خروج ژئوپارک قشم از فهرست یونسکو

پس از آن فرصت دو ساله‌ای دریافت کرد تا با جبران کوتاهی‌های گذشته، دوباره خود را بالا بکشد، اما این فرصت دو ساله نیز اسفند سال گذشته به پایان رسید بدون این که بتواند بازرسان یونسکو را راضی کند. به این ترتیب، بازرسان که اسفند سال گذشته به ایران آمدند اواخر شهریور امسال رای خود را مبنی بر خروج قشم از فهرست یونسکو اعلام کردند.
روزنامه جام جم نوشت: ژئوپارک قشم که پیش از این کارت زرد یونسکو را دریافت کرده بود، سرانجام کارت قرمز گرفت تا از فهرست یونسکو خارج و بهار شهرت جهانی‌اش به خزان انزوا تبدیل شود.

پاییز امسال بود که نامه‌ای از سوی نماینده ایران در یونسکو به سازمان محیط زیست ایران رسید و حامل خبر این خروج تلخ بود؛ خبری که آنقدر تلخ بود که مدیران سازمان ترجیح دهند آن را رسانه‌ای نکنند تا شاید به دور از انتقادهای دوستداران محیط زیست و جنجال‌های رسانه‌ای درصدد رفع نواقصی برآیند که در دو سال گذشته و فرصتی که یونسکو در اختیارشان گذاشته بود، نتوانستند آنها را برطرف کنند.

ژئوپارک قشم تنها ژئوپارک خاورمیانه است که هفت سال پیش ـ یعنی در سال 85 ـ در شبکه جهانی ژئوپارک‌ها به ثبت رسید. طبق آیین‌نامه یونسکو، این سازمان برای این که از اقدامات حفاظتی و دیگر فعالیت‌های ژئوپارک‌های شبکه اطمینان پیدا کند، هر چهار سال یک بار ژئوپارک‌ها را ارزیابی می‌کند و اگر با استانداردهای ذکرشده در یونسکو منطبق باشند، به آنها کارت سبز می‌دهد و به این ترتیب نام آن مناطق در شبکه جهانی ژئوپارک‌ها حفظ می‌شود، اما اگر ژئوپارکی به استانداردهای لازم این سازمان نرسیده باشد، به آن کارت زرد می‌دهد که نماد فرصت است و اگر پس از این فرصت نتوانست اهداف توسعه‌ای پایدار را پیاده کند، با دریافت کارت قرمز از شبکه جهانی یونسکو خارج می‌شود.

ژئوپارک قشم ـ که ثروتی منحصربه فرد در ایران و خاورمیانه است ـ در تمام این مراحل، کارنامه غیرقابل قبولی از خود بر جای گذاشت، چراکه در همان دوره چهار ساله اول ـ یعنی در سال 88 ـ به دلیل انجام‌نشدن اقدامات درخواستی یونسکو و در چهارمین کنفرانس بین‌المللی ژئوپارک مالزی با دریافت کارت زرد، نام آن از فهرست ماندگار ژئوپارک‌ها خط خورد.

پس از آن فرصت دو ساله‌ای دریافت کرد تا با جبران کوتاهی‌های گذشته، دوباره خود را بالا بکشد، اما این فرصت دو ساله نیز اسفند سال گذشته به پایان رسید بدون این که بتواند بازرسان یونسکو را راضی کند. به این ترتیب، بازرسان که اسفند سال گذشته به ایران آمدند اواخر شهریور امسال رای خود را مبنی بر خروج قشم از فهرست یونسکو اعلام کردند.

چرا کارت قرمز گرفتیم؟

معاون محیط طبیعی سازمان محیط‌زیست استان هرمزگان درخصوص علت دریافت کارت قرمز و خروج ژئوپارک قشم از فهرست یونسکو به جام‌جم می‌گوید: نصب تابلو و علائم راهنمایی، احداث راه‌های دسترسی، ساخت اماکن اقامتی مانند هتل و مجموعه عوامل پشتیبانی برای حضور گردشگران در منطقه از جمله درخواست‌های یونسکو بود که باید در منطقه ایجاد می‌شد، اما به آن توجهی نشد و متولیان ژئوپارک موفق به انجام آن در فرصت باقیمانده و ضرب‌الاجل یونسکو نشدند.

به گفته عبدالوحید ریاضی‌فر، کمبود اعتبار مهم ترین عامل از سوی مدیریت ژئوپارک برای رسیدگی به نواقص موجود منطقه عنوان شده است، هرچند وسعت و گستردگی منطقه نیز بر سختی کار و زمانبرشدن آن بی‌تاثیر نبوده است.

ریاضی‌فر با بیان این که ژئوپارک قشم اکنون از فهرست یونسکو خارج شده، اما این خروج به صورت تعلیقی و مشروط است، می‌افزاید: یونسکو فرصت دوباره‌ای به ایران داده تا نواقص موجود را برطرف کند که اگر این اتفاق بیفتد، ژئوپارک دوباره به جایگاه گذشته خود بازمی‌گردد.

این مسئول طی این مسیر را به راحتی گذشته نمی‌داند و می‌گوید: افزون بر رفع نواقص باید مراحل سختی را پشت‌سر گذاشت و رضایت بازرسان یونسکو را نیز جلب کرد که کار آسانی نیست. ریاضی‌فر البته اذعان می‌دارد: اقداماتی برای رفع این نواقص اکنون در حال انجام است، اما روند آن کند و نبود اعتبار، عامل این کندی است.

دلایل دریافت کارت زرد

دو سال پیش که مسئولان ژئوپارک قشم از یونسکو کارت زرد دریافت کردند، در آن زمان کارشناسان علت گرفتن این کارت را ساخت و ساز غیرمجاز، استخراج معدن، تخریب سواحل، بهره‌برداری از شن و ماسه و بی‌توجهی به برنامه‌ریزی برای نصب تابلو و ایجاد جاده دسترسی برای گردشگران در جزیره قشم اعلام کردند.

محمدهاشم داخته، رئیس محیط‌زیست قشم که خبرنگار ما روز گذشته موفق به تماس با وی نشد، سال گذشته در گفت‌وگو با جام‌جم در مورد دلایلی که سبب شد ایران کارت زرد دریافت کند، گفته بود: براساس قوانین و مقررات یونسکو و در زمانی که این پارک به ثبت جهانی رسید، توافق شد مساحت ژئوپارک قشم توسعه یابد که عملاچنین اتفاقی نیفتاد. همچنین تهیه کتابچه و بروشور جهت معرفی این ژئوپارک برای گروه‌های سنی مختلف به اندازه و میزان لازم انجام نشده است. از سوی دیگر، تابلوهای اطلاع‌رسانی در منطقه برای راهنمایی گردشگران به اندازه کافی وجود ندارد.

داخته از مرتفع شدن برخی از این مشکلات مانند توسعه منطقه و تهیه بروشور و کتابچه خبر داد و تاکید کرد: بقیه نواقص هم تا فرصت باقیمانده تا اسفند و زمان بازدید بازرسان یونسکو برطرف خواهد شد،‌ وعده‌ای که عملا محقق نشد تا کارت زرد بی‌نظیرترین ژئوپارک خاورمیانه به کارت قرمز تبدیل شود. تصمیمی که یونسکو همان سال 88 بر انجام آن تاکید داشت، اما به دلیل رایزنی‌ها و توافقات انجام شده آن به ایران تخفیف داده شد.

حالا چه می شود؟

چنین منطقه‌ای برای باقی‌ماندن در میراث آیندگان احتیاج به توجه و مراقبت دارد و هنگامی که در فهرستی جهانی قرار می‌گیرد، از این حمایت به طور بین‌المللی بهره‌مند می‌شود.

چه از نظر مالی و چه از لحاظ تکنیکی و ارسال متخصص، اما در مقابل سازمان‌های بین‌المللی نیز از کشور میزبان انتظار دارند سعی خود را در مراقبت و نگهداری این مناطق به خرج دهد، اما اگر کشور میزبان نتواند ژئوپارک خود را حفظ کند و از فهرست خارج شود، دیگر حمایت جهانی را از دست خواهد داد و سازمان‌های بین‌المللی و یونسکو آن را به حال خود‌‌ رها کرده و به آن رسیدگی نمی‌کنند.

در این صورت، اگر اشکالی پیش آید و مثلا حتی ژئوپارک هم تخریب شود کسی در جهان به داد آن نخواهد رسید. این در حالی است که ژئوپارک می‌تواند به عنوان یک مرکز توریستی، گردشگران جهانی و دلارهای توریستی را جذب کند و در صورت تخریب، چنین درآمدی را از دست خواهد داد.

هرچند به عقیده کارشناسان محیط ‌زیست، مهم‌ترین لطمه‌ای که به ما وارد می‌شود، لطمه پرستیژی یا فرهنگی است چون ما خودمان درخواست می‌دهیم این منطقه جزو فهرست ژئوپارک‌های جهان و تحت نظر یونسکو قرار گیرد و وقتی نتوانیم شرایط حفاظت و مدیریت ژئوپارک را رعایت کنیم، از نظر جهانی نتوانستیم به تعهدات خود عمل کنیم و مورد انتقاد آنها قرار خواهیم گرفت که این مساله وجهه خوشی در عرصه بین‌المللی ندارد.


منبع: بازتاب