علت افزایش یا کاهش پلاکت‌ها در خون چیست؟

دکترمحمد ثقه الاسلامی فوق تخصص خون وسرطان شناسی در این زمینه توضیحاتی ارائه می‌دهند. پلاکت‌ها دسته‌ای از سلول‌های خونی هستند که مهم‌ترین نقش را در فرایند انعقاد خون ایفا می‌کنند. این سلول‌ها مانند گلبول‌های سفید و قرمز و دیگر سلول‌های خونی درمغز استخوان خون ساز تولید و سپس در گردش خون آزاد می‌شود. به طورطبیعی تعداد آن‌ها در فرد بالغ بین ۱۵۰۰۰۰ تا ۴۵۰۰۰۰ عدد در هرمیکرولیترازحجم خون است.

انعقاد خون فرایندی است که با ایجاد لخته ازخون ریزی جلوگیری می‌کند. هر زمان آسیبی به جداررگ‌ها وارد شود ونشت خون از محل آسیب دیده اتفاق بیفتد، پلاکت‌ها درآن محل تجمع ومجموعه فعالیت‌هایی را شروع می‌کنند که حاصل آن تشکیل لخته درمحل آسیب دیده و جلوگیری از خون ریزی است. به بیان دیگر اولین مرحله در تشکیل لخته، حاصل عملکرد پلاکت هاست.

اختلال درفرایند انعقادخون

چنان چه تعداد پلاکت‌ها کاهش یابد یا عملکرد طبیعی آن‌ها مختل شود، فرایند تشکیل لخته دچار اشکال می‌شود و توانایی بیماربرای کنترل خون ریزی احتمالی کاهش می‌یابد.

در موارد شدید کاهش تعداد پلاکت‌ها یا اختلال شدید درعملکرد آن ها، ممکن است حتی خون ریزی خود به خودی بدون ارتباط با ضربه هم رخ دهد.


افزایش تعداد پلاکت‌ها

از سوی دیگر افزایش شمارش پلاکت‌ها یا افزایش فعالیت آن ها، می‌تواند زمینه ساز ایجاد لخته به صورت غیر طبیعی و مرضی باشد. ایجاد لخته به صورت غیر طبیعی در عروق که به اصطلاح ترومبوز گفته می‌شود، بسته به رگ درگیر می‌تواند اختلالات عملکردی در ارگان‌های حیاتی مانند قلب، مغز، کلیه‌ها و ریه‌ها ایجاد کند و در مواردی به مرگ آنی منجرشود.


علت کاهش تعداد پلاکت‌ها

کاهش شمارش پلاکت‌ها در موارد زیر اتفاق می‌افتد

- هرگونه اختلال در تولید پلاکت‌ها در مغز استخوان: این مسئله می‌تواند ناشی ازعفونت ها، بدخیمی ها، دارو‌ها و درمواردی فعال شدن غیرطبیعی سیستم ایمنی بدن علیه بافت‌های خودی باشد که به آن خود ایمنی اطلاق می‌شود.

- انباشته شدن پلاکت‌ها درطحال بزرگ شده به علل مختلف از جمله بیماری‌های کبدی

- افزایش غیر طبیعی تخریب پلاکت‌ها درگردش خون که می‌تواند به علل مختلف از جمله عفونت‌ها، مصرف دارو‌ها ونیز خود ایمنی بروز کند.

کاهش شمارش پلاکت‌ها درحاملگی

اساسا می‌تواند یک رویداد کاملا معمول و طبیعی باشد، زیرا در حاملگی حجم خون افزایش می‌یابد لذا شمارش پلاکت‌ها به طور نسبی کاهش نشان می‌دهد. درواقع ممکن است کاهش شمارش پلاکت‌ها در حاملگی تا حد ۱۱۵۰۰۰ نیز کاملا طبیعی تلقی شود.

البته باید توجه کرد که این کاهش تعداد پلاکت‌ها در صورتی طبیعی است که دیگر رده‌های سلولی خونی نیز طبیعی باشند و هیچ گونه اختلال ساختاری در عملکرد ارگان‌ها مانند کبد وکلیه وجود نداشته باشد.

باید توجه داشت که بسیاری ازبیماری‌های مهم وخطرناک همراه با حاملگی از جمله مسمومیت حاملگی (پره اکلامپسی و اکلامپسی) نیز می‌تواند با کاهش شمارش پلاکت‌ها همراه باشد.

علت افزایش تعداد پلاکت‌ها

افزایش شمارش پلاکت‌ها ممکن است در موارد زیر رخ دهد

- افزایش شمارش پلاکت‌ها درپاسخ به عفونت، التهاب یا کمبود آهن در بدن که به آن افزایش واکنشی شمارش پلاکت اطلاق می‌شود.

- افزایش تولید پلاکت‌ها درمغزاستخوان خون ساز که در برخی بیماری‌های بدخیم وخوش خیم اتفاق می‌افتد.

باور نادرست در مورد پلاکت‌ها

بر خلاف اعتقاد بسیاری از مردم، کاهش یا افزایش شمارش پلاکت‌ها هیچ گونه ارتباطی با عواملی مانند تغذیه و عادات غذایی، ورزش، فعالیت‌های شغلی وسبک زندگی ندارد. همچنین درافرادی که دچار افزایش یا کاهش پلاکت شده اند، تغییر رژیم غذایی یا استفاده از برخی گیاهان خاص مانند شبدر و یونجه، هیچ گونه نقشی در بهبود آن ندارد.

افزایش یا کاهش شمارش پلاکتی در موارد خفیف ومتوسط، خطرات آنی و فوری برای بیمار ایجاد نمی‌کند و ارتباطی با مشکلاتی نظیر بی حالی و خستگی ندارد. مهم آن است که علت افزایش یا کاهش توسط پزشک فوق تخصص خون و سرطان بررسی و در صورت ضرورت، اقدامات درمانی انجام شود یا این که بیمار فقط تحت نظر قرار گیرد.

منبع:سیمرغ