نشست مالزی؛ گامی جدید برای انزوای بیشتر عربستان

نشست «کوالالامپور» با ابتکار «ماهاتیر محمد»، نخست وزیر مالزی از ۲۱ تا ۲۴ دسامبر (۳۰ آذر تا ۳ دی) با حضور چند کشور بزرگ مسلمان برگزار می‌شود؛ نشستی که حرکت عربستان را در مسیر انزوا یک گام پیشتر برد. مالزی میزبان نشستی به ابتکار ماهاتیر محمد و با هدف رسیدگی به مشکلات جهان اسلام است. آنچه که این نشست را از سایر نشست‌های متداول چاره اندیشی در مورد مشکلات و بحران‌های جهان اسلام متمایز کرده و سبب شده تا آرایش دیپلماسی کشور‌های مسلمان دچار تحول شود، عدم دعوت از عربستان سعودی، برای شرکت در این نشست بوده است.

ایده برگزاری این نشست در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل در ماه سپتامبر سال جاری میلادی از سوی سران ترکیه، پاکستان و مالزی مطرح شد. این ایده اولیه پس از پخته شدن ایران و قطر را نیز شامل شده و بحث در مورد تجارت، امنیت، فناوری و حاکمیت بر فضای مجازی را به عنوان دستور جلسه تعیین کرد.

ایده اولیه ماه سپتامبر اکنون به مرحله اجرا رسیده و با حضور ماهاتیر محمد، نخست وزیر مالزی، «رجب طیب اردوغان»، رئیس جمهور ترکیه، «شیخ تمیم بن حمد آل ثانی»، امیر قطر و «حسن روحانی»، رئیس جمهوری اسلامی ایران و با حضور ۴۵۰ مقام ارشد و اندیشمند از ۵۲ کشور مسلمان جهان با هدف چاره اندیشی برای مشکلات جهان اسلام برگزار می‌شود.

پاکستان با وجود استقبال اولیه در مورد برگزاری این نشست، از حضور در آن انصراف داد و نه تنها «عمران خان»، نخست وزیر بلکه «شاه احمد قریشی»، وزیر خارجه پاکستان نیز در این نشست شرکت نخواهند کرد.

خبر انصراف پاکستان از حضور در این نشست را ماهاتیر محمد اعلام کرده و گفت دلیل این اقدام پاکستان فشار عربستان سعودی بوده است.

عدم دعوت عربستان و متحدان عربش در منطقه خلیج فارس سبب شده تا این کشور‌ها نوک تیز انتقادات خود را متوجه این نشست و کشور‌های شرکت کننده در آن کنند.

مقایسه نشست کوالالامپور با سازمان همکاری اسلامی از جمله اقداماتی است که در روز‌ها و هفته‌های اخیر شاهد آن هستیم. عربستان، امارات و سایر کشور‌های عرب دعوت نشده به نشست کوالالامپور، این نشست را متهم به تلاش برای جایگزینی با سازمان همکاری‌های اسلامی می‌کنند. این در حالی است که چنین قیاسی از اساس نادرست است؛ چرا که نشست مذکور برخلاف سازمان همکاری‌ تنها با حضور چند کشور مسلمان برگزار می‌شود. ماهاتیر محمد در پاسخ به این انتقادات تاکید کرد: "گروه برگزار کننده نشست کوالالامپور به هیچ عنوان قصد ندارد جایگزین سازمان همکاری‌ شود. "

ریشه این انتقادات و شایعات را باید در عدم دعوت از عربستان در این نشست و در مقابل دعوت از کشور‌های رقیب پادشاهی سعودی به ویژه ایران و قطر دانست که روند انزوای عربستان را تشدید کرده است. نام عربستان در حالی در میان اسامی کشور‌های حاضر در نشست گنجانده نشد که وزیر خارجه مالزی در ماه‌های اخیر با سفر به کشور‌های مختلف اسلامی، تلاش کرد از آنان برای حضور در نشست سال‌های آتی که با برنامه ریزی گسترده تری برگزار می‌شود، دعوت کند.

عربستان از سال ۲۰۱۷ و با اعلام ولیعهدی «محمد بن سلمان»، شاهد شکست‌های بزرگی در سیاست خارجی خود بوده که جایگاه این کشور را عمیقا به چالش کشانده است. بن سلمان از زمان در دست گرفتن قدرت در عربستان با اتخاذ سیاست نزدیکی به آمریکا، محاصره قطر، عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی، آغاز جنگ یمن و قتل «جمال خاشقجی»، روزنامه نگار منتقد سعودی در مسیری گام برداشته که موقعیت نه چندان مستحکمش در جهان اسلام را به شکل روزافزونی متزلزل کرده است.

موضوع به حاشیه و انزوا رفتن عربستان زمانی بهتر درک می‌شود که بدانیم نشست ۱۰ دسامبر (۱۹ آذر) شورای همکاری خلیج فارس در سال جاری میلادی با شکست مواجه شد. عربستان که در تلاش بود از این فرصت برای ترمیم روابط خود با قطر استفاده کرده و محاصره بی حاصل این کشور را رفع کند، نتوانست به موفقیت دست یابد. قطر در پی دریافت دعوت نامه «ملک سلمان» برای حضور در نشست مذکور، «عبدالله بن ناصر آل ثانی»، نخست وزیر را به ریاض اعزام کرد.

انتظار می‌رود برگزاری این نشست روند انزوای عربستان را در سطح منطقه‎ای و بین المللی تشدید کند.