آمریکا در تنگه هرمز؛ جنگ سرد در آب‌های گرم خلیج فارس

در دوره ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ، روابط آمریکا با چین و روسیه، تنش‌آلود شده و حتی برخی کارشناسان از جنگ سرد میان این کشور‌ها سخن می‌گویند. در این میان، یک استاد علوم سیاسی در پاریس می‌گوید حتی تحرکات آمریکا در خلیج فارس و تنگه هرمز هم بخشی از این جنگ سرد است.

به گزارش فرارو، آمریکا از حدود دو ماه پیش، ضمن متهم کردن ایران به ناامن‌سازی مسیر‌های انتقال انرژی در خلیج فارس و تنگه هرمز، برای تاسیس یک ائتلاف نظامی دریایی در این منطقه تلاش کرده است. اما تاکنون، به جز بریتانیا و اسرائیل، هیچ متحد دیگری برای پیوستن به این ائتلاف ابراز تمایل نکرده است.

با این حال، در روز‌های اخیر، تلاش‌های مقامات دولت دونالد ترامپ برای تسریع تاسیس این ائتلاف بیشتر شده است. در همین راستا، تقریبا یک هفته پیش، وزرای دفاع و خارجه آمریکا، مارک اسپر و مایک پمپئو، به استرالیا سفر کردند و با همتایان استرالیایی در خصوص تنگه هرمز گفتگو کردند. در جریان همین سفر، پمپئو مدعی شد که آمریکا «بسیار مطمئن» است که می‌تواند در خلیج فارس یک ائتلاف دریایی تاسیس کند. آمریکا از استرالیا رسما خواسته است که به ائتلاف به رهبری آمریکا در خلیج فارس ملحق شود. لیندا رینولدز، وزیر دفاع استرالیا، گفته است کشورش این درخواست را به طور بسیار جدی بررسی می‌کند. برخی گزارش‌های تاییدنشده نیز از پیوستن استرالیا به ائتلاف آمریکایی خبر می‌دهند.

در ادامه همین تلاش‌ها، مارک اسپر روز پنج‌شنبه، در اولین سفر بین المللی خود پس از تایید شدنش به عنوان وزیر دفاع، وارد کره جنوبی شد و با مقامات نظامی این کشور درباره تحولات تنگه هرمز گفتگو کرد. خبرگزاری یونهاپ کره جنوبی، از قول مقامات رسمی اعلام کرد اسپر از کره جنوبی درخواست کرده است که در ائتلاف تحت رهبری آمریکا در تنگه هرمز نقش ایفا کند. اسپر در جلسه با جیونگ کیونگ دو، وزیر دفاع کره جنوبی، خواستار همکاری کره جنوبی در تامین امنیت کشتیرانی در تنگه هرمز شد و بنا به گزارش یونهاپ، جیونگ گفته است کشورش برای محافظت از این آبراه گزینه‌های متنوعی را بررسی می‌کند.

این نخستین بار است که یک مقام بلندپایه آمریکایی مستقیما در یک جلسه رسمی با مقامات کره جنوبی مواضع آمریکا در خصوص تنگه هرمز را تشریح می‌کند. پیش از این، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، در توئیتر از برخی کشور‌های آسیایی مانند ژاپن و چین، خواسته بود که در تامین امنیت تنگه هرمز و خلیج فارس شرکت کنند. چرا که به گفته ترامپ، این کشورها، برخلاف آمریکا، نیاز مبرمی به نفت این منطقه دارند. برخی کارشناسان معتقدند که ترامپ، تنش‌ها در تنگه هرمز را به بخشی از جنگ سرد خود با دو کشور چین و روسیه تبدیل کرده است. جنگی که گستره آن از هونگ کنگ تا تنگه هرمز امتداد دارد.

دو طرف جنگ سرد
در همین رابطه، دکتر خطار ابو دیاب، استاد علوم سیاسی انستیتوی بین المللی ژئوپلتیک در پاریس، طی یادداشتی در روزنامه العرب، چاپ لندن، نوشت که آسیا به یکی از مهمترین صحنه‌های بازتنظیم مناسبات بین المللی تبدیل شده است. این استاد، مسئله ائتلاف تنگه هرمز را در چارچوب گسترده‌تر رقابت میان آمریکا و دیگر ابرقدرت‌ها مانند چین قرار داد. به گفته ابو دیاب، اخیرا رقابت میان آمریکا و چین به تقابل استراتژیک تبدیل شده است. آمریکا طرحی برای استقرار موشک‌های میان برد در منطقه آسیا و اقیانوس آرام بررسی کرد. چین با این اقدام مخالفت کرد. افزون بر این، با وارد شدن چین به فهرست کشور‌های «دستکاری کننده ارز» وزارت خزانه‌داری آمریکا، جنگ تجاری میان دو کشور تشدید شد. از دیدگاه ابودیاب، تنش میان پکن و واشنگتن، از این موضوعات بسیار فراتر رفته و مواردی مثل پرونده ایران، کشمیر، ناآرامی‌های هنگ کنگ و شبه جزیره کره را هم شامل شده است.

این استاد علوم سیاسی نوشت: «واضح است که دو دیدگاه درباره جهان و دو چشم‌انداز ایدئولوژیک وجود دارد که در مقابل یکدیگر قرار گرفته‌اند و در کوتاه مدت هیچ مخرج مشترکی برای تنظیم جهانی‌سازی یا بازتاسیس نظم جهانی ندارند.»

به نوشته ابو دیاب، با انتقال تمرکز آمریکا به آسیا و اقیانوس آرام در سال ۲۰۱۱، آسیا به یکی از مهمترین میادین موقعیت‌یابی مجدد تبدیل شده است. چرا که این منطقه، ثروت و جایگاه حساسی را در اختیار دارد. در منطقه آسیا و اقیانوس آرام، توازن دقیقی میان پیروی از قدرت اقتصادی چین و حمایت امنیتی آمریکا برقرار است. همانطور که اروپا کانون جنگ سرد قبلی بود، آسیا نیز - چه در غرب آن (خاورمیانه و خلیج فارس) و چه در شبه قاره هند (هند پاکستان، بنگلادش، نپال و سریلانکا) و چه در خاور دور- جنگ سرد جدیدی را تجربه می‌کند.

توقف مذاکرات هسته‌ای کره شمالی، اعتراضات گسترده در هنگ کنگ، اصطکاک در دریای جنوبی چین، تنش در کشمیر، اوج‌گیری تنش‌ها پیرامون ایران، تصمیم آمریکا برای استقرار موشک‌‎ها در آسیا، جنگ تجاری چین و آمریکا و نیز خروج آمریکا از پیمان موشک‌های هسته‌ای میان برد با روسیه همگی مواردی هستند که از دیدگاه ابو دیاب آن‌ها را می‌توان در چارچوب جنگ سرد آمریکا و چین و روسیه در آسیا تفسیر کرد و با یکدیگر هم مرتبط هستند. به عنوان نمونه، چین توافق آمریکا و کره شمالی را تسهیل نمی‌کند مگر آنکه در مسائل تایوان و دریای جنوبی چین امتیازاتی بگیرد.

بر همین اساس، ابودیاب، استمرار خرید نفت ایران توسط چین را در چارچوب نزاع پکن و واشنگتن بررسی کرد و نوشت چین به رغم انقضای مدت معافیت‌های فروش نفت ایران، به خرید نفت از ایران ادامه می‌دهد. طبق برخی گزارش‌ها، چین در ماه ژوئیه گذشته، بین ۴.۴ تا ۱۱ میلیون بشکه نفت از ایران خریداری کرد.