انواع اختلالات عصبی رشدی

- معلولیت ذهنی یا ناتوانی ذهنی(اختلال عقلانی رشدی) یا عقب ماندگی ذهنی

- اختلالات ارتباطی
- اختلال طیف اوتیسم
- اختلال بیش فعالی -کم توجهی
- اختلال یادگیری خاص
- اختلالات حرکتی

این اختلالات معمولا در اوایل زندگی بروز پیدا می‌کنند و تا آخر عمر با فرد همراه هستند. اما می‌توان با آموزش کودک را برای داشتن زندگی با کیفیت‌تر آماده کرد.


ناتوانی ذهنی (اختلال عقلانی رشدی) یا عقب ماندگی ذهنی
Intellectual Disability
حتما عنوان معلولیت ذهنی به گوش شما هم خورده است. معلولیت ذهنی اختلالی است که کودک در طی جریان رشد خود دچار نقص‌هایی می‌شود. این نقص‌ها عملکرد ذهنی (استدلال، حل مسئله، برنامه ریزی و غیره) و عملکرد اجتماعی و عملی (ناتوانی در مسئولیت‌های اجتماعی یا استقلال داشتن) را دچار اختلال می‌کند.

عقب ماندگی ذهنی در یک طیف گسترده با شدت‌های متفاوت طبقه بندی می‌شود. این طیف شامل عقب ماندگی خفیف، عقب ماندگی متوسط، عقب ماندگی شدید و عقب ماندگی عمیق می‌باشد. هر کدام از این چهار دسته علائم و پیامدهای گوناگونی دارند.

علائم ناتوانی عقلانی (اختلال عقلانی رشدی) یا عقب ماندگی ذهنی با کمبودهایی در توانایی های عقلانی کلی ، مانند استدلال ، حل مسئله ، برنامه ریزی ، تفکر انتزاعی، قضاوت، یادگیری تحصیلی و یادگیری از طریق تجربه مشخص می شود . این کمبودها باعث می شوند فرد نتواند معیارهای استقلال شخصی و مسولیت اجتماعی را در یک یا چند جنبه از زندگی روزانه ، مانند مشارکت اجتماعی ، عملکرد تحصیلی ، یا شغلی در موقعیت های اجتماعی برآورده کند .


اختلالات ارتباطی
علایم اختلالات ارتباطی با کمبودهایی در رشد و استفاده از زبان ، گفتار و ارتباط اجتماعی مشخص می شوند . اختلالات این بخش شامل اختلال زبان ، اختلال صدای گفتار ، اختلال فصاحت با شروع کودکی ( لکنت زبان ) و اختلال ارتباط اجتماعی (عملی) است. در اختلال زبان فرد در بیان و درک زبان مشکل دارد.


انواع اختلالات ارتباطی (Communication Disorders)
اختلال زبان (Language Disorder)
اختلال آواهای گفتاری (Speech Sound Disorder)
اختلال سیالی کلامی با آغاز کودکی (Childhood onset fluency disorder)
اختلال ارتباط اجتماعی (Social Communication Disorder)
اختلال ارتباطی نامشخص (Unspecified Communication Disorder)

در اختلال صدای گفتار فرد مشکل در ادای واج ها دارد. در لکنت فرد کلمات را بریده برید ادا می کند. در اختلال ارتباط اجتماعی فرد در ارتباط اجتماعی نمی تواند ارتباط کلامی و غیر کلامی مناسبی برقرار کند.


اختلال طیف اوتیسم
Autism Spectrum Disorder
اختلال طیف اوتیسم در زیر مجموعه اختلالات عصبی و رشدی دسته بندی می‌شود. کودکانی که دچار اختلال اوتیسم هستند دچار انزوای اجتماعی هستند. این کودکان نمی‌توانند به راحتی با دیگران ارتباط برقرار کنند. در جریان رشد، رشد کلامی و مهارت‌های ارتباطی آن‌ها با اختلال مواجه شده است.

کسانی که به اوتیسم مبتلا هستند یک دسته رفتار، علایق و فعالیت‌های تکراری و محدود دارند.

نشانه‌های این اختلال در سنین مختلف و میزان رشد او بسته به شدت اختلال متفاوت است. این اختلال بیشتر در مردان و پسران شیوع دارد.

یکی از دلایل بروز آن می تواند عدم پاسخدهی هیجانی از سوی مادر باشد. خانواده‌ها با دانستن نشانه‌های این اختلال زودتر آن را تشخیص می‌دهند. هر چه تشخیص و درمان زودتر اتفاق بیافتد نتیجه بهتری دریافت خواهد شد.

علائم اختلال طیف اوتیسم با کمبودهای مداوم و زیاد در ارتباط اجتماعی ، و تعامل اجتماعی در موقعیت های متعدد ، از جمله کمبودهایی در عمل متقابل اجتماعی ، رفتارهای ارتباط غیر کلامی ، برقرای ارتباط ، درک کردن و حفظ روابط اجتماعی مشخص می شود .


اختلال بیش فعالی -کم توجهی ADHD
به طور کلی دو نشانه اصلی این اختلال نقص در تمرکز و توجه و رفتارهای تکانشگری است. بر اساس آمار منتشر شده در سال 2015 تعداد بیش فعالی بیشتر در پسران ردیابی شد و با بالارفتن سن شدت بیماری در آن‌ها کاهش پیدا کرد. از جمله علائم این اختلال می‌توان به بی توجهی، حواس پرتی و بی نظمی اشاره کرد.

برای تشخیص این بیماری باید این نشانه ها قبل از 12 سالگی وجود داشته باشند. در زندگی این کودکان مشکلاتی چون افت تحصیلی، طرد شدن توسط اطرافیان، تضادجویی و اختلالات ارتباطی وجود دارد که با دریافت مشاوره کودک خانواده‌ها می‌توانند تا حد قابل قبول از شدت این نشانه‌ها بکاهند. در واقع الگوی پایدار عدم توجه یا بیش فعالی و رفتارهای تکانشگری است.

علائم اختلال بیش فعالی -کم توجهی شامل بی توجهی، بی نظمی، ناتوانی در تمرکز کردن بر تکالیف، گم کردن وسایل، فراموشکاری، گوش نکردن به نظر رسیدن، آرام نگرفتن، ناتوانی در نشستن، ایجاد مزاحمت برای فعالیت های دیگران و ناتوانی در منتظر ماندن است.


اختلال یادگیری خاص
(Specific Learning Disorder)
دیسلکسیا (Dyslexia)
دیسگرافیا (Dysgraphia)
دیسکلکولیا (Dyscalculia)

اختلال یادگیری خاص به مجموعه نشانه هایی گفته می شود که بر جنبه های مختلف توانایی کودک مانند خواندن، نوشتن و ریاضیات تاثیر می گذارد. کودکان دارای این اختلال مهارت‌های یادگیری‌شان، بسیار پایین‌تر از توانایی آن‌ها است و باید با توجه به سطح هوشی و سن فرد سنجیده شود.
همچنین این کودکان در تنظیم و هماهنگی اطلاعات، حافظه و توجه خود نقص دارند.

اختلال نوشتن یا دیسگرافیا: این اصلاح برای کودکانی استفاده می‌شود که علی رغم هوش طبیعی بسیار بد می‌نویسند. این کودکان اغلب آینه نویسی یا وارونه نویسی می‌کنند یا بدخط می‌نویسند.

اختلال خواندن یا دیسلکسیا : این کودکان علی رغم هوش طبیعی قادر به خواندن نیستند و ناتوانی در بازشناسی واژه دارند. همچنین از دیگر نشانه‌های دیسلکسیا خواندن کند و نادرست و هجی کردن ضعیف است.

اختلال یادگیری ریاضی یا دیسکلکولیا : اصطلاحی که برای موارد شدید اختلال ریاضی به کار می‌رود دیسکلکولیا یا اختلال در محاسبه و کسب مفاهیم ریاضی است و مشکلات ریاضی به طور قابل ملاحظه‌ای در پیشرفت تحصیلی و فعالیت‌های روزمره که مستلزم یادگیری مهارت‌های ریاضی است اختلال ایجاد می‌کند.

شدت و میزان یادگیری این کودکان با توجه به شدت اختلال توسط متخصص مشخص می‌شود. اختلال در حافظه، توجه، توانایی هماهنگی اطلاعات و .. بر اساس سطح هوش و سن کودک تعیین می‌شود.

علائم اختلال یادگیری خاص در طول سال های مدرسه مشخص می شود و با مشکلات مداوم و زیاد در زمینه خواندن، نوشتن و ریاضی مشخص می شود. این اختلال حتی در افرادی که باهوش هستند هم ممکن است دیده شود . این اختلال بسته به شغل فرد ممکن است اختلال عملکرد ایجاد کند .


اختلالات حرکتی
(Motor Disorders)
اختلال هماهنگی حرکتی رشدی (Developmental Coordination Disorder)
اختلال حرکت کلیشه‌ای (Stereotypic Movement Disorder)
اختلالات تیک (Tic Disorders)

در اختلال حرکتی کودک نمی‌تواند فعالیت‌های حرکتی روزانه خود را به راحتی انجام دهد. این کودکان نمی‌توانند از ابزار مختلف به راحتی استفاده کنند. همچنین این کودکان مراحل حرکتی و رشدی مانند نشستن، چهار دست و پا رفتن و راه رفتن را دیرتر از دیگر کودان آغاز می‌کنند. این اختلال در سه دسته اختلال هماهنگی رشدی، اختلال رفتار کلیشه‌ای و اختلال تیک تقسیم بندی می‌شود.

علائم اختلالات حرکتی با مشکلاتی در یادگیری و انجام مهارت های حرکتی مشخص می شود.

اختلالات این بخش شامل اختلال حرکت قالبی، تیک و اختلال هماهنگی مربوط به رشد است. در اختلال هماهنگی مربوط به رشد فرد دستخط بد دارد، مدام وسایل را به زمین می اندازد به اصطلاح کودک بی دست و پایی است. در اختلال حرکت قالبی فرد تکان دادن سر یا دست و گاز گرفتن خود دارد. در تیک فرد تیک حرکتی یا آوایی مانند بالا انداختن شانه و صاف کردن گلو دارد.

علائم اختلالات عصبی-رشدی
اختلالات عصبی-رشدی گروهی از بیماری‌ها هستند که سه ویژگی مشترک دارند: علائم ابتدا در دوران نوزادی یا اوایل کودکی ظاهر می‌شوند، رشد مغزی فرد مختل می‌شود و علائم بدتر یا بهتر شدن را نشان نمی‌دهند.

اختلالات عصبی-رشدی رایج شامل اختلال طیف اوتیسم، ناتوانی ذهنی و اختلال نقص توجه و بیش فعالی (ADHD) است.
این علائم می‌تواند شامل مشکلات یادگیری یا صحبت کردن باشد. ممکن است فرد به صورت شفاهی ارتباط برقرار نکند. آنها ممکن است به برخی از تجربیات حسی مانند بوهای قوی حساس باشند. یا ممکن است در استفاده از عملکردهای حرکتی خود (مانند هماهنگی دست و چشم یا راه رفتن) مشکل داشته باشند.
معمولاً افراد مبتلا به اختلالات عصبی-رشدی دچار بیماری روانی نیز می‌شوند.

علل بروز اختلالات عصبی-رشدی
اگرچه علت در بسیاری از موارد ناشناخته باقی مانده است، عوامل مختلفی می‌توانند بر رشد طبیعی مغز تأثیر بگذارند. علل را می‌‌توان به صورت زیر طبقه‌بندی کرد:
علل ژنتیکی: به عنوان مثال جهش‌های ژنتیکی و شرایط متابولیک در زمان لقاح.
علل قبل از تولد: مانند کمبودهای تغذیه‌ای و عفونت‌های مادر در دوران بارداری.
علل پری ناتال: به عنوان مثال، مواردی که به دلیل عوارضی که در حین زایمان ایجاد می شوند، معمولاً کمبود اکسیژن (هیپوکسی).
علل پس از زایمان: اشاره به عواملی مانند آسیب مغزی، عفونت‌هایی مانند مننژیت یا قرار گرفتن در معرض سموم محیطی پس از تولد.

اختلالات عصبی-رشدی زمانی ایجاد می‌شود که عوامل پیچیده ژنتیکی و محیطی در کنار هم قرار گیرند تا رشد مغز را تغییر دهند.
اختلالات عصبی-رشدی معمولاً در خانواده‌ها ایجاد می‌شود. پدر ممکن است اختلال یادگیری داشته باشد و پسرش ADHD داشته باشد. یک برادر ممکن است DLD داشته باشد و خواهرش ممکن است اوتیسم داشته باشد. این نشان می‌دهد که برخی از اختلالات عصبی-رشدی دلایل مشترکی دارند.

هیچ کس دلایل دقیق اختلالات مغزی که منجر به DLD می‌شود را شناسایی نکرده است، اگرچه محققان روی این سوال کار می‌کنند. البته مغز هر کسی با مغز بقیه فرق دارد. به همین دلیل، مهم است که قبل از تشخیص DLD در نظر بگیرید که مشکل چقدر با موفقیت اجتماعی، تحصیلی یا شغلی تداخل دارد.


سیر اختلالات عصبی رشدی به چه صورت است؟
این اختلالات از بدو تولد وجود دارند. معمولا در سنین قبل از مدرسه بوجود می آیند اما در زمان رفتن به مدرسه علائم آن بارز تر می شود. با تشخیص هر چه سریع تر و آغاز درمان نتیجه بهتری دریافت می شود.

مداخلات درمانی
درمان اختلالات عصبی-رشدی تا حد زیادی به نوع اختلال و علائم غالب در هر فرد بستگی دارد. اساساً، درمان را می‌توان به مداخلات دارویی و غیر دارویی تقسیم کرد که در حال حاضر مداخله دومی دارای بیشترین تعداد گزینه است. مداخلات غیر دارویی شامل رفتار درمانی، حمایت روانی اجتماعی و توانبخشی عصبی-روانی، از جمله گزینه‌های دیگری است که مهارت‌هایی را که کودک به طور کافی توسعه نداده است، تحریک می‌کند، علاوه بر ارائه پشتیبانی لازم برای زندگی معنادار.