.svg)
چرا مهندس بازرگان از ریاست دولت موقت کنار رفت؟/ گفت‌وگوی روزنامه اطلاعات با دکتر بهشتی در آذرماه ۵۸
علاوه بر اینکه آقای مهندس بازرگان از دوستان خیلی قدیم من هستند و آقای یزدی، همینطور، هر چند چون ایشان مدت زیادی در خارج بوده‌اند، ارتباط مستقیم زیاد نبوده ولی من هر دوی این برادرها را همچنان برادرهای دوست داشتنی و برخوردار از درجه بالائی از صداقت و صمیمت می‌دانم، ولی خط فکریشان را در مورد سیاست انقلابی ایران از اول هم خطی که با ما بخواند، نمی‌یافتم و ما از همان اول حس می‌کردیم که نقطه‌نظرهامان مختلف است. منتها با توجه به اینکه اینها یاران و دوستان انقلاب بوده‌اند و خدماتی داشته‌اند و سهمی داشته‌اند، آقای بازرگان که سهم زیادی در سابقه فعالیت قبلی‌شان مخصوصاً داشته‌اند، ما ترجیح می‌دادیم که با وجود این اختلاف‌نظرها، همکاری داشته باشیم، تا وقتی که آقایان به این نتیجه رسیدند که نمی‌توانند پابه‌پای این نقطه‌نظرها بیایند و استعفاء دادند.
در شماره گذشته، بخشی از گفت‌وگوی روزنامه اطلاعات با دکتر بهشتی را که دربرگیرنده نظرات او در مورد رفراندوم قانون اساسی و مسایل مربوط به آن بود، از نظرتان گذشت و در این بخش که متأسفانه به علت تراکم اخبار و مطالب روز شنبه گذشته، موفق به درج آن نشده بودیم، دکتر بهشتی درباره روابط ایران و امریکا، دلیل کنار رفتن مهندس بازرگان و دکتر یزدی، مسئله بیکاری و . . . سخن گفته است:
سئوال: اگر بالاخره یک روزی قرار شد که آمریکا شاه مخلوع را پس بدهد، آیا اول باید شاه تحویل ایران بشود و بعد گروگان‌ها آزاد شوند؟
جواب: دکتر بهشتی به خنده گفت: وسط راه آنها را مبادله خواهیم کرد!
سئوال: با توجه به تحولاتی که بعد از اشغال سفارت سابق آمریکا پیش آمده، آیا هنوز روابط، ایران و آمریکا برقرار و آیا همه قراردادهای سیاسی و نظامی میان دو طرف، قطع شده است یا خیر؟
جواب: عملاً امروز رابطه‌ای وجود ندارد چون ما حتی به طور مستقیم مذاکره‌ای نیز با آنها نمی‌کنیم ولی صحیح‌تر آن است که بگوئیم امروز کلیه روابط، بین ایران و آمریکا، به حالت تعلیق درآمده است.
سئوال: اگر شاه مخلوع از آمریکا خارج بشود - به هر شکل - مثلاً اگر واقعاً بیمار باشد، ولی پس از معالجه از آمریکا خارج شود، این مسئله در وضع گروگان‌ها تغییراتی ایجاد خواهد کرد؟
جواب: این ملت ایران است که در این‌باره تصمیم می‌گیرد.
سئوال: با در نظر گرفتن آنکه شورای انقلاب مورد تأیید ملت است، شورای انقلاب در این مورد چه راهی را به ملت پیشنهاد خواهد کرد؟
جواب: شورای انقلاب یک وقت یک نظری یا راهنمایی به ملت می‌کند. منهای در نظر گرفتن نظر ملت که شورای انقلاب چنین روشی ندارد. شورای انقلاب همواره ملت و رأی ملت را قبلاً و واقعاً یک راهگشای شناخت صحیح‌تر وضع واقعی سیاسی در ایران می‌داند که این خود، یک اصل جدیدی است. یعنی ما معتقدیم که ملت ما در طول این مدت هوشیاری‌های عجیبی از خود نشان داده است. من یادم می‌آید که سال گذشته، در همین مواقع، ما بحث می‌کردیم با دوستان درباره مسائل، و ملت هم برای خودش مسائل را بررسی می‌کرد و گاهی می‌دیدیم آن چیزی را که ملت انتخاب کرده، به ذهن ما نرسیده و حال آنکه نظر ملت صحیح بوده است. بنابراین ابتکار، اصلاً گاهی در دست ملت است و شورای انقلاب دائماً هم خودش ایده می‌دهد و هم از ملت ایده می‌گیرد.
من می‌خواهم بگویم که بین ملت و شورای انقلاب، یک رابطه متقابل وجود دارد و من اصلاً رابطه یک طرفه را نمی‌پسندم و می‌گویم: در هر جامعه‌ای که رهبری رابطه یک طرفه دارد، جامعه به رشد واقعی خودش نرسیده و بسیار عالیست که ما امامت عمومی را هم داشته باشیم، یعنی کل ملت هم در امامت سهیم است.
سئوال: برای مقابله با تبلیغات وسیعی که امپریالیسم آمریکا و غرب، در زمینه مسئله گروگان‌گیری در افکار عمومی جهان با امکانات وسیعی که در اختیار دارد، شروع کرده، چه اقدامات و پیش‌بینی‌هایی برای مقابله با این تبلیغات سوء در نظر گرفته شده است؟
جواب: همانطور که می‌بینید، ما هم تبلیغات خودمان را شروع کرده‌ایم و دنیا هم به کمک ما آمده و روزبه‌روز نیز افکار عمومی، حتی در خود آمریکا به نفع ما در حال تغییر است.
سئوال: یعنی برای مقابله با این تبلیغات سوء یک برنامه‌ریزی دقیق انجام گرفته؟
جواب: طوری از برنامه‌ریزی دقیق صحبت می‌کنید که انگار ما ۲۰ سال از انقلابمان را پشت‌سر گذاشته‌ایم. چطور می‌شود که ملتی در سال نخستین انقلابش، برنامه‌ریزی‌های دقیقی داشته باشد؟ ما تلاش می‌کنیم، برنامه‌ریزی می‌کنیم، مکرر در روزنامه‌های بزرگ دنیا مطالب خودمان را حتی به صورت آگهی داده‌ایم، به طور کلی، ما در این زمینه، همه نوع کار می‌کنیم، مصاحبه می‌کنیم و مطالبمان را در مصاحبه‌ها روشن و آشکار می‌گوئیم.
سئوال: نظر شخصی خودتان را در مورد اتهاماتی که اخیراً از سوی پاره‌ای از گروهها و افراد نسبت به آقای مهندس بازرگان و دکتر یزدی وارد می‌شود، بیان کنید. البته همانطور که می‌دانیم این اتهامات در پاره‌ای از مواقع، به صورت شعار در راهپیمایی‌ها بوده و گاه نیز در برخی از روزنامه‌ها، به صورت نظرات شخصی بیان شده است. لطفاً نظر شخصی خودتان را با در نظر گرفتن روابط خاص و نزدیکی که در طول نخست‌وزیری آقای بازرگان و همکاری آقای دکتر یزدی با دولت ایشان داشته‌اید، مطرح نمایند.
جواب: در این مدت، من با آقایان، البته روابط نزدیک داشته‌ام. علاوه بر اینکه آقای مهندس بازرگان از دوستان خیلی قدیم من هستند و آقای یزدی، همینطور، هر چند چون ایشان مدت زیادی در خارج بوده‌اند، ارتباط مستقیم زیاد نبوده ولی من هر دوی این برادرها را همچنان برادرهای دوست داشتنی و برخوردار از درجه بالائی از صداقت و صمیمت می‌دانم، ولی خط فکریشان را در مورد سیاست انقلابی ایران از اول هم خطی که با ما بخواند، نمی‌یافتم و ما از همان اول حس می‌کردیم که نقطه‌نظرهامان مختلف است. منتها با توجه به اینکه اینها یاران و دوستان انقلاب بوده‌اند و خدماتی داشته‌اند و سهمی داشته‌اند، آقای بازرگان که سهم زیادی در سابقه فعالیت قبلی‌شان مخصوصاً داشته‌اند، ما ترجیح می‌دادیم که با وجود این اختلاف‌نظرها، همکاری داشته باشیم، تا وقتی که آقایان به این نتیجه رسیدند که نمی‌توانند پابه‌پای این نقطه‌نظرها بیایند و استعفاء دادند. بنابراین، من آقایان را چهره‌هایی دوست داشتنی و برخوردار از صداقت و خوب می‌دانم، ولی نقطه‌نظرشان را در جهت این انقلاب هم از پیش نمی‌یافتم و روزبه‌روز این نظر قوی‌تر می‌شد، چه در جهت مسائل داخلی انقلاب و چه در مورد مسائل خارجی انقلاب. ما معتقد بودیم انقلاب ایران، یک انقلاب جهانی است، لااقل در جهان اسلام و در دنیای مستضعفین. شاید بازرگان خیلی اینطورها نمی‌اندیشیدند. باز آقای دکتر یزدی هم نقطه‌نظرهاشان با آقای بازرگان یکی نیست. ایشان هم با آقای بازرگان اختلاف‌نظرهایی داشتند. ما معتقد بودیم که در داخل مملکت، باید خارج از این فرم بوروکراتیک عمل کرد. آقای مهندس بازرگان عجیب تکیه داشتند روی اینکه همه کارها را ببرند توی همین کانال‌هال بوروکراتیک و به همین دلیل، خیلی ضربه خوردیم و من تنها در مورد جهاد سازندگی باید بگویم که در طول همین دو هفته که بنده آنجا حضور پیدا کردم و سامان جدید به آن دادم، تحرک پیدا کرده، در حالی که آرام آرام داشت، به صورت یک چیز نیمه مرده درمی‌آمد. اینها نشان می‌دهد که اختلاف‌نظرهایی داشته‌ایم. ما معتقدیم که این ملت، امروز به کارهای ضربتی و بنیادی احتیاج دارد. ما معتقدیم که همانطور که در خور انقلاب است، این گروه‌های کوچک بودند که انقلاب کردند، بپا خاستند و از مجموعه آنها، این سیل خروشان دیکتاتور برافکن و استبداد و استعمار برافکن بوجود آمد. همینطور هم باید الان، به مردم کمک کرد تا سازندگی‌های کوچک بکنند و معطل آنکه حالا نقشه‌هایی کلی و هم‌آهنگ کنند، برای کارهای ضربتی بوجود بیاوریم نشویم. آقایان اینطور فکر نمی‌کردند و فکر می‌کردند که حالا ما در یک شرایطی قرار داریم که می‌توانیم ملت را معطل کنیم، برای انجام این کارها. من الان گفته‌ام در هر گوشه مملکت، هر کار خوبی که هست، جهاد باید کمک کند که انجام بگیرد. فلان جاده را می‌خواهند آسفالت بکنند، حالا این آسفالت ممکن است سه سال بیشتر دوام نیاورد، بگذارید بکنند. هم کار بوجود می‌آید و هم سه سال گرد و غبار را مردم نمی‌خورند، حالا تا بعداً برای آسفالت زیربنایی و اساسی آن انشاءالله مجدداً کار خواهیم کرد. نباید معطل این حرف‌ها بشویم. فلان روستا را می‌خواهند بسازند، در فلان جا می‌خواهند کشاورزی کنند، می‌خواهند در یک جائی یک دامداری کوچک ایجاد کنند، فلان خانه یا مدرسه را می‌خواهند بسازند، یا تعمیر کنند، بگذارید بکنند. حالا نباید صبر کنیم تا طرحش آماده شود و در یک مرکزی، مثلاً مراکز شهر یا استان تصویب شود، بعد اعتبارش تأمین شود. خلاصه اینها هیچ کدام متناسب با روند انقلاب نیست. این اختلاف‌نظرها را داشتیم و از همین قبیل اختلاف‌نظرها در مورد مسائل کردستان داشتیم که متأسفانه در اینجا باید بگویم خسارت، خیلی زیاد بوده است. ما که در فروردین ماه، از سفر کردستان برگشتیم، ایده‌هائی در مورد کردستان داشتیم که گفتیم اگر دولت عمل کرده بود، گمان می‌کنم که حالا اینجا نبودیم.
سئوال: شورای انقلاب برای بیکاران چه تصمیماتی دارد؟
جواب: خیلی جدل، دنبال این مساله هستم. طرحهایی داریم. برای جهاد، زمینه‌هایی ایجاد کرده‌ایم که خیلی از بیکاران را می‌تواند جذب کند. طرحهایی هم با وزارت کار داریم و یک شورائی هم تشکیل داده‌ایم برای این کار از واحدهای موثر، که انشاءالله امیدواریم تا هفت، هشت ده روز دیگر جواب داده شود.
سئوال: به نظر شما رئیس جمهوری ایران باید دارای چه ویژگی‌هایی باشد و آیا این درست است که شما کاندیدای ریاست جمهوری هستید؟
جواب: رئیس جمهوری باید خصلت‌هایی داشته باشد که با این انقلاب بخواند. با یک انقلاب اسلامی رئیس جمهوری باید بتواند همگام انقلاب اسلامی باشد. در مورد کاندیدائی خودم، چون خودم را کاندیدا نکرده‌ام، در این مورد چیزی نمی‌دانم.
روزنامه اطلاعات، دوشنبه، ۱۲ آذر ماه ۱۳۵۸، شماره ۱۶۰۱۶، صفحه
خدا هر دو را رحمت کند که از نوادر روزگار بودند
با تمام احترامی که برای شهید بهشتی (ره) قائل هستم ولی در مورد اینکه آسفالت بدون زیربنا باشه و طرح ها بدون تصویب بودجه و مسائل کارشناسی عملی شوند موافق نیستم
همه مقصر بودند ، "همه" . جو انقلاب همه را گرفته بود .