چرا خسته ایم، اما خواب مان نمی‌رود؟

چه یک بار اتفاق افتاده باشد و چه مشکل همیشگی‌ای بوده باشد، بیشتر ما این تجربه را داشته ایم؛ تمام روز را احساس خستگی و خواب آلودگی می‌کنیم، اما شب وقتی به رختخواب می‌رویم پر انرژی هستیم و خوابمان نمی‌برد.

این پدیده که باعث یک افزایش انرژی موقتی در فرد خسته یا خواب آلوده می‌شود، در هر کسی می‌تواند دلایل احتمالی متفاوتی داشته باشد. در ادامه به این علل مختلف این پدیده خواهیم پرداخت.

بدن در اوایل شب دچار افزایش انرژی می‌شود

سطح هوشیاری در افراد بزرگسال در دو مقطع از روز به اوج می‌رسد که یکی صبح‌ها است و دیگری در اوایل شب.

انسان‌ها در بدن خود یک سیستم هوشیار کننده‌ی شبانه روزی دارند - نوعی ساعت بیولوژیک درونی که دوره‌های خواب و بیداری آن‌ها را در طول روز تنظیم می‌کند - و همینطور یک میل درونی به خواب که میل طبیعی بدن به خواب با جلو رفتن روز است. با این حال، در طول پیک دوم بیداری (که حدود دو تا سه ساعت قبل از زمان خواب رخ می‌دهد)، ساعت هوشیار کننده‌ی شبانه روزی بدن، میل طبیعی بدن به خواب را از بین می‌برد و ما را وادار به بیدار ماندن می‌کند.
بعضی محققان این نظریه را مطرح کرده اند که انسان‌ها به این شکل تکامل پیدا کردند تا بتوانند در برابر خطرات ناشی از شکارچیانی هوشیار باشند که شب‌ها در کمین آن‌ها بودند.

چرت زدن در طول روز می‌تواند باعث بیدار ماندن شما در زمان شب شود

چرت زدن در طول روز باعث بالا رفتن انرژی در هنگام شب می‌شود. چرت‌های روزانه برای جبران کمبود خواب شبانه کافی نیستند. این خواب‌های کوتاه، بی خوابی شبانه‌ی شما را تشدید می‌کنند و تأثیر منفی‌ای بر میل طبیعی بدن تان به خواب دارند.

یکنواختی شغل تان هم می‌تواند علت این مشکل باشد

یکنواختی و خسته کننده بودن شغل می‌تواند در پایین بودن انرژی در طول روز نقش داشته باشد.

کسل کننده و یکنواخت بودن شرایط می‌تواند سطح انرژی را در هر زمانی از روز پایین آورد. کسانی که بیشتر اوقات روز را نشسته سپری می‌کنند و در مجموع سبک زندگی پرتحرکی ندارند، بیشتر از مشکل نارضایتی از کیفیت خواب شبانه رنج می‌برند. علت این مسأله آن است که در چنین شرایطی، بدن درگیر کار خستگی آور و انرژی بَری نمی‌شود. اگر کار یکنواختی انجام دهید، به محض اینکه دست از آن بکشید، مغز شما هم بیدار می‌شود. همین مسأله باعث می‌شود شب هوشیار باشید و خواب تان نبرد.

به گفته‌ی کارشناسان، پیاده روی، انجام ورزش‌های هوازی یا تمرینات شدید و متناوب (HIIT)، برای اغلب کسانی که شغل پشت میزی دارند، ضروری است تا بدن آن‌ها بتواند بخشی از انرژی خود را مصرف کند. با این حال، دقت داشته باشید که انجام ورزش ظرف سه ساعت قبل از خواب، خود باعث بیدار شدن بدن و بیشتر شدن بی خوابی می‌شود.

کار با وسایل الکترونیک کمکی به خوابیدن نمی‌کند

بیشتر افراد شب‌ها سعی می‌کنند با سرگرم کردن خود با تلفن همراه یا تماشای فیلم خود را بخوابانند. با این حال، از این دستگاه‌های الکترونیک طول موج‌های آبی رنگی ساطع می‌شود که میزان توجه و واکنش نشان دادن مغز را بیشتر می‌کند، شرایطی که برای زمان قبل از خواب اصلاً مناسب نیست.

در مغز هورمونی به نام ملاتونین تولید می‌شود که به شما کمک می‌کند به خواب بروید، اما وقتی قبل از خواب، چشم‌های خود را با طول موج‌های آبی رنگ تحریک می‌کنید، این مسأله باعث می‌شود تولید ملاتونین در مغز سرکوب شود.

هر چه بیشتر قبل از خواب با تلفن همراه تان کار کنید، این کار بیشتر به یک رفتار آموخته شده تبدیل می‌شود و بدن شما بیشتر منتظر اتفاق افتادن آن و آماده‌ی تحریک شدن می‌شود. به این حالت انگیختگی آموخته شده گفته می‌شود و به این معنی است که شما در محیط خواب خود مرتکب کاری شدید (مثل عادت به کار کردن با تلفن همراه در هنگام شب) که به مغز شما می‌گوید به جای اینکه خسته و آماده‌ی خواب باشید، باید بیدار باشید. اگر این اتفاق دائماً تکرار شود، به تدریج در طول روز احساس خستگی خواهید کرد، چون شب‌ها به اندازه‌ی کافی نمی‌خوابید.

برای مقابله با این مشکل، حتماً باید «بهداشت خواب» را رعایت کنید، به این معنی که نباید از اتاق خواب تان برای کاری جز خواب و رابطه‌ی جنسی استفاده کنید؛ بنابراین در آن نه از تلفن همراه استفاده کنید نه از لپ تاپ و نه هیچ وسیله‌ی الکترونیک دیگری.

ممکن است بی خوابی تان علت روانی‌ای داشته باشد که باعث «سرعت گرفتن» ذهن تان قبل از خواب می‌شود

بی خوابی روانی زمانی رخ می‌دهد که ذهن شما در هنگام شب مشغول می‌شود و شما را قبل از خواب بیدار نگه می‌دارد. در حقیقت، در سرتاسر روز تنها زمانی که درگیر کار نیستید همان وقتی است که به رختخواب می‌روید، به همین دلیل، قبل از خواب، تمام افکار اضطراب آور به ذهن شما هجوم می‌آورند و شما را بیدار نگه می‌دارند.

بروز ناهنجاری در ساعت زیستی بدن هم می‌تواند عامل این مشکل باشد

مشکل احساس خستگی در طول روز و بالا رفتن انرژی در هنگام شب، معمولاً به خاطر برهم خوردن ساعت زیستی بدن رخ می‌دهد، به این معنی که ساعت داخلی بدن شخص دیر به کار می‌افتد و به همین دلیل در هنگام شب انرژی او بالا می‌رود. این مشکل اغلب در میانه تا اواخر دوران نوجوانی به وجود می‌آید، گرچه می‌تواند ژنتیکی هم باشد.

به این ناهنجاری در ساعت زیستی بدن «تأخیر در فاز خواب» گفته می‌شود. بهترین راه برای غلبه به این مشکل، نفع بردن از آن است. مثلاً می‌توانید شغلی پیدا کنید که با وضعیت خواب تان سازگار باشد یا زمانی که انرژی زیادی دارید کار‌های ناتمام تان را به سرانجام برسانید.

اختلال در عملکرد غدد فوق کلیوی که منجر به تولید بیش از اندازه‌ی هورمون اضطراب می‌شود هم می‌تواند خوابیدن را سخت کند

کورتیزول یا همان هورمون اضطراب از غدد فوق کلیوی مغز ترشح می‌شوند. سطح این هورمون صبح‌ها در بدن به اوج می‌رسد و با نزدیک شدن به پایان شب، از مقدار آن کاسته می‌شود. با این حال، کسانی که از مشکل اختلال در غدد فوق کلیوی رنج می‌برند یا دچار اضطراب می‌شوند، سطح کورتیزول در بدن آن‌ها شب‌ها افت نمی‌کند.

وقتی سطح کورتیزول بالا است، سطح ملاتونین باید پایین باشد و بر عکس، وقتی سطح ملاتونین بالا است، سطح کورتیزول باید پایین باشد.

هورمون ملاتونین، چرخه‌های خواب-بیداری را تنظیم می‌کند؛ بنابراین اگر سطح هورمون کورتیزول در تمام طول روز به دلیل مضطرب بودن بالا باشد و شب‌ها کاهش پیدا نکند، هورمون ملاتونین تولید نمی‌شود و انرژی بدن به خاطر وجود کورتیزول بالا می‌رود.

با یک آزمایش ساده‌ی بزاق دهان یا ادرار می‌توان سطح هورمون کورتیزول در بدن را بررسی کرد و این مشکل اغلب با مصرف دارو برطرف می‌شود.

منبع: روزیاتو