‌چای به زبان ترکی صحبت کرده و درآمد مردم روستا غالباً از فعالیت‌های زراعی، باغداری و دامداری تأمین می‌شود.

مدیرکل میراث فرهنگی استان با اشاره به اینکه هر ساله گردشگران زیادی از این روستا بازدید می‌کنند، افزود: در حال حاضر دو اقامتگاه بوم‌گردی در این روستا وجود دارد که با توجه به بافت و منظر این روستا انتظار است حداقل ۱۲ اقامتگاه‌بوم‌گردی در این روستا وجود داشته باشد که متأسفانه کسی متقاضی راه‌اندازی این اقامتگاه‌ها نیست.

جوادی در ادامه تصریح کرد: ورود گردشگران به باغات مردم محلی این روستا موجب مزاحمت برای مردم شده بود که در این راستا طرح ایجاد باغات گردشگری مطرح شد.

وی تاکید کرد: تبدیل باغات به باغات گردشگری، ایجاد زیر ساخت‌هایی همچون سرویس بهداشتی با کمک مردم محلی و باغداران و تأمین اعتبارات برای تکمیل زیرساخت‌ها با ورود بخش خصوصی را از جمله مزایای «طرح باغات گردشگری» است.

سعیده همت‌زاده، کارشناس حوزه گردشگری در چهارمحال و بختیاری نیز با اشاره به پتانسیل روستاهای استان در بخش گردشگری، اظهار کرد: حدود ۷۰ درصد روستاهای استان ظرفیت توسعه گردشگری را داشته اما یک نسخه واحد برای توسعه آن‌ها وجود ندارد.

وی با تاکید بر اینکه برای تحقق توسعه روستاها باید به تقاضا توجه ویژه‌ای شود، افزود: اگر زیرساخت‌ها فراهم شده ولی تقاضایی وجود نداشته باشد، این امر زمینه‌ساز معضلات شدید اجتماعی خواهد بود.

همت‌زاده مهم‌ترین رکن توسعه بخش روستایی را آموزش جوامع محلی دانست و تاکید کرد: تا زمانی‌که اهالی روستا جز ذی‌نفعان نباشند، هیچ توسعه‌ای موفق نخواهد بود.

وی با بیان اینکه نقش دولت در توسعه گردشگری روستایی باید نقش تسهیل‌گر باشد و نه تصدی‌گری، ادامه داد: زمانی که کار به دست مردم روستا سپرده شود و آن‌ها خود را صاحب کار بدانند، توسعه گردشگری سرعت بیشتری خواهد گرفت.

این کارشناس حوزه گردشگری با اشاره به اینکه روستای یاسه‌چای یکی از روستاهای هدف گردشگری استان است، تاکید کرد: بافت تاریخی و موقعیت جغرافیایی منحصر به فرد این روستا می‌تواند تأثیر بسزایی در توسعه گردشگری منطقه داشته باشد که اقداماتی در راستای توسعه گردشگری این روستا انجام شده ولی با توجه به قابلیت منطقه همچنان جای کار زیادی وجود دارد.

وی با بیان اینکه شهرستان سامان در زمان پیک سفر با کمبود اقامتگاه مواجه می‌شود، خاطرنشان کرد: اقامت در خانه‌های روستای یاسه چای قابلیت توسعه دارد از طرفی این مهم مستلزم همت جمعی و آموزش جامعه محلی است.