چهل حدیث از سخنان حکیمانه حضرت امام جعفر صادق(ع)

1- الكافي ـ به نقل از عمّار ساباطي ـ : به ابو عبد اللّه (امام صادق عليه السلام )عرض كردم:شخصي مي تواند تجارت كند، با اين حال اگر خودش را اجير [ديگري ]سازد، به اندازه اي كه خودش تجارت كند ، به او داده مي شود.
فرمود: اجير نشود؛ بلكه از خداوند بزرگ روزي طلبد ودست به تجارت زند؛ زيرا اگر اجير شود ، مانع روزي خود شده است.

2- امام صادق عليه السلام : مؤمن برادر مؤمن است، چشم او وراهنماي اوست. به او خيانت نمي كند، به او ستم نمي كند، كلاه سرش نمي گذارد، وبه او وعده اي نمي دهد كه بدان عمل نكند.

3- بحار الأنوار : ابو جعفر (امام باقر عليه السلام ) وابو عبد اللّه (امام صادق عليه السلام ) در مسجد نشسته بودند، مردي از آن جا گذشت. يكي از همنشينان ابو جعفر عليه السلام عرض كرد: به خدا، من اين مرد را دوست دارم. ابو جعفر عليه السلام فرمود: پس، به او اعلام كن ؛ چرا كه دوستي را پايدارتر والفت را بيشتر مي كند.

4- امام صادق عليه السلام : به خدا سوگند كه نيكان رستگارند. آيا مي دانيد آنها چه كساني هستند؟ كساني كه آزارشان به مورچه اي نمي رسد.

5- امام صادق عليه السلام : همه چيز، تا زماني كه امري ونهيي درباره آن به تو نرسيده آزاد است . هر چيزي كه حلال وحرام دارد، همواره براي تو حلال است، تا آنگاه كه به حرام آن يقين پيدا كني وآن را وا گذاري .

6- امام صادق عليه السلام ـ در دعاي خويش در روز عرفه ـ گفت : خدايا! به تو پناه مي برم از دنيايي كه مانع خير آخرت مي شود واز زندگاني اي كه مانع نيكو مردن مي گردد واز آرزويي كه مانع كار نيك شود.

7- امام صادق عليه السلام : ما ريشه همه خوبيها هستيم وهر نيكي، ثمره شاخه هاي ماست. از جمله نيكيهاست: توحيد، نماز، روزه ، فرو خوردن خشم، گذشت از بدي كننده، ترحّم به فقير، رسيدگي به همسايه واعتراف به فضل فضلا. دشمن ما [نيز ]ريشه همه بديهاست وهر زشتي وبدكاري، ثمره شاخه هاي اوست، از جمله: دروغ، بخل، سخن چيني، بريدن از خويشاوندان، ربا خواري، به ناروا خوردنِ مال يتيمان، تعدّي از حدودي كه خدا دستور داده است، ارتكاب زشتيهاي آشكار ونهان، زنا، دزدي وهر زشتي ديگري از اين دست. پس دروغ مي گويد كسي كه بگويد با ماست ولي به شاخه هاي دشمن ما چنگ آويزد.

8- امام صادق عليه السلام ـ به نقل از نياكان بزرگوارش ـ فرمود : پرچم حق همراه ماست، هر كه در پي آن آيد [به ساحل نجات] مي رسد وهر كه از آن دور مانَد، غرق مي شود. بدانيد كه به وسيله ما انتقام خون هر مؤمني گرفته مي شود وبه وسيله ما يوغ ذلّت از گردنهايتان برداشته مي شود و[همه چيز] با ما آغاز شده، نه با شما و[همه چيز ]با ما پايان مي پذيرد، نه با شما.

9- امام صادق عليه السلام : هر كه در حال انتظار اين امر (ظهور قائم) بميرد ، همچون كسي است كه با قائم در خيمه او باشد؛ نه، بلكه به مانند كسي است كه پيشاپيش پيامبر خدا صلي الله عليه وآله شمشير مي زند.

10- امام صادق عليه السلام : ايمان ، مانند نردباني است كه ده پله دارد وپله هاي آن يكي پس از ديگري پيموده مي شود. پس كسي كه در پله دوم است نبايد به آن كه در پله اول است بگويد تو چيزي نيستي، تا برسد به آن كه در پله دهم است (او هم نبايد به پايين تر خود چنين سخني بگويد). آن را كه در پله پايينتر از تو قرار دارد نينداز كه بالاتر از تو نيز تو را مي اندازد. اگر ديدي كسي يك پله از تو پايينتر است با مهرباني وملايمت او را به طرف خود بالا كشان وفراتر از توانش باري به دوش او مگذار كه او را مي شكنى. وهر كس مؤمني را بشكند بايد شكستگي او را جبران كند.

11- امام صادق عليه السلام : مؤمن، بردباري است كه به كسي [جسارت نمي كند واگر نسبت به او جسارتي صورت گيرد بردباري مي ورزد، ستم نمي كند واگر به وي ستم شود مي بخشد. بخل نمي ورزد واگر بر او بخل ورزند، صبر مي كند.

12- بحار الأنوار : امام صادق عليه السلام فرمود : از جمله كارهاي شايسته ، نيكي كردن به برادران وكوشش در برطرف ساختن نيازهاي آنان است. اين كارها بيني شيطان را به خاك مي مالد وموجب دور شدن از آتش ووارد شدن به بهشت مي گردد. اين مطلب را به دوستان صميمي خود برسان. راوي مي گويد: عرض كردم فدايت شوم ، دوستان صميمي من چه كساني اند؟ فرمود : آنان كه در سختي وآسايش به برادران [خود] نيكي مي كنند.

13- امام صادق عليه السلام : با همديگر پيوستگي ونيكوكاري ومهرباني ومهر ورزي داشته باشيد.

14- امام صادق عليه السلام : اگر ميان مردم دادگري شود ، همه بي نياز مي شوند ، آسمان روزي خود را فرو مي ريزد ، وزمين به اذن پروردگار متعال ، بركت خويش را بيرون مي آورد .

15- امام صادق عليه السلام : هر چيزي پيمانه اي يا وزني دارد مگر اشكها؛ زيرا قطره اي اشك، درياهايي از آتش را فرو مي نشاند. هرگاه چشم غرق در اشك خود شود، گَرد هيچ فقر وذلّتي بر چهره آن نمي نشيند. وهرگاه اشكها سرازير شود خداوند آن چهره را بر آتش حرام مي گرداند. واگر گرينده اي در ميان امّتي بگريد همه آن امّت مشمول رحمت مي شوند.

16- امام صادق عليه السلام ـ در پاسخ به اين پرسش كه بلاغت چيست؟ ـ فرمود : كسي كه مطلبي را بداند گفتارش درباره آن كوتاه مي شود. بليغ [را بليغ] گفته اند؛ چون با كمترين زحمت، مقصود خود را مي رساند.

17- امام صادق عليه السلام : خداوند متعال هيچ بنده اي را، از آدم تا محمّد صلي الله عليه وآله ، نستود مگر پس از آن كه وي را دچار بلا ساخت واو در آن بلا، حقّ بندگي را ادا كرد. پس كرامتهاي خداوند در حقيقت، پايان مسيري است كه با بلا آغاز مي شود.

18- امام صادق عليه السلام : ـ از جمله چيزهايي كه خداوند متعال به موسي عليه السلام وحي كرد ، اين بود كه ـ : آفريده اي نيافريده ام كه نزد من محبوب تر از بنده مؤمنم باشد. او را مبتلا مي سازم چون برايش بهتر است؛ به او عافيت مي بخشم چون برايش بهتر است، از او مي گيرم ومحرومش مي سازم چون برايش بهتر است. من بهتر مي دانم كه چه چيز بنده مرا اصلاح مي كند؛ پس بايد كه بر بلاي من صبور باشد واز نعمتهايم سپاسگزار واز حكم وقضاي من خشنود تا او را در شمار بندگان صدّيق خود بنويسم.

19- امام صادق عليه السلام : رحمت خدا بر آن بنده اي كه محبت مردم را به خود جلب كند وبا آنان در حدّ فهم وشناختشان، سخن بگويد واز گفتن آنچه توان فهمش را ندارند وانكار مي كنند، خودداري كند.

20- امام صادق عليه السلام : كينه مؤمن يك لحظه است وزماني كه از برادر خود جدا شد، در دل خود كينه اي نسبت به او نگه نمي دارد ؛ اما كينه كافر مادام العمر است.

21- امام صادق عليه السلام : هركه از دوستي با احمق دوري نكند بزودي خلق وخوي او را به خود گيرد .

22- امام صادق عليه السلام : كسي كه به فكر برآوردن نياز برادر مؤمن مسلمان خود باشد، تا زماني كه در فكر نياز او باشد، خداوند در كار نياز وي باشد .

23- امام صادق عليه السلام : كسي كه براي طلب حاجت خود، يا براي سلام واحوالپرسي نزد برادر مؤمن خود رود واو خود را از وي مخفي كند ، تا زنده است، پيوسته در لعنت خدا باشد .

24- امام صادق عليه السلام : اگر دست خود را تا آرنج در دهان اژدها كني بهتر است تا اين كه دست نياز به سوي تازه به دوران رسيده دراز كني .

25- امام صادق عليه السلام : هيچ مؤمني نيست كه از آبروي خود براي برادر مؤمنش مايه بگذارد، مگر آن كه خداوند روي او را بر آتش حرام گرداند ودر روز قيامت سختي وخواري به او نرسد، وهر مؤمني كه از برادر مؤمن خود مقام وآبروي بيشتر داشته باشد، اما در استفاده از مقام وآبروي خود براي كمك به او دريغ ورزد، در دنيا وآخرت سختي وخواري بيند ودر روز قيامت شعله هاي آتش، چهره اش را فرو گيرد ، خواه دوزخي باشد يا آمرزيده .

26- امام صادق عليه السلام : آن كه خردمند باشد، فرجامش ، به خواست خدا ، بهشت است .

27- امام صادق عليه السلام : از مشاجره كردن در دين بپرهيزيد، كه آن، دل را از ياد خداوند عزّ وجلّ باز مي دارد وموجب نفاق مي شود وكينه به بار مي آورد وراه بر دروغ مي گشايد .

28- امام صادق عليه السلام : بدانچه سودت نبخشد ، سخن مگو وبسياري از كلام مفيد را وا گذار ، مگر آن كه فرصت را براي آن مناسب بيابي، كه اي بسا گوينده اي كه مفيد وبه حق ، سخن مي گويد ، امّا چون به جايش نيست ، به زحمت مي افتد.

29- امام صادق عليه السلام : هر كس مخلصانه «لا إله الاّ اللّه » بگويد به بهشت رود واخلاصش به اين است كه «لا إله الاّ اللّه » او را از آنچه خداوند حرام كرده است باز دارد .

30- امام صادق عليه السلام : همه اشياء در برابر مؤمن خاشعند واز هيبت او مي هراسند . اگر براي خدا اخلاص ورزد خداوند همه چيز ، حتي گزندگان ودرندگان زمين وپرندگان هوا را از او بترساند .

31- الخصال به نقل از حسين بن زيد از امام صادق از پدرانش عليهم السلام از پيامبر خدا صلي الله عليه وآله : سه چيز است كه هر كس نداشته باشد نه از من است ونَه از خداوند عزّ وجلّ . عرض شد : اي رسول خدا ! آنها كدامند؟ فرمود : بردباري ، كه به وسيله آن رفتار جهالت آميز نادان را دفع كند ، اخلاقِ خوش ، كه با آن در ميان مردم زندگي كند وپاكدامني ، كه او را از معاصي خداوند عزّ وجلّ باز دارد .

32- بحار الأنوار از امام صادق از پدرش از جدّش از امام علي عليه السلام از پيامبر خدا صلي الله عليه وآله كه به امير المؤمنين عليه السلام فرمود : اي على! آيا تو را خبر ندهم كه اخلاق كدام يك از شما به من شبيه تر است ؟ عرض كرد : بفرماييد ، اي رسول خدا. فرمود : آن كه از همه شما خوش خوتر وبردبارتر وبه خويشاوندانش نيكو كارتر وبا انصافتر باشد .

33- امام صادق عليه السلام : لقمان به فرزندش گفت: فرزندم ! از غمزدگي وبي حوصلگي وبد خويي وكم صبري دوري كن كه هيچ دوستي، تحمّل اين خصلتها را ندارد . در كارهايت آرام وبردبار باش ودر تحمّل زحمات برادران، صبوري كن وبا همگان خوش خو باش .

34- امام صادق عليه السلام : اگر توانستيد ناشناخته بمانيد، چنين كنيد ؛ وقتي نزد خدا ستوده باشي نگران نباش كه مردم ستايشت نكنند ونگران نباش كه در نظرشان نكوهيده اي .

35- الأمالي للطوسي ـ به نقل از صفوان الجمّال ـ : امام صادق عليه السلام به معلّي بن خنيس فرمود ـ : اي معلّى! از خداوند، عزّت وقدرت بخواه تا تو را قدرتمند وتوانا كند . عرض كرد : چگونه ، يا بن رسول اللّه ؟ فرمود : اي معلّي ! از خدا بترس ، تا همه چيز از تو بترسد.

36- امام صادق عليه السلام : هرگاه وارد جايي شدي كه مي ترسي، اين آيه را بخوان : «ربّ ادخلني مدخل صدق واخرجني مخرج صدق واجعل لي من لدنك سلطاناً نصيراً (پروردگارا! مرا به ورودگاه راستين وارد واز خروجگاه راستين خارج كن واز جانب خويش ، قدرتي ياريگر برايم قرار بده)» وهرگاه كسي را كه از او مي ترسي ديدي آية الكرسي بخوان .

37- امام صادق عليه السلام : شخصي به پيامبر خدا صلي الله عليه وآله عرض كرد : دوست دارم كه بهترين مردم باشم ؛ حضرت فرمود : بهترين مردم كسي است كه به حال مردم سودمند باشد ؛ پس تو براي آنان سودمند باش.

38- امام صادق عليه السلام : از اين سران رياست پيشه بپرهيزيد ؛ زيرا به خدا سوگند كه كفشها در پي مردي به صدا در نيايد مگر آن كه او هلاك شود وديگران (پيروانش) را نيز به هلاكت اندازد .

39- امام صادق عليه السلام : بسيار دعا كن ؛ زيرا دعا كليد هر رحمتي است ومايه روا شدن هر حاجتي وآنچه نزد خداست جز با دعا به دست نمي آيد . هيچ دري نيست كه بسيار كوبيده شود، مگر آن كه به زودي به روي كوبنده در باز گردد .

40- عنه عليه السلام : مَن كانَت لَهُ حاجَةٌ إلي اللّه ِ عزّ وجلّ فَلْيَبدَأ بِالصَّلاةِ عَلي مُحَمَّدٍ وآلِهِ ، ثُمَّ يَسألْ حاجَتَهُ ، ثُمَّ يَختِمْ بِالصَّلاةِ عَلي مُحَمَّدٍ وآلِ مُحَمَّدٍ ، فإنَّ اللّه َ عزّ وجلّ أكرَمُ مِن أن يَقبَلَ الطَّرَفَينِ ويَدَعَ الوَسَطَ إذ كانَتِ الصَّلاةُ عَلي مُحَمَّدٍ وآلِ مُحَمَّدٍ لا تُحجَبُ عَنهُ .

امام صادق عليه السلام : هر كه مي خواهد از خداوند عزّ وجلّ حاجتي طلب كند ، به صلوات فرستادن بر محمّد وخاندان او آغاز نمايد ، سپس حاجتش را بخواهد ودر پايان نيز بر محمّد وآل محمّد صلوات فرستد ؛ زيرا خداوند عزّ وجلّ كريمتر از آن است كه آغاز وانجام دعا را بپذيرد ووسط را وا گذارد ؛ چرا كه صلوات بر محمّد وآل محمّد از خداوند پوشيده نمي ماند .

ماخذ: احادیث مذکور از کتاب ۱۵ جلدی «میزان الحکمه» اثر حجت الاسلام محمد محمدی ری شهری،ترجمه حمیدرضا شیخی انتخاب و نقل شد