.svg)
۱۰ واقعیت جذاب درباره گوارش
پارسینه: دستگاه گوارش انسان مسئولیت تجزیه غذا‌های مصرفی برای جذب مواد مغذی ضروری از آنها را بر عهده دارد.
همانند بیشتر موراد مرتبط با بدن انسان، ما معمولا تنها زمانی به دستگاه گوارش توجه می‌کنیم که با مشکلی مواجه شده باشد. در موارد دیگر، ما از شرایط دستگاه گوارش غفلت کرده و تقریبا بدون لحظه‌ای تفکر هر چیزی را می‌خوریم.
اما آشنایی با چگونگی کارکرد دستگاه گوارش و موارد مفید و مضر برای آن می‌تواند کمک شایانی به حفظ سلامت کلی این مجموعه در بدن کند. آشنایی با بخش‌های مختلف دستگاه گوارش به مراقبت بهتر از آنها، تشخیص سریع‌تر مشکلات گوارشی، و برقراری ارتباط کارآمدتر با پزشک کمک خواهد کرد.
در ادامه برخی حقایق جالب توجه درباره دستگاه گوارش برای آشنایی بیشتر با آن ارائه شده اند.
دستگاه گوارش انسان بطور شگفت آوری طولانی است
طول کل دستگاه گوارش از دهان تا مقعد تقریبا ۳۰ فوت (حدود ۹ متر) است.
دستگاه گوارش انسان مسئولیت تجزیه غذا‌های مصرفی برای جذب مواد مغذی ضروری از آنها را بر عهده دارد. غذا به صورت مکانیکی - به عنوان مثال، از طریق جویدن و استفاده از آنزیم‌ها - به شکل مولکول‌هایی که قابل جذب در بدن و حرکت در جریان خون هستند، در می‌آید. دستگاه گوارش انسان از اندام‌های زیر تشکیل شده است:
- دهان
- مری
- معده
- کبد
- کیسه صفرا
- مجرای صفراوی
- روده کوچک
- روده بزرگ
انسان بزاق فراوانی تولید می‌کند
دهان انسان حدود یک لیتر بزاق در روز تولید می‌کند.
تولید بزاق از طریق غدد بزاقی نخستین گام در گوارش است. بزاق بیشتر از آب تشکیل شده، اما حاوی مواد دیگر نیز است و تولید آن می‌تواند از طریق فکر کردن درباره غذا یا بو کردن آن نیز تحریک شود. تجزیه غذا در دهان و از طریق جویدن و آنزیم‌های موجود در بزاق آغاز می‌شود. بزاق به روانسازی غذا برای عبور آسان از مری کمک می‌کند و همچنین با پوشش دادن غذا از دندان‌ها و دیواره داخلی دهان و مری محافظت می‌کند.
بلع عملی بسیار پیچیده است
چیزی حدود دو تا پنج ثانیه طول می‌کشد تا غذا راه خود را از مری به سمت معده باز کند.
پس از جویدن غذا، ترکیبی که به نام بولوس (Bolus) شناخته می‌شود، شکل می‌گیرد. بلع عملی پیچیده است که در آن بولوس پس از پوشیده شدن حنجره - اندامی که به نای متصل است - و باز شدن ورودی مری وارد حلق می‌شود. سپس، بولوس با حرکات هماهنگ عضله مری به سمت پایین حرکت می‌کند که این روند به نام پریستالسیس (Peristalsis) شناخته می‌شود.
مری دارای دو عضله تنگ کننده یا اسفنکتر در ابتدا و انتهای خود است که به بولوس اجازه عبور را می‌دهند. سوزش سردل زمانی رخ می‌دهد که اسفنکتر پایینی به طور کامل بسته نمی‌شود و به اسید معده اجازه ورود به مری را می‌دهد که این شرایط بافت مری و گلو را تحریک می‌کند.
معده انسان اسید هیدروکلریک تولید می‌کند
اسید هیدروکلریک ماده‌ای است که بنا‌ها نیز برای تمیز کردن آجر‌ها استفاده می‌کنند.
معده انسان دارای لایه‌ای ضخیم از مخاط است که از این اندام در برابر اسید و آنزیم پپسین (Pepsin) تولید شده در آن محافظت می‌کند. ترکیبی از حرکات معده همراه با اسید و تجزیه پروتئین با پپسین، بولوس را به یک ماده مایع به نام کیموس تبدیل می‌کند که به آرامی وارد روده کوچک می‌شود. برای یک وعده غذایی کامل، این روند حدود دو تا سه ساعت طول می‌کشد.
مواد کمی در سطح معده جذب جریان خون می‌شوند و جالب این که آنها مواردی مانند الکل، آسپرین، و دارو‌های ضد التهاب غیر استروئیدی هستند که می‌توانند موجب تحریک معده شوند.
پانکراس و کبد شما چندان اسرارآمیز نیستند
نقش اصلی پانکراس و کبد تولید موادی است که به تجزیه غذای مصرفی کمک می‌کنند.
همانگونه که کیموس وارد روده کوچک می‌شود، با شیره‌های گوارشی تولید شده توسط کبد و پانکراس ترکیب می‌شود. کبد صفرا تولید می‌کند که در کیسه صفرا ذخیره شده و در زمان نیاز برای تجزیه چربی‌ها در روده کوچک ترشح می‌شود، در شرایطی که پانکراس آنزیم‌هایی را برای تجزیه پروتئین، کربوهیدرات ها، و چربی‌ها در روده کوچک ترشح می‌کند. پانکراس نیز ماده‌ای به نام بی‌کربنات ترشح می‌کند که اسید ورودی از معده به روده کوچک را خنثی می‌کند.
اتفاقات بسیاری در روده کوچک رخ می‌دهد
روده کوچک مکانی است که تقریبا تمام مواد مغذی از غذای مصرفی جذب بدن می‌شود.
روده کوچک مکانی است که مهم‌ترین کار گوارش در آن رخ می‌دهد و غذای مصرفی ما به ترکیبات مولکولی قابل جذب در جریان خون تبدیل می‌شوند. روده کوچک از سه بخش به نام‌های دوازدهه یا اثنی عشر، تهی‌روده یا ژژنوم و درازروده یا ایلئوم تشکیل شده است. صفرا از کیسه صفرا و آنزیم‌های گوارشی از پانکراس با کیموس در دوازدهه ترکیب می‌شوند. تجزیه نهایی و جذب مواد مغذی در دو بخش بعدی روده کوچک رخ می‌دهند.
جذب مواد مغذی توسط برآمدگی‌های میکروسکوپی در امتداد دیواره داخلی روده کوچک به نام پرز‌های روده یا ویلی انجام می‌شود. بیماری سلیاک اختلالی است که در آن گوارش گلوتن به آسیب دیدگی پرز‌های روده منجر می‌شود که این شرایط می‌تواند به بروز مشکلات سلامت ناشی از عدم جذب مواد مغذی ضروری منجر شود.
فیبر بسیار اهمیت دارد
فیبر زمانی که بخش‌های دیگر غذا گوارش می‌شوند تقریبا دست نخورده باقی می‌ماند.
زمانی که روده کوچک تجزیه غذا و جذب مواد مغذی را به اتمام می‌رساند، بخش‌های گوارش نشده غذای گیاهی که به نام فیبر شناخته می‌شود را راهی روده بزرگ می‌کند. فیبر به دو نوع کلی محلول که در آب حل می‌شود و نامحلول که در آب حل نمی‌شود، تقسیم می‌شود. فیبر به نرمی و افزایش حجم مدفوع کمک می‌کند و بر سلامت باکتری‌های روده که نقش مهمی در پشتیبانی از سیستم ایمنی دارند، کمک می‌کند. از این رو، فیبر غذایی هم برای گوارش و هم سلامت کلی انسان ضروری است.
میزان مصرف مایعات شما بر ظاهر و بافت مدفوع تاثیرگذار است
روده بزرگ یا کولون اندامی بلند و توخالی است که معمولا حدود پنج فوت (۱.۵ متر) طول دارد. روده بزرگ پیچ و خم‌دار (Tortuous Colon) طولی بیشتر از اندازه معمول روده بزرگ دارد. برای این که این لوله طولانی‌تر در شکم جای بگیرد، روده بزرگ از پیچ و خم‌های بیشتری برخوردار می‌شود. این شرایط نسبتا نادر است.
روده بزرگ حدود یک لیتر مایع در روز از روده کوچک دریافت می‌کند.
افزون بر فیبر، روده کوچک مایع را روانه روده بزرگ می‌کند که در آنجا جذب شده و مدفوع شکل می‌گیرد. نوشیدن آب به میزان کافی به حفظ نرمی مدفوع کمک کرده و به اجابت مزاج راحت‌تر منجر می‌شود. زمانی که به میزان کافی آب مصرف نمی‌کنید، آبی که از توده مدفوع در روده بزرگ جذب می‌شود به تشکیل مدفوعی سفت‌تر منجر شده که عبور آن با دشواری بیشتری صورت می‌گیرد.
روده بزرگ از کولون صعودی، کولون عرضی، کولون نزولی، کولون سیگموئید، و رکتوم تشکیل شده است. اگرچه تنوع بسیاری در تکرر دفع وجود دارد، مدفوع به طور کلی یک یا دو بار در روز برای دفع وارد رکتوم می‌شود.
دستگاه گوارش میزبان بیش از ۵۰۰ گونه باکتری است.
ما بدون هیچ نوع باکتری در دستگاه گوارش خود متولد می‌شویم، اما طی ماه نخست پس از تولد، جمعیت چشمگیری از آنها توسعه می‌یابد که بیشتر در روده بزرگ ساکن هستند.
آشنایی با نقشی که باکتری‌ها در سلامت دستگاه گوارش ایفا می‌کنند به فروش بالای محصولاتی حاوی پروبیوتیک‌ها که اغلب به عنوان باکتری‌های مفید و خوب شناخته می‌شوند، منجر شده است. باکتری‌های مفید با ارگانیزم‌های بیماری‌زا مبارزه می‌کنند، به جذب مواد مغذی کمک می‌کنند و از سلامت سیستم ایمنی بدن پشتیبانی می‌کنند. شما بیشتر زمانی متوجه فعالیت‌های باکتری‌های دستگاه گوارش می‌شوید که روند تخمیر موجب تجربه گاز روده می‌شود.
رشد بیش از حد باکتری‌های روده کوچک (SIBO) شرایطی است که در آن میزان باکتری‌های موجود در روده کوچک بیش از حد زیاد می‌شود. این شرایط به عنوان یک عامل احتمالی در ابتلا به سندرم روده تحریک پذیر برای برخی افراد در نظر گرفته شده است.
بدن شما در واقع دارای دو مغز است
دستگاه گوارش انسان دارای یک مینی مغز کوچک است.
عملکرد دستگاه گوارش توسط سیستم عصبی روده‌ای (ENS) تنظیم می‌شود که از مقدار قابل توجهی سلول‌های عصبی تشکیل شده و توسط همان انتقال دهنده‌های عصبی که در مغز وجود دارند، سروتونین به عنوان برجسته‌ترین نمونه، تنظیم می‌شود. بر همین اساس، سیستم عصبی روده‌ای به عنوان «مغز دوم» نیز شناخته می‌شود.
مغز و دستگاه گوارش ارتباط نزدیکی با یکدیگر دارند و به عنوان مثال، زمانی که به موضوعی استرس‌زا و محرک اضطراب فکر می‌کنید با ناراحتی معده مواجه می‌شوید یا زمانی که استرس دارید، اسهال را تجربه می‌کنید.
اختلال در عملکرد مغز و روده ممکن است در ابتلا به اختلالات عملکردی دستگاه گوارش نقش داشته باشد.
اما آشنایی با چگونگی کارکرد دستگاه گوارش و موارد مفید و مضر برای آن می‌تواند کمک شایانی به حفظ سلامت کلی این مجموعه در بدن کند. آشنایی با بخش‌های مختلف دستگاه گوارش به مراقبت بهتر از آنها، تشخیص سریع‌تر مشکلات گوارشی، و برقراری ارتباط کارآمدتر با پزشک کمک خواهد کرد.
در ادامه برخی حقایق جالب توجه درباره دستگاه گوارش برای آشنایی بیشتر با آن ارائه شده اند.
دستگاه گوارش انسان بطور شگفت آوری طولانی است
طول کل دستگاه گوارش از دهان تا مقعد تقریبا ۳۰ فوت (حدود ۹ متر) است.
دستگاه گوارش انسان مسئولیت تجزیه غذا‌های مصرفی برای جذب مواد مغذی ضروری از آنها را بر عهده دارد. غذا به صورت مکانیکی - به عنوان مثال، از طریق جویدن و استفاده از آنزیم‌ها - به شکل مولکول‌هایی که قابل جذب در بدن و حرکت در جریان خون هستند، در می‌آید. دستگاه گوارش انسان از اندام‌های زیر تشکیل شده است:
- دهان
- مری
- معده
- کبد
- کیسه صفرا
- مجرای صفراوی
- روده کوچک
- روده بزرگ
انسان بزاق فراوانی تولید می‌کند
دهان انسان حدود یک لیتر بزاق در روز تولید می‌کند.
تولید بزاق از طریق غدد بزاقی نخستین گام در گوارش است. بزاق بیشتر از آب تشکیل شده، اما حاوی مواد دیگر نیز است و تولید آن می‌تواند از طریق فکر کردن درباره غذا یا بو کردن آن نیز تحریک شود. تجزیه غذا در دهان و از طریق جویدن و آنزیم‌های موجود در بزاق آغاز می‌شود. بزاق به روانسازی غذا برای عبور آسان از مری کمک می‌کند و همچنین با پوشش دادن غذا از دندان‌ها و دیواره داخلی دهان و مری محافظت می‌کند.
بلع عملی بسیار پیچیده است
چیزی حدود دو تا پنج ثانیه طول می‌کشد تا غذا راه خود را از مری به سمت معده باز کند.
پس از جویدن غذا، ترکیبی که به نام بولوس (Bolus) شناخته می‌شود، شکل می‌گیرد. بلع عملی پیچیده است که در آن بولوس پس از پوشیده شدن حنجره - اندامی که به نای متصل است - و باز شدن ورودی مری وارد حلق می‌شود. سپس، بولوس با حرکات هماهنگ عضله مری به سمت پایین حرکت می‌کند که این روند به نام پریستالسیس (Peristalsis) شناخته می‌شود.
مری دارای دو عضله تنگ کننده یا اسفنکتر در ابتدا و انتهای خود است که به بولوس اجازه عبور را می‌دهند. سوزش سردل زمانی رخ می‌دهد که اسفنکتر پایینی به طور کامل بسته نمی‌شود و به اسید معده اجازه ورود به مری را می‌دهد که این شرایط بافت مری و گلو را تحریک می‌کند.
معده انسان اسید هیدروکلریک تولید می‌کند
اسید هیدروکلریک ماده‌ای است که بنا‌ها نیز برای تمیز کردن آجر‌ها استفاده می‌کنند.
معده انسان دارای لایه‌ای ضخیم از مخاط است که از این اندام در برابر اسید و آنزیم پپسین (Pepsin) تولید شده در آن محافظت می‌کند. ترکیبی از حرکات معده همراه با اسید و تجزیه پروتئین با پپسین، بولوس را به یک ماده مایع به نام کیموس تبدیل می‌کند که به آرامی وارد روده کوچک می‌شود. برای یک وعده غذایی کامل، این روند حدود دو تا سه ساعت طول می‌کشد.
مواد کمی در سطح معده جذب جریان خون می‌شوند و جالب این که آنها مواردی مانند الکل، آسپرین، و دارو‌های ضد التهاب غیر استروئیدی هستند که می‌توانند موجب تحریک معده شوند.
پانکراس و کبد شما چندان اسرارآمیز نیستند
نقش اصلی پانکراس و کبد تولید موادی است که به تجزیه غذای مصرفی کمک می‌کنند.
همانگونه که کیموس وارد روده کوچک می‌شود، با شیره‌های گوارشی تولید شده توسط کبد و پانکراس ترکیب می‌شود. کبد صفرا تولید می‌کند که در کیسه صفرا ذخیره شده و در زمان نیاز برای تجزیه چربی‌ها در روده کوچک ترشح می‌شود، در شرایطی که پانکراس آنزیم‌هایی را برای تجزیه پروتئین، کربوهیدرات ها، و چربی‌ها در روده کوچک ترشح می‌کند. پانکراس نیز ماده‌ای به نام بی‌کربنات ترشح می‌کند که اسید ورودی از معده به روده کوچک را خنثی می‌کند.
اتفاقات بسیاری در روده کوچک رخ می‌دهد
روده کوچک مکانی است که تقریبا تمام مواد مغذی از غذای مصرفی جذب بدن می‌شود.
روده کوچک مکانی است که مهم‌ترین کار گوارش در آن رخ می‌دهد و غذای مصرفی ما به ترکیبات مولکولی قابل جذب در جریان خون تبدیل می‌شوند. روده کوچک از سه بخش به نام‌های دوازدهه یا اثنی عشر، تهی‌روده یا ژژنوم و درازروده یا ایلئوم تشکیل شده است. صفرا از کیسه صفرا و آنزیم‌های گوارشی از پانکراس با کیموس در دوازدهه ترکیب می‌شوند. تجزیه نهایی و جذب مواد مغذی در دو بخش بعدی روده کوچک رخ می‌دهند.
جذب مواد مغذی توسط برآمدگی‌های میکروسکوپی در امتداد دیواره داخلی روده کوچک به نام پرز‌های روده یا ویلی انجام می‌شود. بیماری سلیاک اختلالی است که در آن گوارش گلوتن به آسیب دیدگی پرز‌های روده منجر می‌شود که این شرایط می‌تواند به بروز مشکلات سلامت ناشی از عدم جذب مواد مغذی ضروری منجر شود.
فیبر بسیار اهمیت دارد
فیبر زمانی که بخش‌های دیگر غذا گوارش می‌شوند تقریبا دست نخورده باقی می‌ماند.
زمانی که روده کوچک تجزیه غذا و جذب مواد مغذی را به اتمام می‌رساند، بخش‌های گوارش نشده غذای گیاهی که به نام فیبر شناخته می‌شود را راهی روده بزرگ می‌کند. فیبر به دو نوع کلی محلول که در آب حل می‌شود و نامحلول که در آب حل نمی‌شود، تقسیم می‌شود. فیبر به نرمی و افزایش حجم مدفوع کمک می‌کند و بر سلامت باکتری‌های روده که نقش مهمی در پشتیبانی از سیستم ایمنی دارند، کمک می‌کند. از این رو، فیبر غذایی هم برای گوارش و هم سلامت کلی انسان ضروری است.
میزان مصرف مایعات شما بر ظاهر و بافت مدفوع تاثیرگذار است
روده بزرگ یا کولون اندامی بلند و توخالی است که معمولا حدود پنج فوت (۱.۵ متر) طول دارد. روده بزرگ پیچ و خم‌دار (Tortuous Colon) طولی بیشتر از اندازه معمول روده بزرگ دارد. برای این که این لوله طولانی‌تر در شکم جای بگیرد، روده بزرگ از پیچ و خم‌های بیشتری برخوردار می‌شود. این شرایط نسبتا نادر است.
روده بزرگ حدود یک لیتر مایع در روز از روده کوچک دریافت می‌کند.
افزون بر فیبر، روده کوچک مایع را روانه روده بزرگ می‌کند که در آنجا جذب شده و مدفوع شکل می‌گیرد. نوشیدن آب به میزان کافی به حفظ نرمی مدفوع کمک کرده و به اجابت مزاج راحت‌تر منجر می‌شود. زمانی که به میزان کافی آب مصرف نمی‌کنید، آبی که از توده مدفوع در روده بزرگ جذب می‌شود به تشکیل مدفوعی سفت‌تر منجر شده که عبور آن با دشواری بیشتری صورت می‌گیرد.
روده بزرگ از کولون صعودی، کولون عرضی، کولون نزولی، کولون سیگموئید، و رکتوم تشکیل شده است. اگرچه تنوع بسیاری در تکرر دفع وجود دارد، مدفوع به طور کلی یک یا دو بار در روز برای دفع وارد رکتوم می‌شود.
دستگاه گوارش میزبان بیش از ۵۰۰ گونه باکتری است.
ما بدون هیچ نوع باکتری در دستگاه گوارش خود متولد می‌شویم، اما طی ماه نخست پس از تولد، جمعیت چشمگیری از آنها توسعه می‌یابد که بیشتر در روده بزرگ ساکن هستند.
آشنایی با نقشی که باکتری‌ها در سلامت دستگاه گوارش ایفا می‌کنند به فروش بالای محصولاتی حاوی پروبیوتیک‌ها که اغلب به عنوان باکتری‌های مفید و خوب شناخته می‌شوند، منجر شده است. باکتری‌های مفید با ارگانیزم‌های بیماری‌زا مبارزه می‌کنند، به جذب مواد مغذی کمک می‌کنند و از سلامت سیستم ایمنی بدن پشتیبانی می‌کنند. شما بیشتر زمانی متوجه فعالیت‌های باکتری‌های دستگاه گوارش می‌شوید که روند تخمیر موجب تجربه گاز روده می‌شود.
رشد بیش از حد باکتری‌های روده کوچک (SIBO) شرایطی است که در آن میزان باکتری‌های موجود در روده کوچک بیش از حد زیاد می‌شود. این شرایط به عنوان یک عامل احتمالی در ابتلا به سندرم روده تحریک پذیر برای برخی افراد در نظر گرفته شده است.
بدن شما در واقع دارای دو مغز است
دستگاه گوارش انسان دارای یک مینی مغز کوچک است.
عملکرد دستگاه گوارش توسط سیستم عصبی روده‌ای (ENS) تنظیم می‌شود که از مقدار قابل توجهی سلول‌های عصبی تشکیل شده و توسط همان انتقال دهنده‌های عصبی که در مغز وجود دارند، سروتونین به عنوان برجسته‌ترین نمونه، تنظیم می‌شود. بر همین اساس، سیستم عصبی روده‌ای به عنوان «مغز دوم» نیز شناخته می‌شود.
مغز و دستگاه گوارش ارتباط نزدیکی با یکدیگر دارند و به عنوان مثال، زمانی که به موضوعی استرس‌زا و محرک اضطراب فکر می‌کنید با ناراحتی معده مواجه می‌شوید یا زمانی که استرس دارید، اسهال را تجربه می‌کنید.
اختلال در عملکرد مغز و روده ممکن است در ابتلا به اختلالات عملکردی دستگاه گوارش نقش داشته باشد.
منبع:
عصر ایران
ارسال نظر