عوامل مخرب گیربکس اتوماتیک

گیربکس‌های اتوماتیک یک سیستم هیدرولیک محسوب می‌شوند که اغلب اجزای داخلی آن از چدن و فولاد ساخته شده‌اند.

چنین آلیاژ‌هایی از مقاومت بالایی برخوردارند، اما ممکن است به مرور زمان و طی استفاده‌های مکرر دچار خوردگی شده یا این که در اثر ضربات وارده تخریب شوند که یکی از عوامل مخرب گیربکس اتوماتیک محسوب می‌شود.

از همین رو برای جلوگیری از چنین آسیب‌هایی و همچنین روان سازی حرکت اجزا گیربکس‌های اتوماتیک از روغن گیربکس استفاده می‌شود. از آنجایی که روغن گیربکس نیز همچون روغن موتور پس از استفاده طولانی مدت، آلوده شده یا بر اثر تحمل دما و فشار‌های بالا خاصیت خود را از دست می‌دهد، عدم سرویس به‌موقع گیربکس می‌تواند خسارات جبران ناپذیری را به جعبه دنده خودرو شما وارد کند.

در سرویس‌های دوره‌ای بنابر توصیه کمپانی سازنده و با توجه به میزان کارکرد (بر حسب کیلومتر یا زمان) اعلام شده کمپانی، روغن و فیلتر روغن گیربکس تعویض می‌شوند.

کارکرد توصیه شده برای تعویض روغن و انجام سرویس‌های دوره‌ای برای اغلب گیربکس‌های اتوماتیک بین ۲۰۰۰۰ کیلومتر تا ۴۵۰۰۰ کیلومتر است. ناگفته نماند که شرایط رانندگی نیز می‌تواند تاثیر چشمگیری در زمان سرویس گیربکس داشته باشد؛ برای مثال رانندگی در ترافیک باعث افزایش دمای روغن و کاهش عمر آن می‌شود.

روغن گیربکس نامناسب یا نامرغوب

یکی دیگر از عوامل مخرب گیربکس اتوماتیک، استفاده از روغن گیربکس نامناسب یا نامرغوب است. روغن‌های گیربکس انواع متفاوتی دارند که در واقع با توجه به ویژگی‌های گیربکس هر خودرو و میزان قدرت آن‌ها تولید می‌شوند. اگر از روغن گیربکس مناسب خودرویتان اطلاع ندارید، بهتر است برای تعویض روغن گیربکس خودرو تنها به تعمیرگاه‌های مجاز مراجعه کرده یا با مطالعه دفترچه راهنمای خودرویتان از روغن گیربکسی که توسط کمپانی سازنده پیشنهاد شده مطلع شوید.

جالب است بدانید که اگر به هر دلیلی از روغن گیربکس نا‌مناسب استفاده کنید، این روغن‌ها نمی‌توانند کارایی لازم را در گیربکس خودرویتان داشته باشند و در ساختار حرکتی گیربکس خلل ایجاد خواهند کرد؛ در نتیجه اگر از خودرو‌های مجهز به گیربکس اتوماتیک استفاده می‌کنید، بهتر است در اولین فرصت از روغن گیربکس مناسب اتومبیلتان مطلع شوید، زیرا استفاده از روغن گیربکس نامناسب یا نامرغوب می‌تواند آسیب‌های جدی را به گیربکس خودرویتان وارد نماید.

استفاده نادرست از حالت P. در توقف‌های طولانی

نکته مهمی که از عومل مخرب گیربکس اتوماتیک باید به آن توجه داشت این است که بسیاری از رانندگان هنگام پارک کردن خودرو، بدون این که از ترمز دستی استفاده کنند یا منتظر توقف کامل خودرو شوند، بلافاصله دنده را در حالت P. یا همان پارک قرار می‌دهند. در این حالت تمامی وزن خودرو بر روی گیربکس تحمیل خواهد شد که می‌تواند باعث گیر کردن دنده شود یا حتی آسیب‌های فراوانی را برای گیربکس به همراه داشته باشد، مخصوصا اگر خودرو بر روی سراشیبی قرار داشته باشد.

برای جلوگیری از چنین آسیبی در خودرو‌های مجهز به گیربکس اتوماتیک، پس از توقف کامل ابتدا دنده را در حالت N. قرار داده و سپس ترمز دستی خودرو را بکشید. در این مرحله با توقفی کوتاه در وضعیت N. (خلاص)، وضعیت P. را در گیربکس انتخاب کرده و با خیال راحت خودرو را در این حالت باقی بگذارید.

ناگفته نماند که حالت پارک (P) برای اطمینان از حرکت نکردن اتومبیل بعد از توقف طراحی شده است و باقی ماندن گیربکس در حالت خلاص (N) هیچ مشکل فنی ایجاد نخواهد کرد!

استفاده نادرست از حالت N. در توقف‌های کوتاه

اگر شما هم جزء رانندگانی هستید که در ترافیک‌های روزمره یا در توقف‌های کمتر از ۲ دقیقه دنده را در حالت خلاص N. قرار می‌دهید، باید بدانید که این عمل کاملا اشتباه بوده و در درازمدت از عمر مفید قطعات گیربکس می‌کاهد.

در گیربکس اتوماتیک هنگام توقف کامل گیربکس در دنده یک قرار می‌گیرد و تنها درگیری بین موتور و گیربکس نیروی جریان‌های دورانی و گردابی روغن هیدرولیک درون توربین (Torque converter) است که به دلیل پایین بودن دور موتور در کمترین حالت ممکن قرار دارد.

این در حالی است که اگر بخواهید در یک ترافیک نسبتا روان پس از هر توقف خودرو را خلاص کنید و مجددا در حالت Drive قرار دهید، باعث فعالیت مداوم قطعاتی همچون سوپاپ‌ها، شیر‌های برقی، آزاد و درگیر شدن مجموعه کلاچ و… خواهد شد.

به زبانی ساده می‌توان گفت که آسیب واقعی زمانی به گیربکس وارد می‌شود که در یک زمان کوتاه چندین بار دنده را روی N. قرار داده و سپس از آن خارج نمایید؛ بنابراین در توقف‌های کوتاه توصیه می‌شود که گیربگس در حالت حرکت (D) باقی بماند.

در گیربکس‌های اتوماتیک حالت‌های مختلفی همچون D. یا Drive برای حرکت رو جلو، R. یا Reverse برای حرکت به عقب، N. یا Neutral وضعیت خلاص کامل و P. یا Park تعیین شده که به دنده پارک مشهور است.

در طی یک رانندگی متداول روزمره ممکن است بار‌ها شرایطی فراهم شود که مجبور باشید، برای پارک خودرو یا دور زدن به طور مداوم حالت‌های گیربکس را از D. به R. یا بالعکس تغییر دهید.

در چنین مواقعی برای جلوگیری از آسیب به گیربکس باید تا زمان توقف کامل خودرو صبر کنید. از آنجایی که تعویض هر دنده در گیربکس اتوماتیک مستلزم عملکرد مجموعه کلاچ، سوپاپ و چرخ دنده هاست، چنانچه برای تعویض حالت دنده تا توقف کامل خودرو صبر نکنید، بدون تردید تعمیرات پرهزینه‌ای در انتظار شما خواهد بود!

لانچ کردن ممنوع!

یکی دیگر از عوامل مخرب گیربکس اتوماتیک، فشردن پدال گاز در حالت خلاص و سپس قرار دادن دسته دنده در حالت D. برای دستیابی به حداکثر توان تولیدی موتور در حرکت اولیه است که لانچ نام دارد.

این عمل که در میان جوانان از محبوبیت خاصی برخوردار است، به خودرو‌های دارای گیربکس دستی آسیب نسبتا کمتری وارد می‌کند، اما در خودرو‌هایی که به گیربکس اتوماتیک مجهز هستند می‌تواند اصطحکاک میان قطعات داخل گیربکس و موتور را افزایش داده و خسارات فراوانی را به گیربکس اتوماتیک خودرو وارد کند.

در این میان برخی از کمپانی‌های خودروسازی، محصولات اسپرت خود را به سیستم کنترل شروع حرکت (Launch control) مجهز می‌کنند که به این خودرو‌ها اجازه می‌دهد بدون فشار مضاعف به گیربکس و موتور بتوانند بیشترین مقدار گشتاور خروجی را به چرخ‌های خودرو منتقل کنند. در واقع سیستم لانچ کنترل این امکان را به خودرو می‌دهد تا در مقایسه با خودرو‌های فاقد این سیستم، عملکرد بسیار سریع‌تر و کارآمدتری را در آغاز حرکت داشته باشد.