تاسيس پليس سياسی در ايران به ابتکار سرتيپ آيرم

سرتيپ آيرُم (آيروم)

سرتيپ محمد حسين آيرم (آيروم) كه دوم فروردين 1310 رئيس شهرباني (پليس همه ايران = نيروهاي انتظامي) شده بود شانزدهم اين ماه (پنجم آوريل 1931) واحد پليس سياسي (اداره اطلاعات شهرباني = نيروي انتظامي) را داير كرد. اين نخستين بار بود كه چنين سازماني در ايران به وجود مي آمد. يكي از دواير اين سازمان اختصاص به مراقبت از نشريات و روزنامه نگاران داشت. سرتيپ آيرم متولد باكو و افسر سابق قزاق كه با سيستم هاي اطلاعاتي روسيه و آلمان آشنا بود و به اين دو كشور سفر كرده بود، سبك كار اطلاعات شهرباني ايران را عمدتا برپايه پليس سياسي آلمان قرارداده بود.

اين واحد پس از تاسيس، به طور سرّي دست به تهيه گزارش از رفتار و كردار و حتي زندگاني خصوصي رجال، مقامها، روزنامه نگاران و روشنفكران وقت زده بود كه بعدا روال كار ساواك هم قرار گرفت و هربار كه در شرايطي ازجمله اشغال نظامي ايران در شهريور 1320 و انقلاب سال 1357، اين گزارشها آشگار شد معلوم گرديد كه برخي از آنها مغرضانه بوده و يا در تهيه و تنظيم بيشتر اين گزارشها دقت لازم بعمل نيامده بود و سيستم تحليل گزارش وجود نداشت و براي تحليل كه وظيفه اصلي يك دستگاه اطلاعاتي است كارشناس تربيت نشده بود و اين پرونده ها مشمول قواعد مرور زمان نمي شد که يک استاندارد بين المللي هستند. با وجود اين، بنظر مي رسد كه اين گزارش ها هنوز در پرونده محرمانه افراد باقي مانده و هنگام بررسي سوابق (بك گراوند چك) مورد توجه قرار مي گيرند.

پس از اشغال نظامي ايران در شهريور 1320 گروهي مدعي شدند كه دستگاه پليس سياسي وقت مرتكب آزار و ارعاب هم مي شده و در قتل مخالفان در زندان با تزريق آمپول هوا، و ترور آنان در گوشه و كنار احيانا دست داشته است.

آيرم كه پيش از اشغال نظامي ايران، به آلمان رفته بود، پس از سقوط دولت نازي آلمان هم تا پايان عمر (سال 1948) در اتريش زندگي مي كرد.

---

منبع: https://www.iranianshistoryonthisday.com / انوشیروان کیهانی‌زاده